نماتدها یا همان کرم‌های بسیار ریزی که شما شاید از وجود آن‌ها در خاک اطلاعی نداشته باشید هم دارای گروه‌های مفید و هم دارای گروه‌های مضر بیماری‌زای گیاهی و انگلی جانوری هستند در این مطلب در واقع ما قصد داریم شما را با نماتدهای مفید خاک آشنا کنیم و نحوه مبارزه و از بین بردن آفات را موردبررسی قرار دهیم.
نماتدهای مفید به‌صورت طبیعی در خاک وجود دارند و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان روش طبیعی بسیار مؤثر برای مقابله با آفت‌هایی که در خاک قرار دارند، استفاده کرد. نماتودها هیچ ضرری برای سلامت انسان یا حیوانات دیگر یا محیط زیست ندارند (ولی نمونه‌های خطرناک انگلی نیز در آن‌ها یافت می‌شود ولی زیستگاه آن‌ها خوشبختانه خاک نیست) بلکه تنها به حشراتی که در خاک قرار دارند حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برند.
نماتدهای مفید از طریق دهان، مقعد یا مجاری تنفسی وارد لاروهای حشرات شده و شروع به تغذیه از آن‌ها می‌کنند. این باعث می‌شود باکتری‌های خاصی در دستگاه گوارشی نماتودها پدیدار شوند. این باکتری‌ها از طریق نماتود در بدن حشره خیلی سریع گسترش و تکثیر می‌یابند. باکتری‌ها بافت‌های بدن میزبان را به محصولاتی تبدیل می‌کنند که به سهولت مورد مصرف نماتودها قرار می‌گیرد (بنابراین این نماتدها با این کار بسیار پیشرفته غذای راحت‌تری را به دست می‌آورند و باید این موجودات را جز متکامل‌ترین جانوران حساب کرد). به این ترتیب ظرف چند روز حشرات ساکن در خاک می‌میرند. استفاده از نماتدهای مفید یکی از مطمئن‌ترین و بی‌خطرترین روش‌های کنترل آفت و مبارزه با آفت‌زدگی است.
بهترین روش از بین بردن لاروهای آفات و سوسک ژاپنی
اگر چه نماتدها برای ما، حیوانات بزرگ و کرم‌های خاکی هیچ ضرری ندارند، اما دشمن آفت‌ها به شمار می‌آیند. بیش از ۲۰۰ گونه حشره آفت از ۱۰۰ خانواده حشره در مقابل این نماتدها آسیب‌پذیر هستند. هنگامی که نماتودها دما و دی‌اکسید کربن متصاعد شده از این نماتدها را احساس می‌کنند، به سمت آن‌ها حرکت کرده و از طریق منافذ بدن حشره وارد بدن او می‌شوند. این نماتدها نوعی باکتری از گونه Xenorhabdus با خود حمل می‌کنند که ظرف ۴۸ ساعت کار حشره را تمام می‌کند. باکتری که در بدن نماتد جوان وجود دارد ساختار داخلی بدن حشره را با آنزیم هضم می‌کند. این باکتری‌ها برای انسان‌ها و سایر حیوانات بی‌خطر هستند و در واقع نمی‌توانند آزادانه در طبیعت زندگی کنند. چند نسل از نماتدها ممکن است در حشره مرده زندگی کرده و از او به‌عنوان منبع غذا تغذیه نمایند. هنگامی که منبع غذا به اتمام رسید، به خاک رفته و در جستجوی میزبان جدید می‌گردند. هنگامی که جمعیت آفت‌ها از بین رفت، نماتدها مرده و تجزیه می‌شوند. نماتدهای مفید به قدری در کنترل آفت مؤثر هستند که می‌توانند حشرات آفت را در مرحله پیش از بلوغ از بین ببرند و اجازه تبدیل آن‌ها به آفت‌های بالغ را ندهند.
