این بذر بهصورت عمده و با تماس تلفنی به فروش میرسد.
گیاهی است علفی، دوساله به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتیمتر و به رنگ سبز مایل به سفید که در کنار جادهها، زمینهای سنگلاخی، شن زارها و اماکن خشک بهطور خودرو میروید. از دامنههای کوهستانها نیز تا ارتفاعات ۲۰۰۰ متری بالا میرود. این گیاه دارای ریشه ضخیم، دراز، دوکیشکل، گوشدار، به رنگ خاکستری تیره و ساقهای راست، منشعب و پوشیده از تارهای نرم است. برگهای آن نرم، به رنگ تقریباً سفید، پوشیده از تارهای ظریف و دارای ظاهری باریک و دراز است. گلهای آن در فاصله ماههای اردیبهشت تا خرداد ظاهر میشود که نسبتاً کوچک به رنگ قرمز یا بنفش تیره و مجتمع بهصورت خوشه کوچک با رأس خمیده به سمت پایین است. اجزای گل آن ۵ تایی و میوهاش چهار فندقهای، مسطح و دارای ظاهر مشخص است. بهطوریکه مجموعاً ۴ برجستگی کوچک و متصل به قاعده یک محور باریک و مرکزی را نشان میدهد. در کتب طب سنتی با نام لسان الکلب و در بازار دارویی ایران سگ زبان نامیده میشود.
برگهای این گیاه میزان زیادی آلکالوئید دارد. بذرها خاردار بوده و بهراحتی به بدن حیوانات چسبیده و به مناطق دیگر منتقل میشود. این گیاه در سال اول بهصورت رزت رشد میکند و در سال دوم ساقه گل دهنده تشکیل میدهد. گل آذین از نوع گرزن است. هر گل آذین معمولاً بین ۱۰ تا ۳۵ گل دارد. گردهافشانی گلها خود بارور بوده ولی در صورت گردهافشانی میزان تولید بذر هم افزایش مییابد. گلهای سگ زبان هرمافرودیت (دارای اندامهای نر و مادگی) است و بهوسیله حشرات گردهافشانی میشود. این گیاه خود بارور است. اندامهای هوایی سگ زبان در سال اول در اثر سرمازدگی از بین میرود ولی ریشه آن به دلیل کربوهیدرات ذخیره شده در آن، در خاک باقی میماند.
این گیاه به مناطق پوشیده از چمن و مناطق خشک مانند حاشیه جنگلها و نزدیک دریا سازگاری دارد. خاک مناسب برای این گیاه خاکهای ماسهای، سنگریزه دار و گچی است. این گیاه معمولاً در اراضی سنگلاخ خشک در اروپا، آمریکای شمالی و آسیا انتشار دارد. در ایران در شمال غرب ایران در آذربایجان در نقاط سنگلاخ و در شمال ایران در مناطق رودبار و مازندران بهطور خودرو دیده میشود.
کاشت
تکثیر این گیاه از طریق کاشت بذر در بهار یا پاییز است. سرمادهی میتواند جوانهزنی بذر را بهبود ببخشد. تکثیر آن از طریق کاشت بذر آن صورت میگیرد که مستقیماً در زمین اصلی در پاییز کاشته میشود، چون ریشه آن دراز است خاک مزرعه را باید شخم عمیق زد. ریشه در اواخر بهار از گیاه دوساله برداشت میشود. در یک گزارش دیگر آمده است که برداشت در پاییز و خشک کردن آن باعث افزایش کیفیت آن میشود. گلها و برگها هم در زمان گلدهی گیاه برداشت میشوند. سرما در طی فصل رشد میتواند رشد آن را محدود کندو به دلیل ریشه ضخیم و عمیقی که دارد به خاکهای خشک سازگار است. این گیاه به سایه مقاوم است و میتواند در سایه هم رشد کند ولی بهترین رشد را در نور کامل تا نیمه سایه دارد. تحمل خاکهای رسی و اسیدی را ندارد.
