کشاورزان بارها درباره‌ی آیش زمین صحبت میکنند. احتمالاً اغلب ما به‌عنوان باغبان این واژه را شنیدهایم و از خود پرسیده‌ایم: آیش زمین چیست؟ و آیا آیش کردن برای باغ و مزرعه مفید است؟ در این مقاله به این سؤالات پاسخ میدهیم و اطلاعاتی درباره‌ی مزایای آیش زمین و همچنین چگونگی فرایند آیش ارائه میدهیم.
آیش چیست؟
آیش زمین یا آیش خاک به معنای کشت نکردن زمین برای یک دوره‌ی زمانی معین است. به‌عبارت‌دیگر زمین آیش‌شده زمینی است که بهمنظور استراحت و احیاء خاک برای یک دوره‌ی معین بدون کشت رها شود. یعنی در یک دوره‌ی زمانی خاص (معمولاً یک تا پنج سال) و براساس نوع محصول در یک یا چند زمین کشاورزی کشت تناوبی انجام نمیشود. آیش زمین یک روش مدیریت پایدار زمین است که کشاورزان قرنهای متمادی در نواحی مدیترانهای، آفریقای شمالی، آسیا و سایر مناطق دنیا آن را روی زمین‌های خود اجرا کردهاند.
در تاریخچه‌ی کشاورزی و آیش زمین کشاورزان در ابتدا روش کشت تناوبی دوتایی را بکار میبردند. یعنی زمین زراعی خود را به دو نیمه تقسیم میکردند و در یک نیمه‌ی زمین محصولات کشاورزی خود را میکاشتند و نیمه‌ی دیگر را به‌صورت آیش، یعنی کشت نشده رها میکردند. سپس در سال بعد نیمهای که قبلاً آیش بود زیر کشت میرفت و نیمه‌ی دیگر به‌صورت آیش رها میشد.
با توسعه‌ی کشاورزی، زمین‌های زراعی بزرگ‌تر شدند و ابزار، تجهیزات و مواد شیمیایی مخصوص کشاورزی در دسترس کشاورزان قرار گرفت. بنابراین، بسیاری از کشاورزان و تولیدکنندگانِ محصولات زراعی آیش زمین‌های خود را کنار گذاشتند. به دلیل اینکه کشت نشدن یک زمین کشاورزی سودی برای صاحبان آن نداشت؛ آیش زمین در برخی حوزهها به یک موضوع بحث‌انگیز تبدیل شد. ولی مطالعات جدید نشان دادهاند که آیش زمین‌های کشاورزی و باغها مزایای زیادی دارد.
آیا آیش زمین مفید است؟
آیا باید آیش زمین کشاورزی یا باغ انجام شود؟ بله. آیش کردن زمین‌های کشاورزی یا باغ میتواند مفید باشد. وقتی خاک زمین کشاورزی یا باغ در یک دوره‌ی زمانی خاص زیر کشت نرود و بهاصطلاح استراحت کند؛ باعث احیاء مواد مغذی خاک می‌شود که این مواد می‌توانند از گیاهان خاص یا آبیاری منظم (به خاک) تراوش کنند. همچنین آیش زمین مزیت دیگری نیز دارد یعنی باعث صرفهجویی در هزینه‌ی کود و آبیاری می‌شود.
علاوه براین آیش زمین و خاک باعث می‌شود تا پتاسیم و فسفر از عمق خاک بهطرف سطح خاک بالا بیایند و بعداً مورداستفاده‌ی محصولات زراعی قرار گیرند. آیش زمین مزایای دیگری نیز دارد که عبارت‌اند از:
باعث افزایش سطح کربن، نیتروژن و مواد آلی خاک می‌شود.
ظرفیت حفظ رطوبت خاک را بهبود میبخشد.
میکروارگانیسمهای مفید خاک را افزایش می‌دهد.
مطالعات نشان داده است زمینی که تنها به مدت یک سال کشت نشود و آیش شود در کشت سال بعد محصولات بیشتری به بار میآورد. آیش زمین میتواند هم برای زمین‌های زراعی بزرگ که منافع تجاری زیادی دارند و هم باغهای کوچک اجرا شود. می‌توان با کاربرد محصولات زراعی تثبیت‌کننده‌ی نیتروژن زمین را آیش کرد یا هنگامی‌که زمین زیر کشت نیست به‌عنوان چراگاه احشام از آن استفاده کرد. اگر شما به‌عنوان کشاورز یا باغدار محدودیت فضا یا زمان داشته باشید مجبور نیستید زمین خود را به مدت یک تا پنج سال کشت نشده رها کنید. در عوض میتوانید در زمین زراعی خود محصولات بهاره و پاییزه را بهتناوب بکارید. به‌عنوان مثال یک سال فقط محصولات بهاره بکارید. سپس زمین را آیش کنید و سال بعد تنها محصولات پاییزه در زمین بکارید.
