بذر سداب

این بذر به‌صورت عمده و با تماس تلفنی به فروش می‌رسد.

سداب با نام علمی (Ruta graveolens) از خانواده مرکبات (سُدابیان) (rutaceae) گیاهی علفی و دائمی تا حدود یک متر رشد می‌کند. برگ‌های آن کلفت و گوشت­دار و بدون دندانه می‌باشند. رنگ برگ و ساقه‌ها سبز مایل به آبی و کدر و رنگ گل‌ها زرد هستند. میوه سداب به شکل کروی است. این گیاه دائماً سبز می‌باشد و دارای گل‌هایی با بوی زننده‌ای است. سداب گیاهی است چندساله که در خاک‌های شنی حاوی مقادیر مناسب کربنات کلسیم کشت می‌شود. ریشه آن قوی، به رنگ قهوه‌ای روشن و دارای انشعاب‌های متعددی است که به طرف اعماق زمین رشد می‌کند. ارتفاع این گیاه با توجه به شرایط محل رویش متفاوت بوده و بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است. پای ساقه‌ها چوبی است (در گیاهان چندساله کاملاً مشخص است).

نیازهای اکولوژیکی

هوای گرم و تابش آفتاب

هوای سرد، آب فراوان و سایه از سرعت رشد آن می‌کاهند

درجه حرارت مناسب برای رویش بذر، حدوداً بین ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد

بهتر است این گیاه در دامنه‌های جنوبی تپه‌ها کشت شود

عناصر و مواد غذایی مناسب و وجود ترکیبات کلسیم در خاک و همچنین آبیاری منظم، نقش عمده‌ای در عملکرد (اعم از پیکر رویشی و مواد مؤثره) دارد

ph خاک برای سداب، بین ۵/۵ تا ۲/۸ مناسب است

طبیعت سداب تازه گرم و خشک بوده و چنانچه از گیاه خشک شده استفاده شود درجه گرمی و خشکی آن بالاتر می‌رود.

بذر گیاه سداب از گروه گیاهانی است که مواد مؤثره در تمام پیکر آن ساخته و ذخیره می‌گردد. گیاه حاوی ۱ تا ۲ درصد فلاونویید (روتین) است. برگ‌ها همچنین دارای ۱/۰ تا ۹/۰ درصد کومارین و فورانوکومارین می‌باشند (که جزو ترکیبات فنلیک هستند، مثل پزورالن و برگاپتن). سداب بوی تند و تقریباً نامطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس است. اسانس پس از ترشح در مجاری مخصوص انباشته می‌شود. مقدار اسانس بین ۳/۰ تا ۷/۰ درصد است. خصوصیات فیزیکی اسانس برحسب شرایط محل رویش متفاوت است. مهم‌ترین ترکیبات اسانس «متیل هپتیل کتون» (۲۰ تا ۷۰ درصد)، «متیل ان اکتیل کتون» و «متیل نونیل کتون» می‌باشند. پیکر این گیاه همچنین حاوی ۲/۰ درصد «کینولین»، «فورانوکینولین» و «اکریدون» می‌باشد که از آلکالوییدهای سمی و مرگ‌آور شمرده می‌شوند.

کاشت، داشت و برداشت

سداب در طول رویش نیاز به هوای گرم و تابش آفتاب دارد. هوای سرد آب فراوان و سایه از سرعت رشد آن می‌کاهند. درجه حرارت مناسب برای رویش بذر ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد است. دمای زیاد و نور کافی برای کشت سداب مناسب است و تأثیر مثبت در مقدار مواد مؤثره آن دارد. ازاین‌رو بهتر است این گیاه در دامنه‌های جنوبی تپه‌ها کشت شود. عناصر و مواد غذایی مناسب و وجود ترکیبات کلسیم در خاک و همچنین آبیاری منظم نقش عمده‌ای در افزایش عملکرد (اعم از پیکر رویشی و مواد مؤثره) دارد. PH خاک برای سداب بین ۵/۵ تا ۲/۸ مناسب است سداب ۶-۵ سال عمر دارد لذا باید مکانی را برای کشت انتخاب کرد که بتواند نیازهای گیاه در این مدت رفع نماید.

