گل نسترن از جمله گیاهان زیبا و زینتی است که خواص دارویی و درمانی نیز دارد. این گیاه از طریق بذر و قلمه تکثیر می‌شود. از خانواده گل‌سرخیان است. بومی مناطقی از اروپا شمال غرب آفریقا و غرب آسیا است. به‌صورت درختچه رشد می‌کند. گل نسترن از گیاهان چندساله و خزان شونده است. ساقه‌ای باریک و درعین‌حال تیزی دارد. این گل در جهان با نام DOG ROSE شناخته می‌شود. نام‌های دیگر این گیاه رزا کانینا، داگ رز و نسترن جنگلی است. برگ‌های این گیاه به شکل پر می‌باشند که ۵ تا ۷ برگچه دارند. برگ‌ها به‌صورت بیضی‌شکل می‌باشند. گل‌های زیبایی به رنگ صورتی، زرد، سفید دارد که به هنگام شکفتن منظره زیبایی را نمایان می‌کند. میوه‌ای بیضی‌شکلی دارد که معمولاً به رنگ نارنجی و قرمز است. میوه این گیاه را سای نورودون می‌نامند. در دیواره داخلی میوه الیاف ابریشمی و باریکی وجود دارد که در آن فندقه قرار دارد. میوه این گیاه پس از خشک شدن طعمی شیرین و بویی مطبوع دارد. قسمت گوشتی سای نورودون دارای مقدار زیادی ویتامین c، اسیدسیتریک، اسید مالیک، قند و تانن است. دانه‌های آن دارای حدود ۱۰% روغن بوده که به رنگ زرد کمرنگ متمایل به قرمز و دارای بویی مطبوع است.البته دانه‌ها سمی است. گونه‌های رز وحشی به‌صورت درختچه خزان کننده در طبیعت بدون هیچ کمکی رشد می‌کنند. به‌طورمعمول به ارتفاع ۱ تا ۵ متر می‌رسند. هرچند گاهی می‌توانند بالاتر هم بروند. ساقه آن باریک و تیز است و به بالا رفتنش کمک می‌کند. این گیاه در طب سنتی نیز کاربرد دارد. از این گیاه بیشتر در طب سنتی استفاده می‌شود. نسترن گلی زیبا و زینتی است. منشأ اصلی این گیاه ایران است در بیشتر مناطق به‌صورت خودرو به‌خصوص در مناطق کوهپایه‌ای رشد می‌کند.
کاشت و نگهداری
گل نسترن از طریق بذر و قلمه تکثیر می‌شود. برای این منظور در اواخر فصل زمستان بذرهای این گیاه را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم خیس کنید. سپس بذرها را در خزانه یا سینی نشاء و گلدان در گلخانه بکارید و آبیاری کنید، طوری که سطح خاک مرطوب شود. هر روز گیاه را با آبپاش آبیاری کنید تا رطوبت خاک حفظ شود. بعد از گذشت مدتی گیاه جوانه می‌زند و شروع به رشد می‌کند. زمانی که گیاه به حد معینی از رشد رسید آن را به زمین اصلی منتقل کنید. در روش قلمه‌زنی نیز از گیاهان دو تا چندساله قلمه تهیه کنید و پس از جدا کردن شاخ و برگ اضافی آن را بکارید. فاصله کاشت بذر بین ۷۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است. بذر گل نسترن را در عمق ۱ تا ۳ سانتی‌متری بکارید.
گل نسترن نسبت به خاک حساس نیست ولی خاک‌های رسی سنگین را ترجیح می‌دهد. خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. این گیاه به نور زیاد خورشید برای رشد نیاز دارد. رشد مطلوب این گیاه در مناطق نیمه سایه جنگلی است. گلدهی این گیاه فصل بهار است. گل نسترن به آبیاری متوسط و مرطوبی نیاز دارد. نیاز به محیط مرطوب دارد. (به‌عنوان یک قاعده کلی بهترین ناحیه برای رشد جایی است که مقدار زیادی نور خورشید دریافت کند و خاک به‌خوبی زهکشی شده باشد). دمای ایده آل برای رشد این گیاه ۵ درجه سانتی‌گراد است تا دمای ۱۰- را تحمل می‌کند. همچنین می‌تواند بادهای قوی را تحمل کند. گونه‌های رز وحشی تمایل به رشد در شرایط سخت دارد اما حداقل یکی از آن‌ها شناخته شده است که رشد بسیار خوبی در خاک مرطوب دارد (رزا پالوستریس). اگر قبل از زمستان مواد غذایی برایش تأمین شود رشد فوق‌العاده زیبایی خواهد داشت. از گل نسترن به‌عنوان پایه برای پیوند با گونه‌های دیگر استفاده می‌شود.
