مگس میوه مدیترانه‌ای (Wiedemann) Ceratitis capitate آفتی است پلی فاژ و تاکنون بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی به‌عنوان میزبان آن گزارش شده است و در شمال تقریباً به هر میوه‌ای خسارت وارد می‌کند (به‌جز کیوی). ﻣﮕﺲ ﻣﻴﻮه مدیترانه‌ای ﻳﻜﻲ از مخرب‌ترین آﻓﺎت ﻛﺸﺎورزی در ﺟﻬﺎن اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻧﺘﺸﺎر وﺳﻴﻊ آن در ﺟﻬﺎن، ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺮاﻳﻂ آب‌وهوای ﺳﺮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ گونه‌های ﻣﮕﺲ ﻣﻴﻮه و داﻣﻨﻪ ﻣﻴﺰﺑﺎﻧﻲ وﺳﻴﻊ آن دارای ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺧﺴﺎرت اﻗﺘﺼﺎدی در ﺑﻴﻦ گونه‌های مگس میوه است. این مگس از خانواده Tephridtidae است که به آن‌ها مگس‌های رنگی نیز گفته می‌شود. برخلاف مگس میوه مدیترانه‌ای، مگس خربزه و یا مگس گیلاس که از این خانواده می‌باشند پلی فاژ نیستند و دامنه میزبانی بسیار محدودی دارند، اما مگس میوه مدیترانه‌ای بسیار خسارت زا است و کنترل آن در زمان طغیان دشوار می‌باشد.
گستردگی و پراکنش
به دلیل توزیع گسترده آن بر روی جهان، توانایی آن برای تحمل آب‌وهوای خنک بهتر از دیگر گونه‌های مگس میوه و گستره وسیعی از میزبانان، در رتبه اول اقتصادی قرار دارد دارای حدود ۳۰۰ میزبان از گل‌ها، سبزیجات و میوه از جمله آووکادو، موز، گو آوا؛ انبه، فلفل، مرکبات، انجیر، خرمالو، گلابی، هلو، سیب، به، گیلاس و… است. کانال‌های ﻧﺎﺷﻰ ﺍﺯ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻻﺭﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﻮﺫ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻰ می‌شوند ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ میوه‌ها ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ، کپک‌زده ﻭ ﺭﻳﺰﺵ می‌کنند. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ سوراخ‌های تخم‌گذاری ﺣﺸﺮﻩ ﺩﺭ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺍﺯ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺯﻳﺎﺩﻯ می‌کاهد. ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﺍﻳﻦ ﺁﻓﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺯﻳﺎﺩﻯ ﺭﺍ می‌طلبد. ﺑﺮﺍﻯ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۹۸۰ ﺁﻓﺖ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮔﺮﺩﻳﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ۱۹۸۲ ریشه‌کنی ﺁﻥ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ۱۰۰ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺩﻻﺭ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺍﻳﻦ ﺁﻓﺖ می‌تواند انتقال‌دهنده قارچ‌های ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﺎﺷﺪ.
مرفولوژی مگس میوه مدیترانه‌ای
حشره کامل ۴ الی ۵ میلی‌متر، سر زرد رنگ و مایل به خاکستری، چشم‌های مرکب بزرگ به رنگ قرمز ارغوانی، بال‌ها شفاف و بی‌رنگ و دارای ۴ نوار تیره متمایل به زرد، شکم زرد رنگ و در ناحیه پشتی دارای ۲ نوار تیره است، حشره کامل ۲ ماه زنده می‌ماند و در شرایط مساعد تا ۶ ماه امکان ادامه حیات دارد. حشرات ماده بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ و حداکثر ۱۰۰۰ تخم می‌گذارند و برخلاف مگس گیلاس درون هر میوه چندین تخم قرار می‌دهند، لاروها دوکی شکل، کرم شکل و فاقد پا هستند، شفیره‌ها استوانه‌ای حدود ۳ میلی‌متر، رنگ قهوه‌ای تیره و در عمق ۲-۵ سانتیمتری خاک تشکیل می‌شود طول دوره شفیرگی ۸ روز، دوره جنینی ۸ روز، در شرایط دوره شفیرگی تا ۸ ماه هم می‌تواند طول بکشد، این حشره زمستان را در شمال کشور به‌صورت شفیره در خاک پای درخت و در دیگر مناطق آب‌وهوایی می‌تواند در هر شکل دیگرای ادامه حیات دهد.
چرخه زندگی مگس میوه مدیترانه‌ای med fly
نسل‌های خسارت زا
ﻃﺒﻖ ﺑﺮرﺳﻲ سبزواری و جعفری ﻣﮕﺲ ﻣﻴﻮه ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ در ﺷﺮق اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﺳﻪ ﻧﺴﻞ داﺷﺘﻪ و اوﻟﻴﻦ ﺣﺸﺮات ﺑﺎﻟﻎ ﻧﺴﻞ اول آﻓﺖ در اواﺳﻂ ﻣﺮداد ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺴﻞ دوم آﻓﺖ از اواﺳﻂ ﺷﻬﺮﻳﻮر روی میزبان‌هایی ﭼﻮن ﻫﻠﻮ، ﮔﻼﺑﻲ و اﻧﺠﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ داﺷﺘﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ ﻧﺴﻞ ﺳﻮم آﻓﺖ از اواﺧﺮ ﻣﻬﺮ هم‌زمان ﺑﺎ رﺳﻴﺪن میوه‌های ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ و ﻧﺎرﻧﮕﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮریﻛﻪ ﻇﻬﻮر اﻓﺮاد ﺑﺎﻟﻎ در ﻃﺒﻴﻌﺖ به‌صورت ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﻮده و ﺗﺪاﺧﻞ ﻧﺴﻞ روی میزبان‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ کاملاً ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد این‌گونه ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻫﺎﻯ ﺯﻳﺮ ﺻﻔﺮ ﺩﺭﺟﻪ سانتی‌گراد نمی‌باشد بنابراین سرما می‌تواند عامل مساعدی برای کنترل آن باشد.
