درخت توت بومی چین است و در نقاط استپی و شمال ایران کشت می‌شود و حتی به‌طور خودرو در جنگل‌های شمال ایران پراکنده شده است. توت درختی است که ارتفاع آن به ۲۰ متر و قطرش به یک متر می‌رسد دارای تنه راست و قائم و پوستی شیاردار، خاکستری مایل به زرد. برگ‌هایش مختلف الشکل، صاف و لوب دار یا دندانه‌دار، با قاعده نیم قلبی و انتهای تیز است. رنگ آن سبز روشن و براق است و دمبرگ آن بلند است. میوه توت مرکب، استوانه‌ای یا بیضی‌شکل کشیده است. پا یک میوه آن کم‌وبیش بلند و رنگ آن سفید تا شکری و غفائی و حتی جگری تیره دیده می‌شود و به‌واسطه رنگ میوه و یا دارا بودن دانه و یابی دانه بودن آن و یا به علت آویزان بودن شاخه‌ها به واریته های مختلفی تقسیم می‌شود. برگ توت در بهار برای تربیت کرم ابریشم و در پائیز به مصرف تعلیف دام می‌رسد. میوه تازه و یا خشک آن موردتوجه است و چوب آن در مصارف مختلف نجاری و خصوصاً تهیه تار و در شمال کشور برای طبقه‌بندی تلنبار و همچنین مال بند برای گاجمه (گاوآهن محلی) برنج کاری بکار می‌رود. پوست شاخه‌های جوان برای بسته بندی و بستن پیوند مورد استفاده قرار می‌گیرد: درخت توت در برابر خشکی بردبار است هم درشمال کشور می روید و در مناطق استپی و نیم خشک بصورت خودرو و به نظر می‌رسد در گیلان برای تربیت کرم ابریشم توتستانهائی با پایه کوتاه احداث می‌کنند تا چیدن برگ آنها آسان باشد و هر سال شاخه‌های آنها را از برابر سینه می برند و آن را به‌صورت تتارد در می آورند.
نیازهای اکولوژیکی
آب‌وهوا: از آنجائی که درختان توت واریته های مختلفی دارند. در آب‌وهوای متفاوت از نسبتاً گرم تا معتدل و حتی نزدیک به سرد کاشته می‌شوند. در شرایط ایران مرکزی از ۱۰ درجه بالای صفر و در گیلان مازندران از حدود ۱۲ درجه بالای صفر در بهار رشدش را آغاز می‌کند و بهترین گرما در جریان بهار و تابستان برای آنها بین ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است. در سرمای ۲ تا ۴ درجه سانتیگراد زیر صفر برگ‌های توت یخ زده و می‌ریزند. درخت توت گیاهی نورپسند است. نور خورشید باعث تقویت رشد و افزایش شاخ و برگ درخت شده تابش نسبتاً شدید باعث کوتاه‌تر شدن فاصله میان گره‌ها و کوچک‌تر شدن برگ‌ها می‌شود ولی وزن خشک گیاه را افزایش می‌دهد.
آبیاری: همه گونه‌های توت از نظر مصرف آب پرنیازند. در نقاطی که کاشته می‌شوند باید سالیانه حداقل ۶۰۰ میلی‌متر باران، آن هم به‌صورت یکنواخت در طول سال وجود داشته باشد تا به آبیاری مصنوعی نیاز نباشد. نهال‌ها در ابتدای کشت و زمان جوانی به آب بیشتری نیاز دارند و باید هر هفته یک الی ۲ بار آبیاری شوند ولی به‌تدریج با بالا رفتن سن درختان نیاز آبی آنها کمتر می‌شود. در نقاط کم آب درختان مسن باید حداقل هر ۱۰ الی ۱۵ روز یک‌بار آبیاری شوند.
خاک: خاک‌های شنی لومی برای رشد درختان توت بسیار مناسب هستند. مخلوط بودن خاک با مواد پوسیده گیاهی مثل برگ یعنی هوموس به خاک امکان تنفس و به باکتری‌های موجود در آن امکان فعل‌وانفعالات زیادتر و بهتری را می‌دهد. زمین‌هایی که قابل‌نفوذ آب نبوده و رطوبت را مدت زیادی در خود نگهدارند و باتلاقی شوند مطلقاً استعداد کاشت درختان توت را ندارند. همچنین در خاک‌هایی که در اثر تابش خورشید سله بسته و شکاف بردارند نباید توت کاشت. در زمین‌های رسی که قابلیت نفوذ هوا در آن کم است در زمین‌های سرد رشد و نمو درختان توت غیرمنظم و بسیار کند می‌شود. درخت توت در خاک‌های خنثی رشد مناسبی نشان می‌دهد. به‌طوری‌که می‌توان آن را جزو گیاهان خنثی پسند به‌حساب آورد. بهترین PH برایش بین ۶ تا ۷ است.
