سیب جز اولین میوه‌هایی است که بشر در دوران ماقبل تاریخ و شروع دوران کشاورزی آن را شناخته و مورد کشت و زرع قرار داده است. خواستگاه این درخت در مناطق معتدل است. وطن اصلی سیب حوالی قفقاز و ترکمنستان می‌باشد. در حال حاضر کشت سیب: در اروپای غربی، آمریکا، کانادا، ژاپن، چین، فرانسه، آلمان، ترکیه، هندوستان و ایران وجود دارد و این کشورها بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیب در جهان به شمار می‌روند.
میزان برداشت در باغات سیب
متوسط برداشت جهانی در باغات سیب ۶۰ الی ۸۰ تن در هکتار است. حداکثر میزان برداشت سیب گزارش شده ۱۳۰ تن در هکتار می‌باشد؛ اما متأسفانه میزان برداشت متوسط سیب در اکثر مناطق زیر کشت ۱۰ الی ۱۶ تن در هکتار است.
علل عدم برداشت مناسب از باغات سیب
به دلایل زیادی برای عدم امکان برداشت سیب از باغات مانند عدم استفاده متناسب از کود، بیماری‌های شایع در باغات سیب مثل لکه سیاه، از بین رفتن زودهنگام درختان، گل سوزی و باد ریزی و سال آوری می‌توان اشاره کرد. برای روشن‌تر شدن این دلایل در زیر به‌صورت مفصل هر یک از این مشکلات را توضیح خواهیم داد.
۱- عدم استفاده متناسب از کود
اگر نگاهی گذار به مواد مورداستفاده در باغات سیب داشته باشیم متوجه خواهیم شد که متأسفانه عمده مواد مورداستفاده در باغات سیب سم است نه کود. یک اصل طلائی در کشاورزی وجود دارد که متأسفانه در کشاورزی ایران به آن توجه درستی نشده است و آن این است که: «کود تبدیل به میوه خواهد شد نه سم». در خوش‌بینانه‌ترین حالت چیزی بالغ بر ۸۰٪ مواد مورداستفاده در باغات سم و ۲۰٪ کود می‌باشد. این بدان معنی است که به‌جای استفاده درست و به‌جا از کود برای افزایش میزان باردهی و کاهش خطر آفات و بیماری‌ها، از سموم که باعث ایجاد استرس در درخت و افت محسوس میزان باردهی از یک طرف و برهم خوردن بالانس هورمونی درخت و کاهش میزان خود ایمنی درخت از طرف دیگر می‌شود مواجه هستیم. به‌بیان‌دیگر ما با استفاده بی‌رویه از سموم شیمیائی به نحوی با دست خود میزان باردهی را کاهش و مقاومت درخت در مقابله با عوامل بیماری‌زای محیطی را از بین می‌بریم.
عمده‌ترین علل عدم استفاده از کود عبارت‌اند از: نبود کودهای مدرن متناسب با نوع کشت عدم آشنایی با احتیاجات درخت و روش‌های نوین استفاده از کودهای مدرن.
الف) نبود کودهای مدرن متناسب با نوع کشت
متأسفانه با گذشت سال‌های سال از تولید انواع کودهای کشاورزی، هنوز که هنوز است وقتی حرفی از کود به میان آورده می‌شود ذهن کشاورز به کودهای سنتی از قبیل کودهای سفید و سیاه معطوف می‌شود. این در حالی است که در تمامی کشورهای پیشرفته کشاورزی اصلاً از این نوع کودها دیگر استفاده نمی‌شود. از طرف دیگر این نوع کودها مخصوص کشت‌های فضای باز بوده و اصلاً نمی‌توان در کشت باغات از این نوع کودها استفاده کرد. در پاره از موارد هم که از این نوع کودها به روش‌های سنتی از قبیل چال کود و … استفاده می‌شود این کودها باعث افزایش شدید pH و Ec (به بیان عامیانه شوری) شده و خاک و درخت را در میان‌مدت از بین برده و میزان ضرر وارده از سود آن بیشتر خواهد بود.
