شناسایی و کنترل بیماری قارچی آنتراکانوز
![](https://zerafat.com/mag/wp-content/uploads/2020/05/1476-780x470.jpg)
ضایعات قهوهای یا سیاه روی برگها، ساقهها، گلها، میوهها و سایر قسمتهای گیاه ممکن است علائم آنتراکانوز باشد. اما همه آنتراکانوزها بهطور یکسان ایجاد نمیشوند. اصطلاح آنتراکانوز به گروهی از بیماریهای قارچی گفته میشود که میتواند طیف گستردهای از گونههای گیاهی، درختان و همچنین درختچهها، گیاهان زینتی و خوراکی و همچنین محصولات زراعی باغی را مبتلا کند. اگرچه علائم مشابه هستند اما قارچهای ایجادکننده این بیماری از میزبانی به میزبان دیگر متفاوت هستند.
در اینجا مروری بر برخی از رایجترین انواع آنتراکانوز ارائه شده است.
آنتراکانوز روی درختان برگریز
درختان سایهداری که معمولاً مبتلا به آنتراکانوز میشوند زبان گنجشک، زغالاخته، نارون، گردوی گرمسیری، افرا، بلوط، چنار و گردو هستند. قارچهای مبتلا کننده معمولاً از خانوادهی Gnomoniaceae هستند که بسته به گونهی درخت متفاوت هستند. آنتراکانوز میتواند قبل از اینکه هیچ برگی روی درخت رشد کرده باشد، جوانههای درخت را در اوایل فصل مبتلا کند. هنگامی که جوانهها یا نوک شاخهها به این علت میمیرند، ممکن است مانند آسیب سرما به نظر برسد که میتواند تشخیص آنتراکانوز در این مرحله را دشوار کند.
تشخیص علائم آنتراکانوز پس از برگ دادن درخت آسانتر میشود. لکههای مردهی تیره یا قهوهای کوچک به شکل دایره یا نامنظم روی برگها، حاشیهها و نوک برگ مرده و لکههای مردهی بزرگ در امتداد رگبرگها یا بین رگبرگها مشاهده میشود. وقتی درخت در اوایل فصل بهشدت آلوده شده است، ممکن است برگها دچار اعوجاج و چروکیدگی شوند و زودرس از شاخه بیافتند. گاهی اوقات برگها بعد از افتادن دوباره رشد میکنند. علائم دیگر، شاخههای مردهی قطع شده با مناطقی از پوست زیرین است.
برای تشخیص آنتراکانوز، با ذرهبین نگاهی به زیر برگهای آلوده بیندازید. ساختارهای میوه دهندهی قارچی را مشاهده میکنید که مانند جوش، بهخصوص در امتداد رگبرگها بیرون زدهاند. ساختارهای میوه دهندهی مشابهی در نوک شاخههای مرده وجود دارد. آنتراکانوز در ساقهها، شاخهها و برگهای آلوده در زمستان زنده میماند. باد در بهار عوامل بیماریزا را به برگها و شاخههای جوان انتقال میدهد که هاگهای جدیدی را در آنجا شکل میدهند. سپس این هاگها با باد یا آب حرکت میکنند و به شاخ و برگهای همسایه منتقل میشوند و آن را آلوده میکنند و به همین ترتیب چرخهی بیماری را ادامه میدهند. هوای سرد بهاری با درجه حرارت بین ۵۰ تا ۵۵ درجهی فارنهایت بهطور خاص برای گسترش بیماری مساعد است.
آنتراکانوز روی گل رز
Sphaceloma rosarum که قارچ عامل آنتراکانوز در گل رز است، با قارچهای عامل آنتراکانوز در درختان متفاوت است. علائم مشخصه این بیماری لکههای کوچک بنفش مایل به قرمز یا ضایعاتی روی رگبرگها است. لکهها با گذشت زمان حاشیههای قهوهای نازک پیدا میکنند. سپس خاکستری میشوند و بافت از هم پاشیده میشود و سوراخهای کوچک گلوله مانندی در برگها باقی میماند. برگها نیز زرد و پژمرده میشوند و در نهایت میافتند.