کودها علاوه بر اینکه قدرت مقاومت درختان را در مقابل سرمای شدید به بالا می‌برند در مقابل آفات و بیماری‌ها آنها را مقاوم‌تر می‌کنند. کود کافی و صحیح گل دادن و تبدیلشان به میوه را در بهار تسریع و تولید میوه به مقدار زیاد را مطمئن می‌کند. به‌منظور آگاهی از مقدار کود موردنیاز باید اولاً نوع خاک شناسایی شود ثانیاً مقدار کود موجود در آن را به کمک تجزیه شیمیایی معلوم کرده و مقداری را که باید به خاک اضافه شود نیز محاسبه کرد. مقدار کود ازته ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار به‌صورت N و همچنین ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار کود فسفر به‌صورت P2O5 است این کودها را نه یک‌بار بلکه در چند بار و در فواصل معین همه ساله به باغ توت می‌دهند. به‌طوری‌که جمع سالیانه آنها ۱۰۰ کیلو از هر کود در هکتار شود.
ازدیاد درخت توت به دو طریق صورت می‌گیرد: ۱- جنسی ۲- غیرجنسی
۱- ازدیاد جنسی: میوه‌های واریته های مختلف توت بین خرداد الی مرداد می‌رسند. درختان توت تقریباً از ۵ سالگی شروع به میوه دادن می‌کنند برای بذرگیری میوه‌های رسیده را از روی درخت یا بهتر از زیر آن جمع‌آوری کرده روی غربال با فشار آب بیشتر بذرها را از گوشت جدا و در سایه یا گرمای طبیعی اتاق خشک می‌کنند. روشی که بیشتر توصیه می‌شود این است که میوه‌های رسیده چیده شده را ۴ الی ۵ روز داخل ظرفی در گرمای اتاق می‌گذارند تا خوب تخمیر شوند. آنگاه آنها را روی غربالی ریخته به کمک فشار آب شیر و دست بذرها را از گوشت جدا کرده و دوباره در داخل اتاق و دور از تابش مستقیم نور خورشید خشک می‌کنند. بهتر است بذر توت را در همان سال اول بکارند زیرا قوه نامیه اش به‌طور طبیعی تنها ۳ ماه حفظ می‌شود. هرگاه آن را در دمای پائین تر از ۱۰ درجه سانتیگراد نگهدارند قدرت خود را تا یک سال و حداکثر حتی تا ۲ سال حفظ می‌کنند ولی درصد رشد بذرها به‌شدت پائین می‌آید. قوه نامیه بذر توت بسته به واریته های مختلف بین ۲۰ درصد تا ۹۰ درصد متغیر است. هر ۱۰۰ کیلو میوه توت ۲ تا ۳ کیلو بذر می‌دهد. در هر کیلو بذر توت حدود ۵۲۰۰۰۰ عدد بذر وجود دارد. مقدار بذر لازم برای کاشت آن در هر هکتار حدود ۱۲ کیلوگرم است بذرها را در بهار یا پائیز می‌کارند مدت لازم برای جوانه زدن بذرهای کاشته شده در گرمای ۲۰ درجه سانتیگراد بین ۱۵ تا ۲۰ روز است. به‌شرط آنکه در این مدت بستر آن مرطوب نگه‌داشته شود قبل از کاشت باید به زمین کودهای لازم را داد. پس از جوانه زدن بسترها به یک الی دو هفته سایه‌بان نیاز دارند. ازدیاد درختان توت به‌وسیله بذر بسیار ساده و کم‌هزینه‌تر از روش‌های دیگر است. نکته ضعف تفرق صفات نهال‌های حاصله است که یکدست نخواهند بود.
۲- ازدیاد غیرجنسی: به‌منظور حفظ خواص مادری آن را از راه‌های غیرجنسی زیاد می‌کنیم. مهم‌ترین راه‌های ازدیاد غیرجنسی عبارت‌اند از:
الف) پیوند: عبارت است از انتقال بخش یا جوانه‌ای از گیاهی که میوه‌های عالی دارد. بر روی پایه‌ای ریشه‌دار با این منظور که گیاه به‌دست‌آمده تنها از همان میوه‌های عالی همه‌ساله تولید کند. مهم‌ترین انواع پیوند در توت عبارت‌اند از: پیوند شکمی-پیوند اسکنه‌ای- پیوند مجاورتی- پیوند لوله‌ای- پیوند روی ریشه که معمولاً پیوند ریشه از همه متداول‌تر بوده و حدود ۹۰ درصد پیوندها به این روش است که در پیوند ریشه، ریشه‌های یک‌ساله را در بهار در ارتفاع ۸ الی ۱۰ سانتی‌متر بریده و پیوندک را نیز مورب از زیر یک جوانه قطع کرده و به‌سرعت بین پوست و چوب ریشه فشار می‌دهند خوب در آنجا جای گیرد. آنگاه محل بریدگی‌ها را نوارپیچی می‌کنند. این کار برای ایجاد تماس بین مرسیستم ریشه در نقطه برخورد پیوندک انجام می‌گیرد. در ازدیاد به‌وسیله قلمه تمام خواص گیاه مادری حفظ می‌شود.
