آشنایی با گل آشیانتوس
نام فارسی اصیل: مُدان (مد=مو+دان=دانه) اشاره به دانههای که دارای یک یا چند مو در انتها است.
نام علمی:Aeschyanthus Speciosus
نام انگلیسی: Lipstick vine
این گیاه با نام علمی Aeschynanthus speciosus به خانواده Gesneriaceae و راسته Lamiales تعلق دارد و بومی جنوب شرقی قاره آسیا بخصوص کشور اندونزی است. آشیانتوس ساقههایی بلند به طول ۹۰-۶۰ سانتیمتر دارد که گلها در انتهای آنان شکل میگیرد و بسیار مناسب کاشته شدن در سبدهای گل آویخته هستند. البته میتوان ساقهها را بر روی قیم نیز هدایت کرد اما به ساقههای آویخته گیاه گلدهی بهتری خواهند داشت.
نمونههای مختلفی از آشیانتوس مورد کاشت و پرورش قرار میگیرد که سه گونه از متداولترین آنان عبارتاند از:
گونه A. radican: طول ساقههایش به ۱٫۵ متر نیز میرسد. برگها ۸-۴ سانتیمتر و گلها ۷-۵ سانتیمتر طول دارند. گلها معمولاً قرمزرنگ و با گردنی زردرنگ هستند و کاسه گل نیز قرمز تیره است که گل از میان آن بیرون میآید.
گونه A. pulcher: از نظر ظاهری شبه به A. radican است و گردن گل سبز روشن است و گلهایی قرمزرنگ دارد.
گونه A. speciosus: این گیاه برگهایی سبز تیره به طول ۱۰ سانتیمتر و عرض ۳٫۸ سانتیمتر و گلهایی به طول ۱۰ سانتیمتر دارد. گلها در خوشههایی که حاوی ۲۰-۶ گل است شکوفا میشوند. رنگ قسمت بالای گلها نارنجی، زرد الی قرمز، نارنجی است و قسمت درونی آنان قرمز و گردن آنان تا حدودی زردرنگ است.
نیازها
نور: نور غیرمستقیم آفتاب بهترین نور برای این گیاه است. بعد از بالغ شدن گیاه احتیاجات نوری بیشتر میشود. ولی آفتاب وسط روز به برگها صدمه وارد میکند. گیاه بعد از سه سال بالغ میگردد.
دما: حداقل درج حرارت در زمستان ۱۶ درجه سانتیگراد و در تابستان حداکثر ۲۷ درجه سانتیگراد است.
آبیاری: در بهار و تابستان هر دو روز یکبار آبیاری کنید (بخصوص سال اول). درصورتیکه درجه حرارت بالاتر از ۲۴ باشد. هرگز اجازه ندهید که خاک گلدان خشک شود. رطوبت گلدان را هر روز بازدید کنید. در زمستان هفتهای یکبار آبیاری کافی است.
تعویض گلدان: هر ساله در بهار تعویض گلدان لازم است.
تمیز نمودن برگها: غبارپاشی برای تمیز نمودن برگها کافی است. از مواد براقکننده شیمیایی بههیچعنوان استفاده نکنید.
تکثیر: ریشهدار نمودن قلمهها در بهار در مخلوطی از خاک و برگ و شن.
رطوبت: در بهار و تابستان غبارپاشی روزانه لازم است. در زمستان هفتهای یکبار کافی است (نیاز رطوبتی این گیاه بالاست).
تغذیه: با ظهور اولین گل در بهار و تابستان هر دو هفته یکبار با مواد غذایی مصنوعی طبق دستور سازنده گیاه را تغذیه مصنوعی کنید.
خاک: به خاک غنی و سبک نیازمند است. مخلوطی از خاک لوم و کمپوست و شن درشت بهترین محیط رشد ریشه این گیاه را فراهم میکند.
عوارض و درمان
در سال دوم گلها ظاهر نمیشوند و برگها خیلی ریز هستند: گلدانهای انتخابشده خیلی بزرگ است و نیاز به تغذیه مصنوعی دارد. در هر صورت گلدانها را دوباره عوض نکنید ولی تغذیه مصنوعی طبق دستور انجام دهید.
برگها خشک میشود (بهخصوص در تابستان): هوا خیلی خشک است. در بهار و تابستان غبارپاشی روزانه را با آب سبک و ولرم فراموش نکنید. با ریختن آب در زیرگلدانی سنگریزه دار رطوبت دائمی و پایدار ایجاد کنید.
نقاط سیاهرنگ روی برگها مشاهده میشود (بخصوص در زمستان): عامل آن قارچ بوتری تیس که خود ناشی از هوای سرد و مرطوب است. گیاه را به محل گرمتر و خشکتری منتقل نموده و با سم قارچ کشی طبق دستور سمپاشی کنید. غبارپاشی را متوقف و یا کاهش دهید. آبیاری را کمتر کنید.
گلها در فصل تابستان سیاه شده و میریزند: هوا خیلی خشک است. غبارپاشی روزانه با آب سبک و ولرم توصیه میگردد. به زیرگلدانی سنگریزه دار آب اضافه کنید ولی مواظب باشید ته گلدانها با آب در تماس نباشد.
ساقههای گیاه دراز و منحرف هستند: هوا خیلی تاریک است. گیاه را به محل پرنورتری منتقل کنید (در صورت نیاز آفتاب مستقیم).
