یک گیاه دارویی است که طبع گرم و خشکی دارد. در طب سنتی ایران از آن به گیاه ضدبلغم و صفرا یاد می‌شود. چون گیاه بسیار گرمی است. اگر بخواهید از خاصیت مسهل بودن آن بهره‌مند شوید، باید آن را با ماده‌ای مصرف کنید که حرارت گیاه را کم کند و بهترین گزینه ما برای همراهی با آن سکنجبین و عسل است. قسمت‌های مورداستفاده این گیاه عبارت‌اند از: بذر، برگ و ریشه. مقدار مصرف روزانه رازیانه به‌طور متوسط حداکثر ۵ گرم یا یک تا سه استکان عرق آن توصیه می‌شود و برای اینکه نتیجه درمان مشخص شود و گیاه خواص درمانی خود را به‌جای بگذارد، حداکثر ۴۰ روز زمان نیاز دارد. رازیانه گیاهی گل‌دار از راسته آپیالس (Apiales)، از تیره چتریان (Apiaceae) از سرده رازیانه‌ها (Foeniculum) است. گیاه رازیانه سرشار از ترکیباتی مشابه هورمون زنانه استروژن (فیتواستروژنها) است و دارای طبیعتی گرم می‌باشد. رازیانه بومی جنوب غربی آسیا و جنوب اروپا به‌ویژه بخش مدیترانه‌ای است. بزرگ‌ترین کشورهای تولیدکننده رازیانه به ترتیب عبارت‌اند از هند، مکزیک، چین، ایران، بلغارستان. مقدار تولید سالانه رازیانه در کشور ایران تقریباً ۳۰ هزار تن گزارش شده است.
رازیانه یک گیاه چندساله و همیشه‌بهار است که تا ابعاد ۱٫۵ در ۱ متر رشد می‌کند. فصل گل‌دهی این گیاه بین ماه‌های خرداد و تیر است و دانه‌های آن نیز بین شهریور و آبان می‌رسند. گل‌ها هرمافرودیت هستند (هم اندام جنسی مؤنث و هم اندام مذکر دارند) و با استفاده از حشرات گرده‌افشانی می‌شوند. گیاه دارای خاصیت خودباروری است. برای خاک‌های سبک (ماسه‌ای)، متوسط (لومی) و سنگین (خاک رس) مناسب بوده و زه‌کشی خوب را ترجیح می‌دهد. می‌تواند خاک‌های دارای pH اسیدی، خنثی و بازی را تحمل کند. گیاه نمی‌تواند در سایه رشد کند. گیاه خاک خشک یا مرطوب را ترجیح داده و نمی‌تواند خشک‌سالی را تحمل کند. می‌تواند بادهای قدرتمند را تحمل کند، اما بادهای ساحلی برای آن سنگین هستند.
کاشت
۱- مواد مغذی موردنیاز برای کاشت رازیانه در هر هکتار عبارت‌اند از: ۱۵-۱۰ تن کود حیوانی کاملاً پوسیده، ۱۰۰-۸۰کیلوگرم اکسید فسفر در هکتار (مصرف در پاییز)، ۶۰-۴۰کیلوگرم اکسید پتاس در هکتار (مصرف در پاییز)، ۵۰-۴۰کیلوگرم ازت در هکتار در فصل بهار به‌صورت سرک، ۳۰-۲۰کیلوگرم ازت در هکتار و ۶۰-۴۰کیلوگرم اکسید فسفر در هکتار در پاییز سال اول رویش.
۲- آماده‌سازی زمین به‌منظور کاشت رازیانه: پس از افزودن کود دامی در اواخر تابستان، اقدام به شخم عمیق کرده و کودهای شیمیایی موردنیاز را به خاک می‌افزاییم و آن را به‌وسیله دیسک به عمق ۲۵-۲۰ سانتیمتری خاک فرستاده و زمین را تسطیح می‌کنیم و بستر خاک را برای کاشت آماده می‌کنیم.
۳-زمان و نحوه کاشت رازیانه: کاشت رازیانه به‌صورت مستقیم در اواسط اسفندماه به‌صورت ردیفی و با استفاده از ردیف‌کار غلات صورت می‌گیرد. در روش کشت مستقیم فاصله دو ردیف ۴۵سانتیمتر، فاصله دو بوته ۳۰-۲۵سانتیمتر و بذور به عمق ۳-۲سانتیمتر کشت می‌گردند. مقدار بذر مصرفی رازیانه برای هر هکتار زمین حدود ۱۰ کیلوگرم است.