چون سداب گیاهی چندساله است، قبل از کاشت باید زمین را آمده نمود در فصل پائیز ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه می‌کنند و زمین را شخم متوسطی می‌زنند. مقدار کود شیمیایی لازم برای سداب ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس است. کودها را پس از تسطیح زمین بر سطح خاک پاشیده و با دیسک تا عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر مخلوط می‌کنند. از سال دوم در فصل پائیز ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۲۰ تا ۳۵ کیلوگرم در هکتار اکسید تپاس و اوایل بهار قبل از اینکه شاخه‌های جدید ظاهر شوند ۴۰ تا ۵۰ کیلوگرم در هکتار ازت به خاک اضافه می‌شود. هر سال پس از اولین برداشت با توجه به شرایط خاک و مواد و عناصر غذایی آن مقداری کود ازت به زمین داده می‌شود. کنترل علف‌های هرز قبل از کاشت و نیز برای تهیه بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد. زمان مناسب برای کشت مستقیم سداب اواخر زمستان است فاصله ردیف‌ها از یکدیگر ۴۰ سانتی‌متر مناسب است. برای هر هکتار زمین ۴ تا ۵ کیلوگرم بذر نیاز است.

کاشت و تکثیر سداب توسط بذر صورت می‌گیرد و روش آن بستگی به شرایط آب‌وهوای منطقه دارد و معمولاً به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌گیرد.

کشت مستقیم: در کاشت غیرمستقیم اواخر فروردین تا اوایل خرداد بذر را در خزانه هوای آزاد در ردیف‌هایی با فاصله ۲۵ تا ۳۵ سانتی‌متر می‌کارند.کشت سداب در سطوح کم همواره به‌طور مستقیم صورت می‌گیرد. در این روش بذور به‌صورت ردیفی و در فواصل مناسب کشت می‌گردند. بلافاصله پس از کاشت آبیاری مناسب به‌منظور رویش یکسان بذور ضروری است.

 کشت غیرمستقیم: در مقیاس وسیع کشت ازاینروش استفاده می‌شود. در زمان مناسب بذور سداب را در خزانه هوای آزاد که بستر آن به همین منظور آماده‌شده (خاک سطحی نرم و حاوی مقادیر مناسبی ترکیبات هوموسی است) کشت می‌نمایند. آبیاری منظم و وجین علف‌های هرز نقش عمده‌ای در رشد نشاءها دارد. عمق بذر سداب در هنگام کاشت باید بین ۵/۱ تا ۲ سانتی‌متر باشد بذر موردنیاز برای هر هکتار زمین ۱ تا ۲/۱ کیلوگرم است. اواخر تابستان یا اوایل پائیز وقتی ارتفاع گیاهان ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر رسید می‌توان نشاءها را به زمین اصلی منتقل کرد. پس از انتقال تمام نشاءها به زمین اصلی باید آن‌ها را آبیاری نمود. فاصله ردیف‌های کاشت در زمین اصلی بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر و فاصله دو بوته روی ردیف کاشت ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر مناسب است. تراکم ۵۰ تا ۷۰ هزار بوته در هکتار مناسب می‌باشد.

در سال اول رویش گیاهان کند است و به همین دلیل علف‌های هرز می‌توانند بدون رقابت و به‌سرعت توسعه یابند لذا کنترل علف‌های هرز قبل از کاشت و نیز تهیه بستر عاری از علف هرز ضرورت دارد. در طول رویش سداب باید با علف‌های هرز گیاهان به‌طور منظم مبارزه نمود. از علف‌کش‌های انتخابی سداب می‌توان از هو نگازین نام برد. از سال دوم اوایل بهار قبل از رویش مجدد گیاهان می‌توان از این علف‌کش استفاده کرد. البته مبارزه شیمیایی باید همراه با جمع‌آوری علف‌های هرز از طریق مکانیکی (توسط کولتیواتور) باشد تا نتیجه بهتری بدهد. اگر بارندگی کم باشد و مقدار رطوبت خاک رو به نقصان رود بلافاصله باید گیاهان را‌ آبیاری کرد. تأخیر ممکن است باعث بروز صدمات جبران‌ناپذیری به محصول گردد. سداب گیاهی مقاوم است و به عوامل بیماری‌زای قارچی باکتریایی و یا ویروسی کمتر آلوده می‌شود. همچنین از آنجائی که ۲ یا ۳ مرتبه در سال می‌توان محصول سداب را برداشت کرد ازاین‌رو کاشت این گیاه از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است.