برای تمایز آنتراکانوز از یکی دیگر از بیماریهای گل رز به نام لکهی سیاه که باعث از بین رفتن برگها میشود، نگاه دقیقی به ضایعات بیندازید. ضایعات آنتراکانوز لبههای مشخصی دارند در حالی که ضایعات لکهی سیاه لبههای مبهم و نامنظمی دارند. نی و ساقه گل رز نیز علاوه بر برگها میتواند آلوده شود. این قارچ آفتهایی ایجاد میکند که ساقه را قطع میکند و به معنای واقعی کلمه آن را تا حد مرگ خفه میکند. خشکیدن معمولاً از نوک ساقهها شروع میشود و به سمت مرکز گیاه حرکت میکند. گل رز کوهی، وحشی و خوشهای و همچنین برخی دورگهها و درختچهها بیشتر مستعد آنتراکانوز هستند.
نحوهی کنترل آنتراکانوز روی درختان و گل رز
خبر خوب این است که حتی وقتی که درخت یا گل رز بهشدت به آنتراکانوز آلوده شده است در اثر آن نمیمیرد. اما به خاطر داشته باشید که آنتراکانوز گیاه را ضعیف کرده و بیشتر مستعد ابتلا به سایر بیماریها، آسیب سرما، فشارهای محیطی مانند خشکسالی و دمای شدید و آسیب حشرات میکند. به همین دلیل مهم است که بیماری در مراحل اولیه کنترل شود. مراقب گل رز خود باشید. با پیشرفت آنتراکانوز، ضایعات به سوراخهای کوچک گلوله مانندی تبدیل میشوند که بهراحتی با آسیب حشرات اشتباه گرفته میشوند و احتمالاً بهطور نادرست درمان میشوند.
طبق معمول بهداشت خوب اولین خط دفاعی شما است. در پاییز تمام برگهای افتاده از درختان و گل رز آلوده را جمعآوری کنید و بهطور مطمئن از بین ببرید. با این کار هاگهای آنتراکانوز جایی برای زنده ماندن در طول زمستان نخواهند داشت. هر شاخه و برگ و آلودهای را جدا کنید و در فاصلهی بین برشها تمام ابزار را با محلول ۱۰% وایتکس (یک قسمت وایتکس به نه قسمت آب) ضدعفونی کنید تا از انتشار قارچ بر روی همان درخت یا درختان دیگر جلوگیری شود.
بهداشت ابزار در پرورش گل رز به هدف چیده شدن اهمیت ویژهای دارد، بنابراین هنگام جابجایی از گل رزی به گل رز دیگر برای جلوگیری از شیوع بیماری از ضدعفونی شدن ابزار خور اطمینان حاصل کنید. قسمتهای آلودهی گیاهان را بهطور مطمئن بسوزانید یا دور بریزید.
قارچکشهای حاوی کلروتالونیل و مس میتواند بهعنوان پیشگیری کننده استفاده شود. این موارد در مورد درختان فقط هنگامی که آلودگی شدید است و هر سال برگشت میکند و منجر به خشک شدن شاخههای زیادی میشود توصیه میشود. قارچکش باید در اوایل بهار در شکاف جوانهی درخت اعمال شود و بهصورت هفتگی یا دو بار در هفته تکرار شود تا زمانی که دمای میانگین روزانه بهطور ثابت بالاتر از ۶۰ درجهی فارنهایت شود. گل رز نیز میتواند با قارچکشهای حاوی مس، گوگرد یا کلروتالونیل درمان شود. دستورالعمل سازنده را برای فاصلهی تکرار و مقدار مادهی اعمال شده رعایت کنید.
آنتراکانوز مانند تمام قارچها در شرایط مرطوب رشد میکند. اگرچه نمیتوانید آبوهوا را تغییر دهید اما میتوانید با گذاشتن فضای وسیع بین گلهای رز و همچنین هرس کردن منظم و مناسب، گردش هوای خوب را تضمین کنید. هر دو روش به خشک شدن سریع شاخ و برگ پس از شبنم و باران کمک میکنند. همچنین هنگام آب دادن فقط ریشهها را آب بدهید و از خیس شدن شاخ و برگ جلوگیری کنید تا احتمال انتشار قارچ کاهش یابد.
آنتراکانوز روی گیاهان خوراکی
آنتراکانوز میتواند در محصولات باغی، میوههای کوچک و درختان میوهی گرمسیری نیز بروز کند و برداشت محصول همهی این موارد ممکن است به میزان قابلتوجهی کاهش یابد. آنتراکانوز گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل توسط گونههای قارچ Colletotrichum و معمولاً Colletotrichum coccodes ایجاد میشود.