قلمه
قلمه زدن دو نوع است: قلمه زدن چوبی و قلمه زدن سبز
قلمه زدن چوبی: از سر شاخه‌های یک‌ساله به قطر تقریبی ۱ تا ۳ سانتی‌متر در هنگام خواب زمستانی قلمه گرفته و در سردخانه‌ها در گرمای ۵ درجه نگهداری می‌کنند تا گرمای خاک در بهار به ۱۴ درجه برسد. آنگاه آن را در زمین می‌کارند هر قلمه باید ۴ تا ۵ جوانه در حال خواب داشته و طول آن به ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر برسد
قلمه سبز: شاخه‌های درختانی که برای قلمه گیری سبز انتخاب شده‌اند در زمستان طوری هرس می‌کنند که برایشان تنها ۶ تا ۷ جوانه باقی بماند این جوانه‌ها در بهار آینده تولید برگ‌هایی سبز به طول ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر و بیشتر می‌کنند آنها را به طول ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر بریده به‌جز دو برگ انتهایی بقیه برگ‌ها را می‌چینند و در اردیبهشت یا خرداد روی زمین می‌کارند
کاشت: درخت توت را می‌توان در بهار یا پائیز کاشت. درنقاط سرد یا یخبندان‌های زمستانی معمولاً آن را در بهار می‌کارند تا نهال‌ها از آسیب سرمای شدید زمستانی در امان باشند. زمان کاشت در بهار هنگامی است که هنوز جوانه نزده باشند در مناطق معتدل و گرمسیر خطر سرمازدگی ریشه‌ها در زمستان وجود ندارد و در پائیز می‌توان نهال‌ها را کاشت در ایجاد باغ توت باید نوع درخت، نوع و اندازه و طعم میوه، تعداد نهال‌ها در واحد سطح، موقعیت جغرافیایی محل کاشت و نوع خاک و PH آن را موردتوجه قرار داد. پس از کود دادن و شخم زدن و آماده کردن زمین و مشخص شدن فواصل درخت‌ها از هم (معمولاً ۳ در ۳ متر) گودال‌های ۵۰ در ۵۰ در ۵۰ سانتیمتری حفر و نهال‌ها داخلشان کاشته می‌شود اگر خاک اسیدی بود قبل از حفر گودال‌ها و شخم زدن مقداری آهک روی زمین می‌ریزند تا آن خنثی شود. هنگام کاشت باید دقت کرد تا ریشه‌ها به‌طور آزاد داخل گودال جای گیرند. آن را با پا می‌فشارند تا تماس لازم بین ریشه و خاک صورت گیرد.
هرس: در هرس درختان توت اولاً همه شاخه‌های خشک شده و بیمار را باید بریده و فوراً سوزاند. ثانیاً همه شاخه‌هایی که به سمت داخل تاج رشد کرده‌اند و ما آن را نرک می‌نامیم. به دلیل بی‌بار بودن و بی‌جهت مصرف کردن مواد غذایی باید هرس شوند. همین نرک ها در ازدیاد درختان توت می‌توان استفاده نمود. ثالثاً همه شاخ‌هایی که تاج درخت را بی‌جهت شلوغ کرده و مانع رسیدن نور به میوه‌ها می‌شوند باید حذف نمود. بهترین زمان برای هرس هنگامی است که برگ‌ها ریخته و درخت در حالت خواب زمستانی باشد ولی در صورت لزوم در سایر مواقع نیز می‌توان درخت توت را هرس نمود
برداشت
توت به‌صورت خام یا خشک شده مصرف می‌شود. درخت توت در سال پنجم شروع به میوه دادن می‌کند و معمولاً از سال هشتم یا نهم به حداکثر میوه دهی خود می‌رسد و مدت‌ها در این سطح باقی می‌ماند زمان برداشت محصول هنگامی است که میوه‌ها از حالت سبزی بیرون آمده مثل شیشه براق می‌شوند. اغلب همه میوه‌ها با هم نمی‌رسند لذا باید آن را در چند نوبت چید برای چیدن چادر روی زمین در سایه انداز درخت پهن کرده و درخت را اگر تنومند نباشد با دست تکان داده تا میوه‌های رسیده از شاخه‌ها جدا شده روی چادر بریزند میوه توت سریعاً باید مصرف شود چون در سردخانه بیش از ۲ تا ۳ روز قابل نگهداری نیست و اگر بخواهند خشک کنند فوری باید در آفتاب پهن شود تا مقدار زیادی از آبش را از دست بدهد. میوه خشک شده را بیش از یکی دو سال هم می‌توان نگهداری نمود. زمان برداشت میوه توت، با شرایط جوی مناطق مختلف تغییر کرده و از نیمه دوم خرداد تا اوایل مرداد ماه است. در مناطق گرم زودتر و در مناطق سرد میوه‌ها را دیرتر می‌چینند.
