بذر گل گاوزبان اروپایی

گل گاوزبان اروپایی با گل گاوزبان ایرانی تفاوت‌هایی در ظاهر و خواص دارند و اکثراً این دو را با هم اشتباه می‌گیرند و یکی می‌پندارند. در ادامه به معرفی این گیاه و تفاوت آن با گل گاوزبان ایرانی می‌پردازیم. گل گاوزبان یا افعی گیاه (Echium) نام یک سرده از تیره گاوزبانیان است. گل گاوزبانیان دارای دو سرده معروف در ایران هستند که نباید با هم اشتباه گرفته شوند: گل گاوزبان (ایرانی از سرده Echium)، (به عربی لسان الثور) در دامنه کوه‌های البرز می‌روید و با گیاه گاوزبان (اروپایی از سرده Borage) (به عربی مرماخوز) که در اصفهان و آذربایجان و شهرهای دیگر ایران و کشورهای دیگر می‌روید و به‌غلط به گل گاوزبان مشهور شده است، متفاوت است. هر دو گیاه از تیره گاوزبانیان هستند ولی از نظر سرده با هم متفاوت‌اند. برای اینکه این اشتباه که حدود چند سده است پزشکان و داروسازان را گمراه کرده است، از بین برود می‌توان Echium را گل گاوزبان ایرانی و Borage را گیاه گاوزبان اروپایی نامید. این دو گیاه متفاوت هستند، تنها گل‌هایشان کمی به هم شبیه است.

خواص دارویی این دو گیاه کمی با هم تفاوت دارد. گل‌های گل گاوزبان ایرانی درشت‌تر از گل‌های گیاه گاوزبان اروپایی است. گل‌های گل گاوزبان اروپایی لاجوردی و شبیه گل انار بوده و تخم آن دایره‌ای شکل و لعابی است و در کوه‌های البرز بسیار زیاد یافت می‌شود. گیاه گاوزبان (گل گاوزبان اروپایی) در اصفهان و آذربایجان و دیگر شهرهای ایران می‌روید، دارای گل‌های لاجوردی و کوچک و دایره‌ای است. گیاه گاوزبان اروپایی از شمال آفریقا به اسپانیا برده شده و در آنجا پرورش یافته و در طب سنتی اروپا راه یافته است. از خواص گیاه گاوزبان اروپایی این است که عرق و ادرار را زیاد می‌کند.

گل گاوزبان اروپایی (Borago officinalis) گیاه علفی و یک‌ساله است که ارزش دارویی دارد. گل گاوزبان اروپایی احتمالاً از شمال آفریقا به نواحی دیگر راه یافته و امروزه در منطقه مدیترانه، نواحی شمال آفریقا و قسمت‌هایی از خاورمیانه می‌روید. گل، برگ و سرشاخه‌های گل‌دار آن به مصرف دارویی می‌رسد. گاو در زبان ترکی به معنی آبی هم آمده است و گل گاوزبان یعنی گلی که برگی آبی دارد. دانه این گیاه یکی از غنی‌ترین منابع اسیدهای چرب اصلی بشمار می‌رود. بطوریکه از آن به‌عنوان غنی‌ترین منبع شناخته‌شده برای Gamma Linoenic Acid (GLA) معرفی شده است. گل گاوزبان از اردیبهشت تا شهریور گل می‌دهد. نام‌های دیگر گل گاوزبان، برنجاس، گانیل، Borago advena، Borago aspera، Starflower، Bee Bread، Blue Borage، Borago hortensis است.

امروزه آثار زیان‌بار استفاده از داروهای شیمیایی افراد را مجدد به سمت استفاده از گیاهان دارویی و طب سنتی کشانده است البته مصرف گیاهان دارویی نیز باید با اطلاع دقیق از خواص آن و تحت نظر متخصص آن مصرف گردد. گل‌های گل گاوزبان اروپایی به رنگ آبی و ارغوانی یا صورتی و برخی موارد سفیدرنگ دیده می‌شود و فرم آن ستاره‌ای و بسیار زیبا است. ارتفاع این گیاه معمولاً به ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر و در برخی موارد به ۱۵۰ سانتی‌متر می‌رسد. بر روی برگ و ساقه گیاه گل گاوزبان خارهای کوتاهی وجود دارد که ممکن است باعث خارش و حساسیت در پوست شود، هنگام برداشت یا بررسی بوته‌ها از دستکش استفاده کنید.

