گیاه غازیاغی (پاغازه)

غازیاغی گیاهی چندساله به ارتفاع نیم تا ۱ متر است. غازیاغی گیاهی است که اغلب در آب‌های کم‌عمق رشد می‌کند. این گیاه دارای ریشه افشان و برگ‌های بلند، کشیده و متعدد است. غازیاغی گل‌آذین‌های متعددی دارد که در هر گل‌آذین تعداد زیادی گل‌های کوچک تشکیل می‌شود. گل‌ها بعدازظهرها باز می‌شوند و به رنگ سفید یا بنفش کمرنگ هستند. نام لاتین این گیاه به شرایط محیطی مناسب برای رشد آن‌که مناطق مرطوب و باتلاقی است اشاره می‌کند. اشاره به Plantago نیز در نام علمی این گیاه به دلیل شباهت برگ‌های این گیاه به بارهنگ معمولی است. از مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی موجود در غازیاغی می‌توان به alisol A 24-acetate و alisol B 23-acetate اشاره کرد. ساقه گل­دهنده غازیاغی از قسمت پایین بوته و در فصل تابستان خارج می‌شود. برگ‌های این گیاه بیضی کشیده، سبز- خاکستری و پهن هستند.

کاشت

همان‌طور که از نام علمی غازیاغی مشخص است، این گیاه در محیط‌های کاملاً مرطوب مانند دریاچه‌ها و رودخانه و … رشد می‌کند. ازاین‌رو به آب و رطوبت بالایی برای رشد نیاز دارد. این گیاه می‌تواند در آب هم رشد کند. غازیاغی تحمل سایه را ندارد و باید در آفتاب کامل رشد کند. خاک موردنیاز برای غازیاغی باید عمیق، حاصلخیز و pH آن برابر با ۶ تا ۷٫۵ باشد. این گیاه تا دمای ۲۳- درجه را هم می‌تواند تحمل کند. غازیاغی تحمل خشکی، شوری و سایه را ندارد. از این گیاه در طراحی فضاهایی که حالت دریاچه‌ای یا باتلاقی دارند هم استفاده می‌شود.

این گیاه آفت خاصی ندارد تنها حلزون‌های بی صدف و شته‌ها می‌توانند گاهی مشکل‌ساز باشند. بیماری زنگ یکی از بیماری‌های این گیاه است که در صورت آلوده شدن به آن باید گیاه بیمار حذف شود. در محیط‌های طبیعی بذرهای این گیاه هرساله ریزش کرده و در صورت مساعد بودن شرایط رشد می‌کنند. بهترین روش کاشت این است که بذرها به‌محض رسیدن کشت شوند. بذرها را در خاک نرم و مرطوبی کشت می‌کنند و گلدان‌ها را به ارتفاع ۳ سانتی‌متر در آب قرار می‌دهند تا گلدان همیشه مرطوب باشد. از تقسیم بوته در بهار یا پاییز هم برای تکثیر استفاده می‌کنند. در این حالت نیز قطعات را مستقیماً در زمین اصلی کشت می‌کنند.

خواص

پودر تهیه شده از ریشه این گیاه برای درمان بیماری هاری و برگ‌های کوبیده شده آن برای مقابله با لختگی خون استفاده می‌شود. مطالعات آزمایشگاهی در شرایط درون شیشه‌ای و همچنین بر روی موجودات زنده نشان می‌دهد که عصاره Alisma plantago-aquatica و یا ترکیبات شیمیایی استخراج شده غازیاغی سبب افزایش تکثیر پری اکسی زوم‌ها شده و علاوه بر این، محافظت‌کننده کبد و ضد آلرژی است. معمولاً در طب گیاهی از ریشه و ساقه‌های زیرزمینی این گیاه استفاده می‌شود. از این گیاه برای درمان بیماری‌های مجاری ادراری هم استفاده می‌شود که البته، امروزه به دلیل عوارض جانبی آن کمتر به‌صورت خوراکی مصرف می‌شود.

برگ‌های این گیاه ضدباکتری، ضدکلسترول، معرق، مدر، کم کننده فشارخون و محافظت‌کننده از کبد است. ریشه این گیاه هم ضدباکتری، ضدکلسترول خون، مدر و کم کننده فشار و قند خون است. از این برگ‌ها برای درمان زخم مثانه، اسهال خونی، سنگ کلیه و سایر ناراحتی‌های ادراری استفاده می‌شود. از برگ‌های کوبیده شده به‌صورت موضعی برای درمان جذام استفاده می‌کنند. پودر به‌دست‌آمده از بذر این گیاه برای جلوگیری از خونریزی استفاده می‌شد.

مضرات

گفته می‌شود که بذرهای این گیاه سبب ناباروری و عقیمی می‌شود. ریزوم این گیاه سمی بوده و در صورت مصرف خوراکی می‌تواند خطرناک باشد. ریشه این گیاه در صورت استفاده باید کاملاً خشک و یا پخته شود در غیر این صورت بسیار سوزاننده است. تمام اندام‌های این گیاه دارای شیرابه سفیدرنگی است که می‌تواند سبب التهابات پوستی و خارش شود. این شیرابه سمی بوده و نباید به‌صورت خوراکی مصرف شوند.