برای تغذیه همه‌ساله در دو فصل بهار و پاییز کود حیوانى پوسیده را در اطراف نهال اضافه نموده و آن را خوب با خاک مخلوط‌کنید. کودهاى شیمیایى نیز به رشد و گلدهى نسترن کمک مىکند از اواسط تا اواخر زمستان کودهاى فسفات را پاى ریشه بریزید. در اوایل بهار کودهاى داراى ازت و آهن و در اواخر بهار و اوایل تابستان عناصر شیمیایى مختلف (عناصر کم‌مصرف) را به نسبتهاى توصیه‌شده مورداستفاده قرار دهید.
برای حفظ شکل موردنظر می‌توان آن‌ها را کمی هرس کرد. به مراقبت چندانی نیاز ندارند. معمولاً نسترن برخلاف رز به هرس چندانى احتیاج ندارد. در فصول گرم فقط پاجوشها را حذف مىکنیم؛ اما هرس اصلى در اواخر زمستان قبل از بیدار شدن گیاه از خواب زمستانه صورت مىگیرد. در این فصل با کوتاه کردن ساقههاى نسترن مىتوانیم آن را به شکل دلخواه درآورده و شاخههاى اصلىاش را روى پرچین هدایت کنیم. درصورتی‌که شاخههاى اصلى دچار آفتزدگى یا پوسیدگى شده باشد با نگهدارى پاجوشها و حذف شاخههاى قدیمى مىتوانیم به جوان نمودن نهال اقدام کنیم. هنگام تصمیم‌گیری برای اضافه کردن یک یا چندگونه از این گل‌ها به باغ خود در نظر داشته باشید که آن‌ها در تمام فصل مانند بسیاری از گل‌های رز جدید شکوفا نیستند. این گل‌ها در بهار و اوایل تابستان شکوفا خواهند شد و پس از آن باغبان از رز هیپ استفاده می‌کند.
نکات موردتوجه
۱ـ آبیارى را به‌طور مرتب انجام داده و بعد از خشک شدن خاک به آن آب بدهید. (در فاصله دو آبیارى خاک باید خشک باشد)
۲ـ گلهایى که عمرشان تمام شده با قیچى تیز از ناحیه دم گل حذف کنید.
۳ـ نسترن را در کنار نردهها و یا جایى که قیم مناسب داشته باشد بکارید تا فرم بالارونده خود را به دست آورد.
۴ـ از کاشت نسترن در سایه خوددارى فرمایید.
خواص دارویی
این گیاه دارای برخی آنتی‌اکسیدان‌ها است. میوه آن دارای ویتامین c می‌باشد و از آن شربت، چای و مربا تهیه می‌شود. این گل به علت داشتن خواص و ویتامین در طول جنگ جهانی دوم در ایالت متحده در باغ پیروزی کاشته شد و هنوز هم در سراسر ایالات‌متحده از جمله کنار جاده‌ها و در مناطق شنی و مرطوب، بالا و پایین خطوط ساحلی دیده می‌شود. گل نسترن در قرن ۱۸ و ۱۹ برای درمان گزش سگ هار مورداستفاده قرار می‌گرفت و احتمالاً ازاین‌رو به نام داگ رز یا گل رز سگ نامیده می‌شد.
گل نسترن در طب سنتی ایران به کار می‌رود. از مهم‌ترین خواص دارویی آن می‌توان آرامش بخشی و التیام بیماری‌های قلبی را نام برد. به‌طورکلی ترکیبات گیاه نسترن شامل کلسیم، سیترات ها، اسیدسیتریک، آهن، قند، مالات ها، اسید مالیک، نیاسین، اسیدهای آلی، پکتین، فسفر، رزین، نمک، تانین، ویتامین آ، ویتامین ب ۱، ویتامین ب ۲، ویتامین سی، ویتامین ای، ویتامین کا، ویتامین پی و موم است.
مهم‌ترین خواص نسترن عبارت‌اند از: ملین، قابض، ادرارآور (پاک‌کننده مجاری ادراری)، برای درمان بیماری‌های ریوی و قفسه سینه، مواد مغذی، مبرد (یک عامل است که باعث کاهش حرارت غیرطبیعی بدن، تسکین عطش و احساس خنکی می‌شود)، تونیک (یک عامل که سبب تقویت اندام‌های بدن و احساس خوب بودن می‌شود). البته کارگزارانی که به‌طور مداوم در معرض میوه‌های گل سرخ هستند، ممکن است دچار حساسیت و مشکلات تنفسی شوند. بعضی از این عوارض در واقع حساسیت نیستند بلکه پرزهای ریز میوه گل سرخ هستند که مانند پشم بر روی پوست، تحریکات مکانیکی پوست ایجاد می‌کنند.
