شناسایی کرم خراط و روش مبارزه با آن

نام علمی کرم خراط Zeuzera pyrina L و از خانواده cossidae و بومی اروپا است. عرض حشره کامل با بال‌های باز در ماده‌ها حدود ۴۵ – ۵۸ میلی‌متر و در نرها ۴۰ – ۵۰ میلی‌متر است. طول بدن حشره بین ۱۸ – ۲۸ میلی‌متر می‌باشد. بال‌ها سفید رنگ که بر روی آن لکه‌های تیره فولادی دیده می‌شود. سینه سفید و شکم تیره رنگ است و در ماده‌ها به یک تخم ریز محکم و قابل‌انعطاف منتهی می‌شود. حشره ماده این آفت دارای شاخک‌های تماماً نخی شکل بوده و از نرها متمایز می‌شود. شاخک در نرها در نیمه اول پروش که برای دریافت فرومون حشرات ماده طراحی شده و در نیمه دوم نخی است.

درختان گردو مطلوب‌ترین میزبان برای این آفت می‌باشند و گاهی صدها لارو روی یک درخت تنومند گردو زندگی می‌کنند. خوشبختانه گردو و خسارت این آفت را تا حدودی تحمل می‌کند. اگرچه منبع آلودگی بسیار نامناسبی برای سایر درختان میوه به‌خصوص درختان سیب است. به همین دلیل کنترل دقیق این آفت روی درختان گردو توصیه می‌شود. آفتی است بسیار پلی فاژ و از ۷۴ گونه گیاهی تغذیه می‌کند. این گونه آفت به عده زیادی از درختان میوه و درختان غیر مثمر حمله می‌کند. درختان سیب، گلابی، به، آلو، گیلاس، گردو، زیتون، انار، انگور، مرکبات و نارون از مناسب‌ترین میزبان‌های این آفت می‌باشند. در ضمن خسارت آن روی افرا، بیدمشک، بید، نارون و بلوط نیز گزارش شده است.

تخم‌های تازه حشره به رنگ سفید متمایل به زرد است که به‌تدریج ارغوانی کم رنگ شده و در مراحل آخر رشد خاکستری رنگ می‌شود. لاروهای آفت در مرحله آخر تکامل طولی حدود ۵۵ -۶۰ میلی‌متر دارند. سر لارو و پلاک پشت سینه اول به‌خوبی رشد کرده و رنگ آن سیاه است. سینه و شکم لارو به رنگ زرد و روی آن تعداد زیادی نقاط سیاه رنگ دیده می‌شود؛ و جود این خال‌ها آفت را از سایر چوب‌خوارها متمایز می‌کند. لاروهای اولیه به رنگ گلی بوده و فاقد خال هستند. شفیره قهوه‌ای روشن بوده و پس از خروج حشره کامل آن را در اول سوراخ لاروی می‌توان دید.

حشره بالغ کرم خراط

زمستان گذرانی کرم خراط

این آفت زمستان را به‌صورت لارو در داخل تنه و شاخه‌های اصلی درختان زندگی سپری می‌کند. وجود آن‌ها در این قسمت به‌وسیله توده‌های قهوه‌ای از فضولات و خاک اره که از سوراخ روی تنه و سرشاخه بیرون زده‌اند مشخص می‌شوند. گاهی از این سوراخ شیره گیاهی نیز خارج می‌شوند. در بهار لاروهای زمستانه به دو دسته تقسیم می‌شوند: آن‌هایی که در سن آخر لاروی هستند پس از تکمیل تغذیه در داخل دالانی که در تنه درختان ایجاد کرده‌اند و نزدیک به سوراخ خروجی است تبدیل به شفیره می‌شوند. در واقع لارو کامل قبل از شفیره شدن سوراخ خروجی را تعبیه می‌کند. گاهی قسمتی از بدن شفیره از سوراخ خروجی بیرون است. گروه دوم آن‌هایی هستند که اندازه کوچک‌تر داشته و هنوز تغذیه آن‌ها کامل نشده است لذا یک سال دیگر در داخل تنه و سرشاخه‌ها به خسارت خود ادامه می‌دهند و در بهار سال بعد شفیره می‌شوند. این‌ها لاروهایی هستند که در آخر زمستان یا پاییز سال قبل از تخم خارج شده و فرصت کافی برای تکمیل دوره لاروی نیافته‌اند. ظهور حشرات کامل تدریجی است و از اوایل خرداد تا اواسط شهریور ماه ادامه دارد. حشرات ماده معمولاً دارای شکم بزرگ و سنگینی هستند و اغلب قادر به پرواز نیستند به همین جهت به‌سادگی به‌وسیله پرندگان شکار می‌شوند ولی حشرات نر سبک و دارای شاخک پروش می‌باشند و اغلب شب‌ها در اطراف چراغ جمع می‌شوند.