ب) عدم آشنایی با احتیاجات درخت و روش‌های نوین استفاده از کودهای مدرن
اگر به کودهای مورداستفاده در باغات دقت شود خواهیم دید که عمده مواد کودی مورداستفاده جز میکروها می‌باشند. همان‌گونه که از نام این کودها پیداست این کودها شامل مواد کم‌نیاز (از لحاظ مقداری) بوده و عناصر ماکرو یا همان N.P.K را پوشش نمی‌دهند. برای داشتن یک محصول خوب باید از مواد کودی متناسب با احتیاجات درخت استفاده کنیم به‌عبارت‌دیگر باید از عناصری مثل ازت، فسفات و پتاس استفاده کنیم اما به دلیل نبود محصولات متناسب با کشت باغی و عدم آشنایی با روش‌های استفاده از این نوع کودها متأسفانه در زمانی که درخت بیشترین نیاز به کودهای ماکرو را دارد چیزی در اختیار درخت قرار داده نمی‌شود و به همین دلیل عمده، درخت کمترین باردهی را خواهد داشت چرا که میزان کود موجود در محیط قابل‌استفاده برای درخت رابطه مستقیم با میزان باردهی دارد.
۲- بیماری‌های شایع در باغات سیب مثل لکه سیاه
دومین دلیل کم بودن میزان باردهی در باغات سیب وجود بیماری‌هاست. برخلاف تصور عمومی طغیان بیماری‌هایی از قبیل لکه سیاه نه به خاطر کاهش میزان تأثیر سموم بلکه به دلیل عدم تغذیه مناسب درختان است. دلیل اصلی بروز بیماری لکه سیاه کمبود کلسیم است، اگر به شکل صحیح و شایسته به تأمین کلسیم موردنیاز درخت از همان ابتدای گلدهی اقدام شود درخت دیگر مبتلا به بیماری لکه سیاهی نخواهد شد که نیاز به استفاده از سموم باشد. در استفاده از سموم باغدار از دو جهت متضرر خواهد شد:
الف) به دلیل بروز بیماری میزان باردهی کم خواهد شد.
ب) به دلیل ضررهای جانبی استفاده از سموم شیمیائی بالانس هورمونی طبیعی درخت به هم می‌خورد که این عامل نیز باعث کاهش میزان باردهی و عمر مفید درخت خواهد بود. متأسفانه به دلیل اصرار بیش از حد کشاورزان در استفاده از سموم این مورد یکی از علل عمده در کاهش میزان باردهی از یک طرف و پیری زودرس در درختان سیب است.
۳- از بین رفتن زودهنگام درختان
متوسط عمر مفید درختان سیب از ۲۰ الی ۵۰ سال تخمین زده می‌شود که بسته به نوع درخت متغیر است. یکی از عمده‌ترین عوامل تعیین‌کننده در میزان باردهی سیب تعداد درختان مثمر است. واضح است که هر چه تعداد درختان مثمر بیشتر باشد سطح عملکرد باغات بیشتر خواهد بود به بیان ساده‌تر میزان برداشت به نسبت تعداد درختان و سطح زیر کشت بیشتر خواهد بود. از همین رو عمر مفید درختان نقش بسزایی در میزان باردهی و میزان سود حاصله از کشت بازی می‌کند.
کاشت نهال و زمان سپری شده برای به بار نشستن درخت عمده‌ترین هزینه وارده در باغات سیب است. پرواضح است هر چقدر عمر مفید درختان بیشتر شود میزان سود حاصله از آن درخت برای کشاورز بیشتر خواهد بود. عمده‌ترین علت از بین رفتن زودهنگام درختان (پیری زودرس) عدم تأمین مواد کودی موردنیاز درخت (فقر عناصر در خاک) و استفاده بی‌رویه از سموم شیمیائی است.