نحوه و چرخه زندگی نماتدها
چرخه زندگی نماتدهای مفید شامل تخم، چهار مرحله لاروی و بلوغ است. مرحله لاروی سوم نوع مؤثر نماتد است که به دنبال میزبان می‌گردد. عمدتاً نماتودها به دنبال لاروهای حشرات می‌گردند و آن‌ها را از موادی که منتشر می‌کنند مانند دی‌اکسید کربن و تغییرات دما شناسایی می‌کنند. نماتدهای Heterorhabditid می‌توانند علاوه بر نفوذ از طریق منافذ بدن حشره، دیواره بدن او را سوراخ کرده و وارد شوند. نماتدهای Steinernematids در بدن حشره رشد کرده و بالغ می‌شود و در همان جا نماتدهای نر و ماده جفت‌گیری می‌کنند اما نماتدهای هرمافرودیت از طریق ماده‌های هرمافرودیت نسل تولید می‌کنند.
فواید نماتدها برای گیاهان چگونه است؟
نماتدها شش فایده مهم برای ما و گیاهان دارند.
۱- میزبان آن‌ها طیف گسترده‌ای از حشرات آفت را شامل می‌شود بنابراین با موفقیت در کاهش جمعیت آفت‌های متعدد عمل می‌کنند. نماتدها غذای اختصاصی ندارند و به ماده غذایی حشره خاصی وابسته نیستند بنابراین به کمک آن‌ها با انواع آفات می‌توان مبارزه کرد.
۲- نماتدها میزبان خود را ظرف ۴۸ ساعت از بین می‌برند. همان طور که گفته شد، علت این است که آنزیم‌های تولید شده توسط باکتری Xenorhabdus، بدن او را هضم می‌کند.
۳- نماتدها در محیط مصنوعی نیز می‌توانند رشد کنند. بنابراین می‌توان آن‌ها را کشت داده و به‌صورت محصول تجاری به‌عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های طبیعی مقابله با آفات خریدوفروش کرد.
۴- مرحله تأثیرگذاری تماتدها طولانی مدت است. نماتودها در صورتی که در دمای مناسب نگهداری شوند تا چندین هفته در همان مرحله می‌مانند. معمولاً در صورتی که آن‌ها را در یخچال (دمای ۲ – ۳ درجه سانتی‌گراد) نگهداری کنید ۳ هفته در همین مرحله می‌مانند. همچنین می‌توانند وجود آفت‌کش، حشره‌کش و کود را تحمل کنند. همچنین نماتدها در مرحله تأثیرگذاری بدون غذا هم در جستجو به دنبال میزبان می‌توانند مدتی زنده بمانند.
۵- هیچ شواهدی وجود ندارد که حشرات در مقابل این باکتری Xenorhabdus مقاوم شوند. اگر چه حشرات هیچ ایمنی در مقابل این باکتری ندارند اما برخی حشرات (به‌خصوص حشرات مفید) ممکن است کمتر دچار آلودگی به انگل شوند چرا که احتمال کمتری دارد که نماتدها به سراغ آن‌ها بروند.
استفاده مؤثر از نماتدها برای مبارزه با حشرات و انواع آفت‌ها
استفاده از نماتدها بسیار آسان است. آن‌ها را در ظرفی ریخته و مقداری آب بریزید آن‌ها را بر روی خاک اطراف گیاه بپاشید. محتوای نماتد را در یک سطل آب بریزید و هم بزنید تا کلوخه‌ها و گره‌ها باز شوند. بگذارید تمامی محتوا چند دقیقه غرق در آب بماند. برای پاشیدن آن می‌توانید از سیستم آبیاری قطره‌ای، اسپری و یا ریختن معمولی با سطل استفاده کنید. اگر از اسپری استفاده می‌کنید از حداکثر فشار استفاده کنید تا سوراخ‌های آن مسدود نشوند و همه نماتودها خارج شوند. توجه داشته باشید سوراخ سر اسپری حداقل باید ۰٫۵ میلی‌متر باشد.
نکته مهم این است که یکی دو هفته پس از ریختن نماتدها در خاک باید خاک را مرطوب نگه دارید. در صورتی که از آن‌ها در بستر کاشت می‌خواهید استفاده کنید، پیش از کاشت این کار را انجام دهید. بهتر است اگر خاک خشک است ابتدا آن را آبیاری کنید تا رطوبت لازم را به دست آورید و شرایط را برای فعالیت نماتد و مستقر شدن آن فراهم کنید.
