مدیریت دمای بستر کشت گلخانه ای در فصول سرد
بزرگترین قابلیت کشتهای گلخانهای امکان کشت و تولید محصول خارج از فصل است مدیریت دمای محیط کشت یکی از اهم این قابلیتهاست. دمای بستر همیشه نقش تعین کنندهای در انواع کشتها بازی میکند اما اهمیت دما در فصول سرد سال دوچندان است. در فصول سرد سال دمای خاک باید مابین ۱۵ الی ۱۷ درجه سانتیگراد باشد. اگر دما از ۱۵ درجه کاهش پیدا کند باعث کاهش عملکرد و رشد و در دمای ۱۰ درجه و زیر آن، عملاً رشد گیاه متوقف خواهد شد.
کارهای زیادی برای کنترل دما در گلخانه میشود انجام داد که ما در این مبحث به مهمترینها خواهیم پرداخت.
۱- افزایش لوکس نور واردشده به گلخانه
در فصول سرد سال به دلیل کوتاه شدن طول روز و دما باید حداکثر نور موجود در محیط به گلخانه وارد شود، برای این منظور باید سطح نایلون کاملاً تمیز شود تا حداکثر نور وارد گلخانه شود. بهتر است برای بیشتر شدن تماس خاک بستر با شعاعهای نور آفتاب برگهای پائینی بهخوبی هرس شود تا هم از ابتلا به بیماریهای قارچی پیشگیری شود و هم سطح تماس خاک با آفتاب بیشتر گردد.
۲- کنترل رطوبت در گلخانه
یکی دیگر از عوامل کاهشدهنده دمای خاک رطوبت موجود در گلخانه است این رطوبت مخصوصاً در سحرگاه که مقدار آن به حداکثر میرسد روی بستر نشسته و به دلیل اختلاف دما با خاک بستر دمای آن را پایین میآورد. برای رفع این مشکل کافی است در سحرگاهان نسبت به تخلیه این رطوبت اقدام کنیم. بهترین راه برای خارج کردن این رطوبت باز کردن دریچههای سقفی در ساعات اولیه صبح است. نکتهی خیلی مهم در این هوادهی اینجاست که اصلاً نباید هوادهی بهصورت یکباره باشد، بهعنوان مثال اگر قرار است ۱۰ سانتیمتر از دریچه سقفی برای تهویه هوا باز شود بایستی این ۱۰ سانتیمتر بهصورت کمکم و در عرض ۱۵ الی ۲۰ دقیقه انجام پذیرد تا هم از وارد آمدن شوک دمایی به بوتهها جلوگیری شود و هم از تخلیه آنی دیاکسید کربن جلوگیری گردد.
۳- عدم استفاده از کودهای دارای اوره
بههیچعنوان نباید از کودهایی که در تولید آنها اوره بکار رفته است در کوددهی از طریق ریشه استفاده کرد چون که بنیان اوره جاذب گرما بوده و در خاک باعث کاهش شدید دما و یخزدگی میشود.
۴- کنترل دمای آب ورودی
باید دمای آبی که از آن برای آبیاری استفاده میشود متناسب با دمای خاک (بالای ۱۵ درجه) باشد. برای این منظور بهتر است آب ابتدا در مخازن ذخیرهسازی به دمای مطلوب رسانده شده سپس در سیستم تزریق شود.
۵- مواد ارگانیک موجود در خاک
به جرئت میتوان گفت که این مورد مهمترین مورد در بین موارد بالاست. اگر میزان مواد ارگانیک موجود در خاک کمتر از ۳٪ باشد ما در فصول سرد سال مطمئناً با مشکلات سردی بستر مواجه خواهیم بود چرا که مسئول اصلی حفظ دمای خاک همین مواد ارگانیک است. مواد ارگانیک خاک با پر کردن منافذ موجود در بین ذرات خاک باعث جذب حداکثری نور خورشید، انجام فعلوانفعالات بیوشیمیایی و افزایش دمای خاک میشوند. ولی این تمام ماجرا نیست. هر چیزی که توسط ریشه گیاه جذب میشود باید از فیلتری به نام مواد ارگانیک عبور کند، به بیان سادهتر میزان جذب مواد توسط ریشه رابطهی مستقیم با مقدار مواد ارگانیک و میزان فعالیت آنها دارد. فعالیت این مواد نه تنها باعث جذب مواد بلکه باعث افزایش دما در فصول سرد سال هم میشوند. بهراحتی میتوان نتیجه گرفت که عمدهی مشکلات ما در مورد دمای بستر در فصول سرد سال از کمبود مواد ارگانیک در خاک سرچشمه میگیرد.
حال سؤال اینجاست که چگونه میتوانیم این مواد را تأمین و افزایش دهیم. بهترین مواد تأمینکننده مواد ارگانیک به ترتیب اولویت شامل اسید فولویک، اسید هیومیک و آمینواسیدها میباشند. اگر ما بتوانیم این مواد را در اختیار خاک قرار دهیم، هم دمای خاک افزایش پیدا خواهد کرد و هم میزان جذب و باردهی در کشتها بیشتر خواهند شد. امروزه با توجه به پیشرفتهای چشمگیری که در تولید کودهای ارگانیک شده میتوان خود مواد ارگانیک را بهصورت مستقیم به خاک تزریق کرد.