۴- گل سوزی و بادریزی
برای داشتن یک محصول خوب باید در ابتدای فصل گلدهی خوبی هم داشته باشیم. معمولاً درختان سیب از لحاظ حجم گلدهی مشکل خاصی نداشته و حجم گل خوبی دارند ولی مشکل اصلی در عدم تبدیل این حجم از گل به میوه است. متأسفانه چیزی بالغ بر ۹۰٪ گل‌های موجود در ابتدای دوره تبدیل به میوه نشده و اصطلاحاً سوخت می‌شوند. علت اصلی بروز این مشکل کمبود مواد غذائی است. اگر در خاک اطراف ریشه و در خود درخت میزان متناسبی از مواد غذائی ذخیره شده یا در دسترس درخت باشد قسمت عمده‌ای از این میزان گلدهی تبدیل به میوه خواهند شد. پس برای به حداقل رساند میزان گل سوزی کافی است مواد غذائی به‌موقع در اختیار درختان سیب قرار داده شود.
باد ریزی هم یکی از عمده دلایل افت محسوس میزان باردهی در طول دوره رشد میوه است. جالب است بدانید که علت اصلی ریزش بار در مقاطع مختلف از رشد هم به دلیل کمبود مواد غذائی و عدم تأمین کود موردنیاز درختان برای بزرگ کردن میوه‌هاست اگر مواد غذائی موردنیاز برای درختان به‌موقع و درست تأمین شود می‌توان بادریزی را به صفر رساند. این باور غلط که متأسفانه در بعضی مواقع از طرف کارشناسان هم گفته می‌شود که باد ریزی امری اجتناب‌ناپذیر است حرفی غیر کارشناسی و غلط است.
۵- سال آوری
فقط یک دلیل برای سال آوری وجود دارد و آن‌هم عدم تأمین مواد کودی موردنیاز برای درختان برای تولید میوه است. این حرف غلط است که سال آوری چیزی اجتناب‌ناپذیر بوده و در همه جا این مشکل وجود دارد. تنها دلیل اصلی برای بروز این معضل عدم توانایی درخت در تأمین احتیاجات کودی خود در مرحله اول و عدم تولید مناسب میوه در مرحله دوم است. زمانی که درخت تولید میوه خوبی ندارد به این دلیل است که منابع مواد اولیه در دسترس درخت فقط و فقط توان جوابگویی در حد حفظ خود درخت است. حفظ خود برای درخت در اولویت اول و تولید میوه برای حفظ نسل در اولویت دوم قرار دارد به همین دلیل اساسی و مهم است که ما با پدیده‌ای بنام سال آوری مواجه هستیم. برای رفع این معضل و برداشت معقول هر ساله از درختان سیب کافی است به‌صورت مستمر و صحیح نسبت به تأمین متناسب مواد کودی درختان سیب در طول سالیان متمادی اقدام کنیم تا چیزی به نام سال آوری و افت شدید میزان باردهی را شاهد نباشیم.
راهکارهای فائق آمدن بر این مشکلات
با عنایت به مطالب گفته شده در بالا می‌توان به این جمع‌بندی کلی رسید که با تأمین متناسب و به‌موقع کودهای موردنیاز در کشت سیب قسمت عمده‌ای از مشکلات برطرف خواهند شد. برای این کار ما راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌کنیم:
ارائه برنامه کودی کامل از ابتدای تا انتهای دوره کشت
اصلاح خاک بستر
افزایش توان درخت در مقابله با عوامل بیماری‌زا و به حداقل رساندن استفاده از سموم شیمیائی.
ما با این روش‌ها میزان استفاده از سموم را به حداقل می‌رسانیم: تقویت بنیه درختان، افزایش خاصیت خود ایمنی درخت، از بین بردن شرایط محیطی برای رشد و نمو عوامل بیماری‌زا و افزایش میزان جذب و جواب دهی سموم. با کاهش میزان استفاده از سموم هم از لحاظ هزینه و هم از لحاظ ضررهای ناشی از استفاده از سموم بر میزان باردهی و عمر مفید درختان و … از بین خواهند رفت.