۴-عملیات داشت (مراقبت و نگهداری) رازیانه: وجین علف‌های هرز مربوط به مزرعه رازیانه می‌بایست در اوایل رشد (زمانی که گیاه به طول ۱۰-۵سانتیمتری برسد) انجام گیرد. بعد از کاشت بذور، رازیانه به دو بار آبیاری به فاصله تقریباً سه روز نیاز دارد، آبیاری سوم، پنج الی شش روز بعد از آبیاری دوم و آبیاری چهارم هفت روز بعد از آبیاری سوم و در نهایت به سیکل آبیاری ده روز یک‌بار خواهد رسید.
۵-عملیات برداشت رازیانه: بذور رازیانه را باید قبل از ریزش برداشت کرد به‌طوری‌که زمان مناسب برای برداشت محصول در سال اول رویش اوایل مهر است درحالی‌که در سال دوم این زمان به اوایل شهریور تغییر می‌یابد. محصول را می‌توان در دو مرحله برداشت کرد، در مرحله اول شاخه‌ها و سرشاخه‌ها و سرشاخه‌های حامل چتر به طول ۵۰-۳۰ سانتیمتر را برداشت می‌کنند و به مدت ۱۴-۷ روز روی زمین باقی می‌گذارند که این مدت جهت خشک کردن بستگی به وضعیت آب‌وهوای منطقه دارد. در مرحله دوم این اندام‌ها را با کمباین برداشته و بذور را از سایر قسمت‌ها جدا می‌کنند.
خواص
رازیانه خواص هورمونی دارد و برای بیش از ۹۰ درصد از خانم‌ها تجویز می‌شود. به این شکل که در ترکیب آن، استروژن (هورمون زنانه) بالایی یافت می‌شود. به همین دلیل باعث افزایش شیر شده و بهترین درمان برای قطع قاعدگی است. ضد چاقی است، التهاب‌های واژن و علائم یائسگی مثل گرگرفتگی را برطرف می‌کند. علاوه بر این اگر با گل‌گاوزبان صرف شود، قاعده‌آور است، یعنی قطع قاعدگی را متوقف می‌کند. رازیانه خواص فوق‌العاده‌ای برای پوست دارد. تمام اجزای این گیاه، اعم از دانه، ساقه و برگ، منبع ویتامین B و C هستند که سبب سنتز کلاژن و حفظ جوانی می‌شوند. بسیاری از کشورهای از این گیاه معطر در ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی طبیعی استفاده می‌کنند. عرق آن باعث طراوت پوست و رفع چروک پوست و صورت زنان می‌شود. عرق رازیانه یک داروی همیشه ضروری در درمان بیماری‌های سرد زنان است.
این گیاه به شکل ضماد برای از بین بردن موهای زائد بسیار مناسب است. برای این کار بذر رازیانه را پودر کنید و سپس آن را با یک نوع روغن (مثل روغن زیتون یا روغن بادام) مخلوط کنید و به‌صورت ماسک روی صورت خود بگذارید. این ماسک باعث روشن شدن و شفاف شدن پوست می‌شود. یکی از معجزه‌آساترین خواص رازیانه (که در گیاهان دیگر کمتر به چشم می‌خورد) تقویت دید است. مصرف رازیانه در غذا از چشم در برابر التهاب، اختلالات مربوط به سن و پیری چشم محافظت می‌کند. رازیانه همچنین برای درمان التهاب پلک‌ها و درمان شب‌کوری بسیار مفید است. رازیانه حاوی آهن، فسفر، کلسیم، منیزیم، منگنز، روی و ویتامین K است و به حفظ استخوان‌ها کمک می‌کند.
رازیانه دارای یک ماده ضدالتهابی به نام آنتول است که خواص ضد سرطانی فوق‌العاده‌ای دارد و به‌ویژه در پیشگیری از سرطان سینه مؤثر است. رازیانه سبب کاهش مولکول NF-kappa B می‌شود. این مولکول یک تحریک‌کننده التهابی و تغییردهنده ژن است. فیبر موجود در رازیانه از سرطان روده بزرگ پیشگیری می‌کند. مصرف رازیانه باعث کاهش اشتها و احساس سیری می‌شود. این گیاه با افزایش سوخت‌وساز بدن، چربی‌ها را می‌شکند و از احتباس آب در بدن جلوگیری می‌کند.