آنتراکانوز گوجه فرنگی عمدتاً در میوههای ترشیده رخ میدهد. لکههای کوچک، دایرهای و زیرپوستی غالباً در حلقههای هممرکز در گوجه فرنگی دیده میشود. لکهها پس از بزرگتر شدن به هم پیوسته و لکههای بزرگی را شکل میدهند که اغلب شروع به ترشح میکنند. خیار، هندوانه، ملونهای خاصی مانند طالبی و گاهی اوقات کدوتنبل نیز میتواند آنتراکانوز بگیرد. این بیماری در اعضای خانوادهی خیار توسط قارچ دیگری به نام Colletotrichum orbiculare ایجاد میشود.
قارچ میتواند برگها، ساقهها، گلبرگها و میوههای کدو را آلوده کند. علائم این بیماری متنوع است و اغلب شبیه سایر بیماریهای شاخ و برگ مانند آتشک، لکهی برگ، سفیدک کرکی و سفیدک سطحی است که میتواند تشخیص آن را دشوار کند. نام این بیماری – آنتراکانوز به معنای «بیماری زغال» است – میتواند سرنخهایی به شما بدهد که دنبال چه چیزی بگردید: لکههای تیره روی برگ، ساقه برگ، ساقه و میوه که اغلب زیرپوستی هستند و بعداً به هم میپیوندند.
علائم آنتراکانوز انگور که توسط قارچ Elsinoe ampelina ایجاد میشود بهصورت لکههای کوچک دایرهای مایل به قرمز شروع میشود و میتواند در همهی قسمتهای گیاه ظاهر شود اما بیشتر در شاخههای جوان و انگور مشاهده میشود. بعداً این لکهها به ضایعات زیرپوستی که به هم میپیوندند، تبدیل میشوند.
آنتراکانوز تمشکهای سیاه، بنفش و قرمز و همچنین شاهتوت ناشی از قارچ Elsinoe veneta است؛ مانند انگور با لکههای کوچک و اغلب زیرپوستی مایل به قرمز شروع میشود و بهتدریج به هم میپیوندند و در مرکز خاکستری میشوند که نتیجهی آن نام مستعار «پوست خاکستری» برای این بیماری است. نتیجهی این بیماری تمشکهای ناقص تغییر شکل یافته است و نیها اغلب میمیرند.
درختان میوهی گرمسیری مانند انبه نیز از آنتراکانوز در امان نیستند. قارچ Colletotrichum gloeosporioides میتواند انبه، موز، آووکادو، پاپایا و پشن فروت را آلوده کند. الگوی بیماری در انبه شبیه آنتراکانوز در سایر گیاهان است. همه این موارد با لکههای کوچک معمولی آغاز میشود که به هم میپیوندند و ضایعات بزرگتر را شکل میدهند که در نهایت تبدیل به نواحی مرده در میوهها، برگها و گلها میشوند. اگر میوهها قبل از ترشیدن نیفتند، لکههای تیرهی بزرگی دارند که از سطح فراتر میروند و منجر به گندیدگی کل میوه میشوند.
نحوه کنترل آنتراکانوز روی گیاهان خوراکی
مشابه درختان زینتی و گل رز، بهترین راه مقابله با آنتراکانوز روی گیاهان خوراکی، کنترل و پیشگیری با دنبال کردن اقدامات خوب باغبانی است. با گرفتن دانهها، نهالها و گیاهان سالم از منبع معتبر و قابل اطمینان شروع کنید. بهعنوان بخشی از چرخش سالانهی گیاهان در باغ خود، هیچ عضوی از همان خانواده مانند گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان و سیب زمینی یا خیار، ملون، هندوانه، کدو و کدوتنبل را حداقل دو سال پشت سر هم در همان مکان کشت ندهید.
آنتراکانوز در شرایط شرجی و رطوبت بهخوبی منتشر میشود بنابراین از آب دادن بهصورت آبپاشی خودداری کنید و گردش هوای خوبی را از طریق فاصلهی مناسب بین گیاهان، حذف علفهای هرز و هرس منظم فراهم کنید. در پاییز تمام قسمتهای بیمار گیاه و بقایای آن را از باغ و اطراف توت و گیاهان انگور و درختان میوه جدا کنید و بهصورت مطمئن دور بریزید تا احتمال زنده ماندن قارچ در طول زمستان کمتر شود. از آنجا که آنتراکانوز بسته به قارچ عامل و گیاه میزبان انواع فراوانی دارد، بهتر است نمونهای از گیاه خوراکی آلوده را برای تشخیص صحیح به دفتر توسعه (Extention Office) محلی خود ببرید.