برگها زردرنگ و سطح زیرین آنها دارای تارعنکبوت است: کنه ریز قرمز عامل آن است. با پارچه و یا اسفنج سطح زیرین برگها را تمیز کنید و با سم کنهکش هر دو هفته یکبار طبق دستور گیاه را سمپاشی کنید تا علائم برطرف گردد. تأمین رطوبت و غبارپاشی در کاهش افت مؤثر است.
گیاه در تابستان پژمرده شده است: هوا خیلی گرم و گیاه خیلی تشنه است. گلدانها را به مدت ۱۵ دقیقه به سطل یا تشت پر از آب ببرید. سپس خارج کنید. مواظب آبیاری منظم و طبق دستور باشد.
برگها در زمستان سقوط میکنند: هوا خیلی سرد است. گلدانها را به محل گرمتری منتقل کنید. چنانچه در تابستان برگها سقوط نموده و گلها ظاهر نمیشوند. هوا خیلی سرد و خشک است. گیاه را به محل گرمتری منتقل نموده و آبیاری را تنظیم کنید.
آفات و بیماری
شته میتواند موجب بدشکل شدن نواحی جوان گیاه و در موارد حمله شدید، موجب کوتاهی قامت گیاه شود. بر اثر ماده چسبناک عسلک برگهای گیاه چسبناک میشوند. شپشک آرد آلود بر روی نواحی زیرین برگها و بر روی ریشهها میتواند فعالیت کند. گیاه ضعیف میشود و در موارد آلودگی شدید ممکن است گیاه از بین برود. این حشره نیز ماده چسبناک عسلک را تولید میکند. کنههای گیاهی موجب زرد شدن برگسار و کاهش رشد رویشی گیاه میشوند. برگهای جوان چروکیده و شکننده میشوند و ممکن است از بین بروند. تریپس ها موجب پیچیده شدن و بدشکل شدن برگها و ظهور رگههای خاکستری – نقرهای در نواحی میشوند که از آنجا تغذیه کردهاند. تریپس میتواند ویروس لکه حلقوی پژمردگی گوجه فرنگی را به این گیاه منتقل کند. اگر تعداد آفات اندک است با تکه پارچهای مرطوب آنان را از روی گیاه بردارید و اگر شدت حمله آنان زیاد است از سموم آفتکش سیستماتیک استفاده کنید. کپک بوترتیس بخصوص بر روی برگهای پایین قلمهها ظاهر میشود. زخمهای آبدار تشکیل میشود که تبدیل به لکههای سیاهرنگ میشوند که بهتدریج تمامی پهنک برگ را دربر گرفته و شاید گلها را نیز گرفتار سازد. در نهایت نواحی آلوده با لایهای پودری و خاکستری پوشانده میشوند. برای جلوگیری از شیوع این بیماری باید از مرطوب شدن برگسار در زمان آبیاری جلوگیری شود. این بیماری در هوای سرد و مرطوب بیشتر شیوع مییابد و در صورت لزوم از سموم قارچکش استفاده شود. لکه برگی از دیگر بیماریهای قارچی این گیاه است. لکهها به شکل نواحی آبدار ظاهر میشوند و بهتدریج بزرگ و قهوهای میشوند. لکهها حاشیهای ارغوانی قرمز مییابند و مرکزی زردرنگ در آن تشکیل میشود. ریزش برگ ممکن است روی دهد. باید از مرطوب شدن برگسار حین آبیاری و آبیاری بیش از اندازه گیاه خودداری کرد و در صورت لزوم از سموم قارچکش استفاده نمود. در نوع دیگری از بیماری لکه برگی، لکهها بیشتر در لبه، نوک و یا نواحی رگبرگی آسیب دیده در برگها به وجود میآیند. نواحی آلوده قهوهای تیره و آبدار میشوند. در این نوع لکه برگی نیز باید از خیس شدن برگها جلوگیری کرد و در صورت لزوم از سموم قارچکش استفاده کرد. سوختگی ریزوکتونیا موجب میشود تا پوششی قهوهای رنگ نواحی از گیاه را در برگیرد. این پوشش بر روی سطح بستر کاشت نیز ممکن است مشاهده شود. سوختگی جنوبی تمامی قسمتهای گیاه را میتواند مبتلا کند اما اکثراً بر روی ساقه و برگ دیده میشود. بر روی ساقه نواحی آبدار و زخمهای نکروزه در نزدیکی سطح خاک دیده میشود. ساقه در نهایت میپوسد و پژمرده میشود.
سبد آویزان
۱-خزه مرطوب را اطراف سبد آرایش داده، چند قطعه زغال جهت جذب بود در خزه قرار دهید و در صفحه پلاستیکی سبد سوراخ زهکش ایجاد کنید.
۲-گیاه را از گلدانها خارج کنید و به سبد انتقال دهید، حد فاصل خزه و خاک گلدانها را با کمپوست پر نمایید.
۳-ساقههای گیاه را در اطراف سبد آرایش دهید، آبیاری نموده و آویزان کنید.
برگها و ساقههای آویزان آشیانتوس و مقایسه جالب توجه گل قرمز شرابی و رنگ سبز تیره برگها تمام شرایط را برای استفاده از این گیاه در سن ۲ سالگی بهعنوان سبد آویزان فراهم میسازد.