ریشه رازیانه دارای کومارین Coumarin است. چون این ماده رقیق‌کننده خون است بنابراین آن‌هایی که مبتلا به تصلب شرایین یا انسداد رگ‌ها هستند می‌توانند از جوشانده ریشه رازیانه استفاده کنند. جوشانده ریشه رازیانه ملین و مسهل است. ریشه رازیانه دیورتیک است. اثر مدر قوی دارد. اوره و اسید اوریک را دفع می‌کند. به‌علاوه اشتهاآور است. ریشه رازیانه به علت مدر بودن، برای درمان سنگ کلیه، نفریت و بیماری‌هایی نظیر آن مصرف می‌شود. ویتامین C موجود در پیاز رازیانه، ضد باکتری بوده و برای سیستم ایمنی بدن بسیار مفید است. دم‌کرده بذر رازیانه با زیره سبز برای رفع اسهال و تقویت معده با عسل و سکنجبین برای تب‌های کهنه مفید است. از دم‌کرده تخم رازیانه برای تحلیل بادها، درد پهلو و لگن خاصره، رفع بلغم ترش استفاده می‌کنند.
تخم رازیانه حاوی خواص دیورتیک است یعنی ادرارآور است و به سم‌زدایی از بدن کمک می‌کند. به این منظور این تخم‌ها را به‌صورت دم‌کرده استفاده می‌کنند که حجم ادرار را زیاد کرده و حالت پف‌کرده بدن را کاهش می‌دهد. آنتی‌اکسیدان‌های قوی موجود در تخم رازیانه نه‌تنها به پیشگیری از ابتلا به سرطان مؤثر است بلکه برای حفظ سلامت تمام اعضای بدن مفید است؛ به خاطر اینکه حاوی خواص ضدالتهابی می‌باشد. به عقیده محققان استفاده از تخم رازیانه می‌تواند برای درمان بیماری‌هایی مانند آرتریت و بیماری کرون که جزو بیماری‌های خود ایمنی هستند مؤثر باشد. البته پژوهش‌های تکمیلی برای رسیدن به نتایج قطعی‌تر در حال انجام است. تخم رازیانه سرشار از فیبر است. فیبرها صرفاً در مواد غذایی گیاهی وجود دارند. باید بدانید که این ترکیبات مفید در دفع راحت و خروج توکسین‌ها و مواد زائد از بدن نقش اصلی دارند. این ترکیبات مفید برای هضم غذا نیز مؤثرند. ۱۰۰۰ گرم تخم رازیانه حاوی ۱۵۰۰ درصد فیبر موردنیاز روزانه بدن است.
اگر در هضم غذا دچار مشکل شده‌اید می‌توانید به این تخم‌های پرخاصیت اعتماد کنید به خاطر اینکه خواص هضم‌کنندگی این دانه‌های ریز از قرن‌ها پیش شهرت داشته است. نوشیدن دم‌کرده و جوشانده تخم رازیانه بعد از غذا شما را از مشکلات گوارشی نجات می‌دهد. تجمع و مازاد کلسترول موجود در رگ‌های خونی و افزایش تولید آن توسط کبد از دلایل اصلی ابتلا به بیماری‌هایی مانند فشارخون بالا و سکته قلبی است. خوشبختانه کلسترول خون با داشتن تغذیه‌ای سرشار از مواد غذایی گیاهی و فیبر قابل‌کنترل است. ترکیبات موجود در تخم رازیانه امکان تجمع کلسترول در جداره‌ی رگ‌ها را کاهش می‌دهد و به‌این‌ترتیب از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری می‌کند.
پتاسیم تنها ماده معدنی اصلی در تنظیم فشارخون است. این ماده معدنی در ترکیب بیشتر مواد غذایی گیاهی مانند گیاه رازیانه وجود دارد. پتاسیم به کنترل و تثبیت فشارخون کمک کرده و به‌این‌ترتیب ضربان قلب را نیز تنظیم می‌کند. ۱۰۰ گرم تخم رازیانه حاوی حدود ۱۷۰۰۰ میلی‌گرم پتاسیم است.