کاشت بذر گل گاوزبان

گل گاوزبان در شهرهای نیمه گرمسیری و سردسیری به‌صورت یک‌ساله کاشته می‌شود و با شروع سرما از بین می‌رود. گلدان انتخابی برای کاشت گل گاوزبان باید عمقی حداقل ۱۵ سانتی‌متری داشته باشد. بذر گل گاوزبان اروپایی تا حدودی شبیه به بذر گل گاوزبان ایرانی است با این تفاوت که اندازه آن ۲یا ۳ برابر بذر گل گاوزبان ایرانی است. بذر گل گاوزبان اروپایی معمولاً بین ۷ تا ۲۰ روز بستگی به دما و شرایط کاشت جوانه می‌زنند. دمای جوانه‌زنی بذر این گیاه ۲۱ تا ۲۵ درجه بوده و دمای رشد ۲۸ تا ۳۵ درجه مناسب می‌باشد. بذرها را قبل از کاشت به مدت ۲۴ ساعت داخل آب خیس نمایید و سپس در خاک مناسب بکارید. برای کاشت خانگی بذرها را بهار و بعد از رفع کامل سرما بکارید. بذر این گیاه را می‌توانید ابتدا داخل گلدان کوچک یا لیوان یک‌بارمصرف و سینی نشاء در عمق ۱٫۵ تا ۳ سانتی‌متری بکارید و بعد از رسیدن به طول ۵تا ۱۰ سانتی‌متر به گلدان یا زمین اصلی منتقل کنید، یا اینکه بذرها را به‌صورت مستقیم در عمق ۵ سانتی‌متری در گلدان و زمین اصلی بکارید که در این صورت نیاز به جابجایی نداشته و تلفات کمتر بوده. خاک مناسب برای کاشت بذر گل گاوزبان باید سبک و دارای زهکشی مناسب باشد، برای کاشت گلدانی ترکیب کوکوپیت و پرلیت یا پیت ماس و کمپوست برای کاشت بذر مناسب است.

برای کاشت در باغچه و مزرعه ابتدا خاک را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر زیرورو کنید و با کود حیوانی پوسیده یا کمپوست مخلوط کنید. سپس گیاهان آماده شده و نشاء شده از قبل را به‌صورت ردیفی کشت کنید. فاصله بین هر دو بوته را ۵۰ سانتی‌متر و هر دو ردیف را ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر در نظر بگیرید. تا قبل از جوانه‌زنی بذر بستر کشت همیشه باید مرطوب باشد ولی غرق آبی نشود. برای تسریع در جوانه‌زنی بذرها می‌توانید بر روی بستر کشت یک مشما شفاف بیاندازید. توجه کنید که با این کار دما زیر مشما بالا می‌رود و در صورتی که هوا خیلی گرم باشد از انجام این کار پرهیز کنید و تنها مراقب باشید که خاک خشک نشود.

کاشت بذر گل گاوزبان در فضای باز مشکلاتی دارد. از قبیل بارندگی شدید و شستشوی بذرها. به همین دلیل توصیه می‌شود ابتدا بذرها را به‌صورتی که بالا گفته شد نشاء کنید و سپس به محل اصلی منتقل کنید. آفات مهم گل گاوزبان یکی کرم برگ‌خوار بوده که در زمان برداشت بیش‌ترین خسارت را وارد می‌کنند و دیگری سفیدک پودری است. علف‌های هرز را از همان ابتدا حذف کنید. وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذی خاک میان گل گاوزبان و علف هرز می‌شود و باعث کاهش مواد دریافتی موردنیاز گل گاوزبان می‌شود.

خواص گیاه گل گاو زبان

گیاه گاوزبان یا گل گاوزبان اروپایی خواص متعددی دارد از جمله درمان سرماخوردگی، آرام‌بخش، معرق و ادرارآور، افزایش فشارخون، درمان عوارض زکام، درمان ورم کلیه، درمان افسردگی و التهابات. گل گاوزبان طبیعت گرم داشته و نشاط‌آور و شاداب کننده پوست و تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن است. گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئید برای زنان باردار و کودکان مضر است. این گیاه در بهبود اختلالات گوارشی، تنفسی و قلب و عروقی مؤثر بوده و در درمان کولیک، گرفتگی، اسهال، آسم و برونشیت و اختلالات مثانه و به‌عنوان تنظیم‌کننده متابولیسم و سیستم هورمونی بدن مورداستفاده قرار می‌گیرد.