این گیاه از سال اول رویش حاوی مواد مؤثره دارویی می‌باشد که مقدارش با شروع گل‌دهی به حداکثر می‌رسد. ازاین‌رو بهتر است برداشت محصول در این مرحله انجام گیرد. پس از برداشت پیکر رویشی مجدداً گیاه تولید شاخه‌ها و برگ‌های جدید می‌نماید. اگر زمین و خاک و سایر شرایط اقلیمی مطلوب باشد گیاهان مجدداً گل می‌دهند به‌طوری‌که قبل از فصل سرما یعنی در اوایل پائیز (مهر و آبان) می‌توان دوباره محصول را برداشت کرد. (معمولاً از سال دوم به بعد می‌توان محصول را برای ۲ یا ۳ بار برداشت نمود). گیاهان هنگام برداشت باید از فاصله ۱۲ تا ۱۵ سانتی‌متری سطح زمین چیده شوند. در سطوح کوچک محصول با داس برداشت می‌شود. درحالی‌که در مقیاس وسیع کشت باید از ماشین‌های مخصوص برداشت استفاده کرد. اگر گیاهان در تابستان برداشت شوند، لازم است مدت کمی روی زمین بمانند تا مقداری از رطوبت آن‌ها کاسته شود. اگر این عمل در پائیز صورت گیرد، نیاز به این کار نیست و آن‌ها را باید سریعاً به خشک‌کن منتقل نمود. انتقال و شستشوی گیاهان باید با دستگاه انجام گیرد. اگر این اعمال با دست صورت می‌گیرد، باید از روپوش، دستکش و ماسک‌های مخصوص استفاده شود، زیرا تماس گیاهان با دست به بخصوص در هوای آفتابی به علت وجود آلکالوئیدهای سمی و خطرناک ایجاد مسمومیت‌های شدید یا حساسیت‌های شدید پوستی می‌نماید. پس از اتمام کار حتماً حمام کرده و بدن با آب و صابون شسته شود. مقدار محصول سداب (اندام‌های هوایی خشک) بین ۵/۳ تا ۴ تن در هکتار می‌باشدو نسبت محصول تازه به خشک ۵ به ۱ است.

خواص دارویی

خاصیت اصلی آن، کم کردن میل جنسی است (البته باید توجه داشت که مصرف زیاد سداب، سمی است و باید پرهیز شود). پایین آورنده فشارخون، تنظیم‌کننده کار قلب و ضد سردرد است. ترشح صفرا را تحریک نموده و انگل‌های روده را دفع می‌کند. پیکر رویشی و برگ‌های این گیاه دارای خاصیت کاهش فشارخون، سقط‌جنین، قاعده آور، التیام دهنده زخم‌ها، درمان گزش مار و … است و داروهایی با نام‌های روتوزید، روتاسکوربین و روتوفیلین از این گیاه فرموله‌شده‌اند.

مخلوط این گیاه را با ماست جهت رفع خارش به کار می‌برند. در استعمال خارج، برگ‌های له‌شده سداب، اثر قرمز کننده و التیام دهنده زخم‌ها دارد. تنقیه آن در موارد عدم کفایت اعمال روده، رفع نفخ و تأخیر وقوع قاعدگی، مؤثر است. دم‌کرده آن به‌صورت حمام موضعی به مدت نیم ساعت و ۳ تا ۴ دفعه در روز، در رفع انسداد و پر شدن مجاری غدد از ترشحات، مخصوصاً غدد پستان، مؤثر واقع می‌گردد. جوشانده سداب، اثر قطعی در از بین بردن شپش و درمان کچلی دارد. بکار بردن آن در استعمال خارج، برای رفع ترشحات چسبنده و عفونی مجاری بینی، معمول است. به‌صورت قرقره برای رفع ورم لثه‌ها به کار می‌رود.

مهم‌ترین خواص دارویی این گیاه عبارت‌اند از:

خاصیت ضد اسپاسم

کاهنده میل و نیروی جنسی در مردان

خاصیت ضد انگل

مصرف دم‌کرده آن همراه با روغن زیتون از بین برنده کرم‌های معده

درمان نفخ و بادشکن

تسکین درد پهلو، سینه، تنگی نفس و تسکین دل پیچه

بهبود درد روماتیسم، تپش قلب، سرگیجه و سردردهای مربوط به یائسگی

موجب عملکرد بهتر دستگاه گوارش و افزایش اشتها

برطرف‌کننده خستگی چشم و تقویت قدرت بینایی

تسکین سردرد

خرد کردن و دفع سنگ مثانه

پادزهر مناسبی جهت سموم حاصل از گزیدگی مار و مسمومیت ناشی از مشروبات الکلی

رفع سکسکه غیرعادی

فورانو کومارین ها و آلکالوئیدهای مربوط به آن‌ها ممکن است سبب ایجاد جهش ژنی گردند و به همین دلیل از مصرف این مواد در دوران بارداری اجتناب شود. این گیاه سمی است و بایستی به‌وسیله پزشک تجویز شود.

نام فارسی	سداب
نام انگلیسی	Rue
نام علمی	Ruta graveolens
خانواده	مرکبات (Rutaceae)
درصد خلوص بذر	85 درصد
درصد قوه نامیه بذر	80 درصد
وزن هزار دانه (gr) بذر	2.2
تعداد بذر در کیلوگرم بذر	769000