اگر در هضم غذا دچار مشکل شده‌اید می‌توانید به این تخم‌های پرخاصیت اعتماد کنید به خاطر اینکه خواص هضم‌کنندگی این دانه‌های ریز از قرن‌ها پیش شهرت داشته است. نوشیدن دم‌کرده و جوشانده تخم رازیانه بعد از غذا شما را از مشکلات گوارشی نجات می‌دهد. تخم رازیانه منبع فوق‌العاده‌ی کلسیم است. کلسیم در ترکیب اکثر مواد غذایی گیاهی مانند بادام، سبزیجات سبز و دانه‌های ریز به‌ویژه کنجد وجود دارد. باید بدانید که ۱۰۰ گرم تخم رازیانه حاوی ۱۲۰۰ درصد نیاز روزانه بدن به کلسیم می‌باشد. این میزان تخم رازیانه حاوی حدود ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم است. تولید و ساخت گلبول‌های قرمز توسط بدن با مصرف مواد غذایی مناسب بیشتر می‌شود. تخم رازیانه حاوی میزان زیادی مس است. این ماده‌ی معدنی برای ساخت سلول‌های خونی به‌ویژه در گلبول‌های قرمز لازم و ضروری است. باید بدانید که ۱۰۰ گرم تخم رازیانه حدود ۱۰۷۰ میلی‌گرم مس دارد.
تخم رازیانه کلسترول خون را کاهش می‌دهد. ترکیبات موجود در تخم رازیانه امکان تجمع کلسترول در جداره رگ‌ها را کاهش می‌دهد و به‌این‌ترتیب از ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی پیشگیری می‌کند. یکی از روش‌های درمان کیست تخمدان با رازیانه، مصرف عرق رازیانه است، برای این منظور می‌توان نیم فنجان عرق رازیانه را بعد از صرف هر وعده غذایی نوشید. استفاده از دم‌نوش رازیانه برای درمان کیست تخمدان بسیار مفید و به‌صرفه است. مصرف رازیانه در دوران عادت ماهانه مشکلی ندارد اما میزان مصرف بستگی به وضعیت بیمار دارد. همچنین رازیانه به علت داشتن استروژن و داشتن طبع گرم اثرات خوبی روی شادابی، شفافیت و از بین بردن لکه‌های پوستی دارد. برای رفع لکه‌های پوستی نیز اگر عرق رازیانه با گلاب و روغن بنفشه و کمی پودر زعفران مخلوط شود و شب‌ها به پوست صورت مالیده شود، می‌تواند در رفع چین‌وچروک‌ها مؤثر باشد. بازکننده گرفتگی‌های کبد، شیر‌افزا و قاعده آور، تقویت هورمون‌های بانوان، ضدضعف مفاصل، ضد سرفه و خون‌ریزی سینه، خون‌ساز مفید جهت دردهای پهلو از خواص عرق رازیانه است.
اگرچه بیشتر افراد مشکلی با مصرف رازیانه ندارند اما در برخی از موارد باید از مصرف این گیاه خودداری کرد. برخی از افراد ممکن است به برخی از مواد حساسیت داشته باشند. به همین خاطر باید از مصرف دانه‌های رازیانه اجتناب کنند. به خاطر سطح پتاسیم بالایی که در رازیانه وجود دارد افرادی که مبتلا به بیماری کلیوی هستند باید مصرف آن را محدود سازند. افرادی که از مسدودکننده‌های بتا استفاده می‌کنند باید از مصرف رازیانه خودداری نمایند.
اگرچه رازیانه در کاهش وزن مؤثر است اما خوردن زیاد آن باعث تسریع روند کاهش وزن نخواهد شد، مانند همه چیز باید تعادل رعایت شود. راه‌های زیادی برای کاهش وزن وجود دارد که برخی سخت و برخی آسان است. از جمله راهکارهای ساده و آسان، مصرف دم‌نوش رازیانه است؛ این نوشیدنی طلایی‌رنگ را می‌توان به آسانی در منزل تهیه کرد. رازیانه علاوه برداشتن پتاسیم، منیزیم، فسفر، کلسیم، ویتامین A و C خواص دیگری نیز دارد که به کاهش وزن کمک می‌کند.
