نام فارسی: آقطی سیاه (سوداغ، پلم، خمان)
نام انگلیسی: Shrub in flower
نام علمی: Sambucus nigra L.
نام خانواده (تیره): Capri foliaceae
بومی منطقه: در اروپا در مناطق قفقاز، آناتولی و غرب سیبری و در ایران در استان‌های آذربایجان غربی و کرمانشاه به‌صورت طبیعی یافت می‌شود و در فضای سبز نقاط مختلف کشور مورداستفاده قرار می‌گیرد.
آقطی سیاه از زمان‌های قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده می‌کرده‌اند. برگ‌های آن سبزرنگ، بیضوی، دندانه‌دار، بیدره و مرکب از ۵ تا ۷ برگچه است. اگر برگ‌ها شکسته و مالش داده شود بوی بدی از آن متصاعد می‌شود. همه قسمت سبز گیاه سمی هستند.
مشخصات
درختچه‌ای بزرگ و نیمه خزان کننده است.
گل
گل‌های خوشه‌ای مسطح سفیدرنگ که در اواسط بهار ظاهر می‌شوند. گل‌های این درختچه کاربرد دارویی دارد و به‌عنوان مثال به‌عنوان ملین و مسکن به کار برده می‌شود.
برگ
برگچه‌ها ۳ تا ۷ عدد به طول ۴ تا ۱۲ سانتی‌متر، بیضوی تا بیضوی – تخم مرغی شکل، نوک تیز، رنگ سبز – سفید و گاهی سبز – زرد دیده می‌شود.
میوه
میوه‌ها کروی با حدود ۵ میلی‌متر قطر و براق سیاه و آب‌دار است و به‌عنوان داروی خانگی و همچنین برای تهیه مربا و کمپوست به مصرف می‌رسند.
تکثیر
کاشت بذر و قلمه چوب نرم در اوایل بهار.
کاربرد
به‌عنوان پرچین و یا تک درختچه زینتی و مناسب برای پارک‌ها.
نیازها
مکان‌های آفتابی تا قسمتی سایه را می‌طلبد و در خاک حاصل خیز مرطوب با زهکشی کامل بیشترین رشد را دارد و در مناطق معتدل بسیار سازگار است.
خواص درمانی
از خواص داروئی آقطی با اسم محلی گندلش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- در درمان رماتیسم و درد مفاصل مؤثر است.
۲- ادرارآور است.
۳- ملین و ضد یبوست می‌باشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آن‌ها ضعیف شده است.
۴- دم‌کرده برگ‌های خشک‌شده آن در رفع اسهال مؤثر است.
۵-برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر، برگ‌های تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
۶- درمان‌کننده استسقایم باشد و آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج می‌سازد.
۷- برای از بین بردن خارش بدن، پوست ساقه آن را در روغن بجوشانید و سپس آن را صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمت‌هایی که خارش درد بزنید.
۸- برای جوش خوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم‌کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
۹- دم‌کرده گل‌های خشک‌شده آقطی سیاه درمان‌کننده گریپ، سرماخوردگی، بیماری‌های دستگاه تنفسی و نقرس است.
۱۰- جوشانده گل‌های خشک‌شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات الجنب مفید است.
۱۱- بخور گل‌های آقطی سیاه برای درمان بیماری سل مفید بوده و اخلاط چسبناک را از گلو خارج می‌سازد.
۱۲- بیماری‌های کلیه و مجاری ادرار را درمان می‌کند.
۱۳- سنگ کلیه را خارج می‌سازد.
۱۴- شیر مادران شیرده را زیاد می‌کند.
۱۵- در درمان بیماری‌های صرع مفید است.
۱۶- جوشانده گل‌های خشک‌شده آقطی سیاه را به‌صورت کمپرس روی زخم‌های اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
۱۷- خوردن میوه آقطی سیاه مالیده آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت مو می‌شود.
۱۸- جوشانده گل‌های آقطی سیاه را روی سوختگی‌ها بگذارید و کمپرس کنید ف اثر شفابخش درد.
۱۹- برای از بین بردن ورم چشم می‌توان چشم را با جوشانده گل‌های این گیاه شستشو داد.
۲۰- جوشانده برک این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین میبرد.
۲۱- اگر پوست حساس درید برای شستن صورت یا پاک مدرن آرایش از دم‌کرده آقطی سیاه استفاده کنید.
۲۲- برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکه‌ها و کک‌ومک می‌توان از ماسک زیر استفاده کدر:
گل‌های خشک‌شده آقطی سیاه را دم کنید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم‌کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید. این خمیر را به‌صورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند. طبیعت آن سرد و خشک بوده که به شکل جوشانده، سرکه آقطی سیاه، دم‌کرده آقطی سیاه، شیره یا آب‌میوه و … مورداستفاده قرار می‌گیرد.
طرز تهیه جوشانده، سرکه آقطی سیاه، دم‌کرده آقطی سیاه، شیره یا آب میوه این گیاه به شکل زیر است
جوشانده: مقدار ۶۰ گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آن را صاف کنید.
سرکه آقطی سیاه: ۱۰-۲۰ گرم برگ‌های خشک‌شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آن را به هم بزنید پس از این مدت آن را صاف کرده و در شیشه در بسته نگهداری کنید.
دم‌کرده آقطی سیاه: مقدر ۱۰۰ گرم گل خشک‌شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. از این دم‌کرده می‌توانید برای شستشوی زخم‌ها استفاده کنید.
شیره یا آب‌میوه: میوه‌های رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. مقدار مصرف این شیره یک قاشق چای‌خوری مخلوط در یک لیوان آب است. مقدر مصرف این شربت یک قاشق غذاخوری قبل از هر غذا است.