تولیدمثل کرم خراط

هر حشره ماده قادر است ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ عدد تخم به‌طور دسته‌جمعی بگذارد. تخم‌ها پس از حدود ۷-۲۳ روز باز می‌شوند و لاروها پس از خروج متوجه سرشاخه‌ها و قسمت‌های چوبی نشده درخت می‌شوند و از محل اتصال دم برگ وارد شاخه‌ها می‌شوند. در این مرحله لاروها چندین بار ممکن است در سطح شاخه‌ها ظاهر شوند و جای خود را عوض کنند. سرشاخه‌هایی که موردحمله اولیه لاروها قرار می‌گیرند اغلب خشک می‌شوند و برگ‌های خشکیده روی آن‌ها تا زمستان باقی می‌مانند. به‌تدریج که رشد می‌کنند محل خود را عوض کرده متوجه قسمت‌های کلفت‌تر و چوبی تنه می‌شوند و بدین ترتیب حتی تنه‌های به قطر ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر را هم آلوده می‌کنند. این حشره هر یک یا دو سال یک نسل ایجاد می‌کند.

نحوه ایجاد خسارت

لاروهای حشره چوب‌خوار بوده و در تنه و شاخه‌های درختان میزبان ایجاد دالان‌های طولی در عمق چوب نموده و باعث ضعف شدید درختان می‌شوند. خسارت اولیه از رگبرگ‌ها – دم برگ‌ها و شاخه‌های کوچک شروع شده و به‌تدریج به شاخه‌های بزرگ‌تر منتقل می‌شود. خسارت این آفت در بعضی مناطق بسیار شدید است. خسارت آفت در نیشابور به‌ویژه بر روی گردو بسیار شدید است. آفت در نهایت باعث خشکی سرشاخه‌ها و حتی در صورت حمله به تنه اصلی درخت مخصوصاً در سیب باعث خشکی و مرگ درخت می‌شود. خسارت آفت بیشتر در باغ‌هایی که اصول داشت در آن‌ها به‌خوبی اجرا نمی‌گردد ملاحظه می‌شود و در باغاتی که ازنظر آبیاری و تغذیه و انجام عملیات هرس به‌طور صحیح مراقبت می‌شوند بسیار کمتر دیده می‌شود. یکی از موارد مشکل‌ساز در این زمینه بروز خشک‌سالی است که باعث عدم آبیاری صحیح و به‌موقع درختان می‌شود. حمله آفت بر روی درختان سیب باعث استقرار سایر حشرات چوب‌خوار و مخصوصاً اسکولیت درختان میوه (Ruguloscolytus medietrraneus) می‌شود. زیان دیگری که به دنبال حمله آفت متوجه درختان سیب می‌شود جلب پروانه‌های Synanthedon sp برای تخم‌ریزی روی این درختان است و دهانه دالان‌های لاروی آفت محل بسیار خوبی برای تخم‌ریزی پروانه زنبورنما است.