نحوه خسارت
این حشره در مرحله لاروی از گوشت میوه مرکبات تغذیه می‌کند و با ایجاد زخم در سطح پوست میوه موجب نفوذ قارچ عامل کپک آبی و باکتری‌ها می‌شوند که به‌نوبه خود باعث پوسیدگی و لهیدگی میوه می‌شود. میوه‌های آلوده پوسیده و معمولاً و ریزش می‌کنند محل تخم‌ریزی در پوست پرتقال و نارنگی، در بیشتر موارد مشخص و با برجستگی نمایان می‌شود
طبق تحقیقات نوری و همکاران در سال ۱۳۹۳، پرتقال تامسون نامرغوب‌ترین میزبان برای این آفت اعلام شده است. همچنین سیب قرمز و سیب زرد نیز به دلیل پایین بودن میزان تخم‌گذاری و طولانی بودن دوره نشو و نمای لاروی به‌عنوان میزبان‌هایی با کیفیت غذایی پایین برای این آفت معرفی شده‌اند (نوری و همکاران، ۱۳۹۳). اﻧﺎر ﮔﺮﭼﻪ ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای ﻣﮕﺲ مدیترانه‌ای به شمار نمی‌رود اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺸﺖ ﻋﻤﺪه آن در باغ‌های ﻣﯿﻮه ﺷﯿﺮاز و همین‌طور ﻧﻘﺸﯽ ﮐﻪ در ﺑﻘﺎء و ﺣﻔﻆ ذﺧﯿﺮه زﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻣﮕﺲ به‌عنوان ﻣﯿﺰﺑﺎن آﺧﺮ ﻓﺼﻞ اﯾﻔﺎء می‌کند در ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﮕﺲ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ.
علائم خسارت لاروهای مگس میوه مدیترانه بروی پرتقال، نرم شدن بافت میوه و حضور لاروها درون میوه
علائم خسارت مگس میوه مدیترانه‌ای
علامت خسارت اولیه مگس میوه مدیترانه‌ای بروی انجیر، این علامت نشان‌دهنده تخم‌گذاری موفق برای انجیر است
ریزش شدید میوه‌های هلو در باغات شمال کشور، براثر خسارت شدید مگس میوه مدیترانه‌ای
کنترل مگس میوه مدیترانه‌ای
در شرایط عادی که حشره طغیان نکرده است می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد. به کشاورزانی که باغات میوه دارند توصیه می‌شود همه ساله از روش‌های زیر برای کنترل و پایش جمعیت مگس میوه مدیترانه‌ای استفاده کنند تا جمعیت این افت به‌صورت تصاعدی افزایش نیافته و باعث خسارت نشود. البته این روش‌ها برای پایش جمعیت آفت نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد تا در شرایطی که تعداد زیادی آفت به تله افتاد، زمان شروع طعمه پاشی به‌صورت محلول است.
محل‌های مناسب برای محلول‌پاشی طعمه مسموم برای مگس میوه مدیترانه‌ای
برداشت کلیه میوه‌های مرکبات باقیمانده سال قبل روی درختان اعم از نارنج و پرتقال والنسیا و از بین بردن آن‌ها (به هیچ وجه نباید میوه‌های خسارت‌دیده توسط مگس میوه جابه‌جا شود) این مگس به میوه‌های ریخته و برداشته شده خسارتی وارد نمی‌کند
تسریع در برداشت کلیه میوه‌های رسیده سال جاری نظیر آلوچه، ازگیل ژاپنی، هلو، شلیل و …. به‌منظور فرار از خسارت و پیشگیری از افزایش جمعیت
جمع‌آوری و دفن هرگونه میوه ریخته شده پای درختان در عمق ۵۰ سانتیمتری خاک
نصب تله‌های جلب‌کننده حاوی مایع سراتراپ، سراتینکس و فرمون مگس میوه در باغات مرکبات آلوده به‌منظور شکار انبوه آفت مذکور (به تعداد ۴۰ تا ۵۰ عدد در هکتار)
در صورتی که طغیان صورت گرفته باشد و مگس میوه خسارت زیادی وارد ساخته باشد
نصب تله‌های جلب‌کننده چسب زرد که در انتهای آن ابری قرار گرفته و روی ابر سراتراپ یا سراتینکس پاشش شده باشد، تله‌های جلب‌کننده دیگر به تعداد ۷۰ الی ۸۰ عدد در هکتار
انجام عملیات طعمه پاشی در باغاتی که جمعیت مگس زیاد است و موجب خسارت به میوه شده با استفاده از طعمه مسموم (پروتئین هیدرولیزات ۲-۳ لیتر+ مالاتیون ۲۰۰ سی‌سی در یک‌صد لیتر آب) به‌صورت یک ردیف در میان در قسمت‌های جنوبی درخت به ارتفاع یک تا یک و نیم متری تنه درختان آلوده با استفاده از سم‌پاش پشتی تلمبه‌ای