دامنه انتشار
نقاط استیپی، شمال کشور، جنگل‌های شمال، تهران، آذربایجان، خراسان، تفرش و مناطق دیگر وجود دارد. توت از نظر اقتصادی. اصولاً این گونه باارزش ازنظر اقتصادی: برگ‌ها به مصرف پروش نوغان (کرم ابریشم) میوه خوراکی و داروئی به عنوان آجیل، چوب باارزش صنعتی در کشتی و لنج سازی در اکثر مناطق مختلف ایران کاشته شده است یا می‌شود به‌طوری‌که در سراسر ایران اعم از مناطق گرمسیری یا سردسیری دیده می‌شود واریته های مختلفی از توت سفید در ایران به حالت اصلاح شده یا کاشته شده دیده می‌شود
استفاده غذایی و دارویی
- توت سیاه املاح معدنی و تانن دارد و این امر به استحکام دیواره رگها و جلوگیری از خونریزی های پوستی تاثیر می گذارد.
- توت سیاه سرشار از مواد قندی و گلوکز است.
- ویتامین های A و C موجود در توت سیاه خستگی های فکری و ذهنی را رفع و به شادابی پوست کمک می کند.
- از خواص دارویی توت سیاه تصفیه کنندگی خون است.
- توت سیاهی که نرسیده و قرمز رنگ است ضد اسهال و توت سیاه رسیده و مشکی خاصیت ملین و نرم کنندگی دارد.
- برای کاهش قند خون از توت سیاه و جوشانده برگ آن استفاده می کنند.
- غرغره کردن آب توت سیاه قرمز و نرسیده در از بین بردن برفک دهان، جوش های دهان، التهاب دهان، ورم دهان، آنژین و درد گلو موثر است.
- از نظر طب سنتی توت سیاه طبع سرد و تر دارد و گرمی و صفرا را از بین می برد.
- مصرف شیره توت سیاه نرسیده در صبح، و ظهر و شب به برطرف کردن اسهال و اسهال خونی کمک می کند.
- مصرف ۲۵۰ گرم جوشانده پوست ریشه درخت توت سیاه در هر صبح به شکل ناشتا، انگل روده را می کشد.
- ضد عفونی کننده و میکروب کشی از جمله خواص توت سیاه محسوب می شود.
- قند موجود در توت سیاه برای بیماران دیابتی و قندی بسیار مفید است.
- برایدرمان درد دندانو تسکین آن ۶۰ گرم برگ شاتوت را با یک لیتر آب بجوشانید و تا گرم است در دهان نگه دارید و بیرون بریزید تا درد شما را آرام کند.
- توت سیاه دارای آنتی اکسیدان می باشد که با مقابله با رادیکال های آزاد خطر ابتلا به سرطان سینه و دهانه رحم، را کم می کند.
- ویتامین B موجود در توت سیاه به کاهش فشار خون کمک می کند.
- از دیگر خواص درمانی توت سیاه رقیق کنندگی خون است.
- توت سیاه غده انسولین را وادار به ترشح می کند و موجب عدم از کار افتادگی کامل لوزالمعده در دیابت نوع دو می شود.
- از دیگر خواص توت سیاه که بسیار مهم و قابل توجه است، خاصیت از بین برندگی کم خونی ناشی از فقر آهن می باشد.
- تاثیر مثبت توت سیاه بر بخش هیموکاپوس مغز باعث تقویت حافظه می شود.
- اگر در دوران بارداری، مادر توت سیاه بخورد جنین او باهوش می شود.
- مقدار فراوان فیبر در این میوه، خواص دارویی توت سیاه را ارزشمندتر کرده است.
- توت سیاه یک درمان گر طبیعی برای رفع درد مفاصل می باشد.
- توت سیاه منبع غنی از منگنز و منیزیم و پتاسیم است. پتاسیم موجود در شاتوت ضربان قلب و فشارخون را کنترل می کند.
- مصرف توت سیاه به سوخت و ساز چربی ها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها در بدن کمک می کند.
فقط چون این میوه بدون پوسته و در هوای آزاد و در تماس با انواع پرندگان و حشرات و حیوانات می باشد و سموم مستقیم وارد گوشت میوه می شود، قبل از میل کردن آن را خوب بشویید و بعد مصرف کنید. در ضمن خوب است بدانید با فریز کردن می تواند تمام خواص توت سیاه را درون آن حفظ کنید.