جلوگیری و مبارزه با کرم خراط

آبیاری صحیح: آبیاری به‌موقع و عدم تنش آبی در گیاه
تغذیه مناسب درختان: عدم وجود کمبود در گیاه و تقویت گیاه
هرس: هرس شاخه‌ها با آلودگی زیاد و آتش زدن آن‌ها برای نابودی لاروهای درون چوب و عدم نگهداری نمودن آن‌ها در کنار باغ به‌عنوان قیم و ….
پوشاندن دالان‌های فعال لاروی با خمیرهای سمی (دالان‌هایی که دارای ترشحات هستند) استفاده از سمومی مثل پریمیفوس متیل و یا کلرپیریفوس به همراه مل یا خمیر نقاشی و ۵/۰ درصد سریش برای بهتر چسبیدن سم استفاده از سیم‌های مفتولی در داخل دالان و کشتن لاروهای در دسترس که بیشتر بر روی تنه درختان گردو و یا سیب دیده می‌شوند که می‌توانند باعث خشکی درختان مخصوصاً درختان سیب و نهال‌ها شوند. استفاده از تله‌های فرمونی در صورت وجود فرومون مناسب و کارا که باعث جذب حشرات نر آفت شده و از جمعیت آن‌ها در موقع جفت‌گیری با حشرات ماده می‌کاهد. استفاده از تله‌های نوری که در هنگام خروج پروانه‌های آفت که بیشتر خروج اولیه مربوط به حشرات نر است (به خاطر جثه کوچک‌تر) باعث جذب آن‌ها شده و آن‌ها را نابود می‌کند که تا حدودی تا قبل از ظهور حشرات ماده و ایجاد فرومون می‌تواند مؤثر باشد.

مبارزه شیمیایی

به علت تدریجی بودن دوره خروج حشره کامل امکان مبارزه با تمامی حشرات در دوره لاروی به علت هزینه بالا و نتایج زیست محیطی را نداریم بلکه با استفاده از تله‌ها می‌توان ۱ الی ۲ سم‌پاشی را انجام داد که آن هم بهتر است با مبارزه با دیگر آفات باغی هم‌زمان نمود تا از مصرف بی‌رویه سموم شیمیائی خودداری نمود. مبارزه شیمیایی علیه لاروهای سن اول در هنگام نفوذ به زیرپوست شاخه بهترین موقع مبارزه است که بایستی با دیده‌بانی‌های زیاد بهترین زمان آن را مشخص نمود و با استفاده از سموم نفوذی قوی و با دوره کارنس بالا مبارزه را انجام داد و در ضمن بهتر است از سمومی استفاده نمود که برای مبارزه تلفیقی بهتر می‌باشند. استفاده از سم اتریمفوس متیل به نسبت ۲ در هزار تلفات معادل ۹۰% روی آفت وارد می‌کند. همچنین استفاده از خمیرهای سمی نظیر آنتی تارلو می‌تواند تلفات ۱۰۰ درصد روی جمعیت آفت ایجاد کند. استفاده از خمیرها به این صورت است که مقداری از خمیر را در داخل دالان فعال (که به‌وسیله خارج شدن فضولات شناخته می‌شود) نموده و سوراخ خروجی آن را با گل یا چسب باغبانی مسدود می‌کنند. گاز سمی حاصل از این خمیر داخل فضای خالی دالان لاروی را پر کرده و کرم خراط را می‌کشد. بعضی از باغداران با استفاده از سموم گازی دیگر لاروهای داخل دالان‌ها را از بین می‌برند. کنترل شیمیایی در سطح وسیع از طریق سم‌پاشی سرشاخه‌ها امکان‌پذیر است. در این صورت باید تاریخ ظهور حداکثر لاروهای سن اول را به کمک تله‌های نوری و غیره مشخص کرد و سپس با استفاده از سموم مناسب درختان آلوده را سم‌پاشی و برای اینکه گیاه به گل بنشیند، باید نور فراوان تأمین گردد و گلدان بیش از حد بزرگ انتخاب نشود.
خلاصه بخش سم‌پاشی: استفاده از سم نفوذی با دوره کارنس بالا، سم اتریمفوس متیل، خمیر آنتی تارلو، استفاده از روش‌های تلفیقی.