خواص دارویی
از نظر ترکیبات شیمیایی در گیاه یک ماده عامل تلخ به نام سینوگلوسیدین وجود دارد و بهعلاوه در گیاه مقدار کمی از آلکالوئیدهای سینوگلوسین، سینوگلوسئین و … مشخص شده است. ریشه گیاه گوشتی ضخیم، رنگ خارج آن خاکستری و مقطع آن سفید است و بوی آن تهوعآور است. از این ریشه بهعنوان مسکن و در رفع خون روی از سینه و اسهال استفاده میشود و ضمناً از داروهای ضد تشنج و مخدر محسوب میشود. ضماد برگهای تازه آن و یا ضماد ریشه له شده آن و همچنین کمپرس جوشانده برگ و ساقه آن در سوختگیها و تسکین درد آنها و التیام زخمهای سطحی بدن و در موارد شقاق پستان و بواسیر و رفع خارش نافع است. در فرانسه از دم کرده برگهای آن بهعنوان نرمکننده استفاده میشود.
علیرغم آنکه این گیاه در طب مدرن خیلی استفاده نمیشود ولی به مدت زیادی بهعنوان یک گیاه دارویی استفاده میشد. برگهای این گیاه دارای allantoin است که افزایشدهنده سرعت التیام یافتن بدن است. این ترکیب برای درمان زخمهای پوستی و زخمهای رودهای کاربرد دارد. این گیاه شهرت بالایی در رابطه با خاصیت ضد توموری دارد. داروهای درمانکننده سرطان از ریشه این گیاه به دست میآید. این گیاه تأثیر زیادی در درمان بیخوابی (insomnia) دارد. از ریشه و برگ این گیاه یک نوع چای تهیه میشود که برای درمان سرفه، سرماخوردگی، غشاهای تحریکشده، هموروئید، اسهال و اسهال خونی مفید است. برگها و ریشهها از بین برنده درد، ضد هموروئید، ضد اسپاسم، مسکن ملایم و هضمکننده غذا است. در صورت مصرف موضوعی نرمکننده پوست است. این گیاه دارای آلکالوئیدهای cynoglossine و consolidin بوده که برای کاهش درد استفاده میشوند. این آلکالوئیدهای بر روی سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذاشته و میتواند سرطانزا باشند. این گیاه میتواند در صورت مصرف داخلی دردها را کاهش دهد ولی بیشتر بهصورت ضماد برای کاهش درد، التیام یافتن بهتر و سریعتر زخمها، نیشها و … استفاده میشود.
خواص دارویی دیگر این گیاه عبارتاند از: مسکن، صد اسهال، ضد هموروئید، ضد اسپاسم، قابض و نرمکننده. این گیاه بهصورت سنتی برای درمان زخمها و سوختگیها و همچنین درمان سرفه استفاده میشد. در طب مدرن به دلیل وجود آلکالوئیدها مصرف این گیاه توصیه نمیشود. گردهافشانی گلها خود بارور بوده ولی در صورت گردهافشانی میزان تولید بذر هم افزایش مییابد. اندامهای هوایی سگ زبان در سال اول در اثر سرمازدگی از بین میرود ولی ریشه آن به دلیل کربوهیدرات ذخیره شده در آن، در خاک باقی میماند. بهصورت سنتی از روغن آن برای درمان طاسی استفاده میشد. عصاره برگها و ریشه حشرهکش و آفتکش بوده و بهصورت محلی برای دور کردن موشها استفاده میشد.
این گیاه باید با احتیاط زیادی مصرف شود زیرا بهصورت بالقوه سرطانزاست (اگرچه برای درمان سرطان هم کاربرد دارد). گفته میشود این گیاه تقریباً سمی است. مسمومیتی در انسان ناشی از این گیاه مشاهده نشده است ولی در صورت تغذیه احشام باعث ایجاد میشود. علائم مسمومیت میتواند متغیر باشد ولی بهطورکلی شامل اختلال در هضم، خارش، عدم هماهنگی بدن، تشنج و کماست.
روش مصرف
جوشانده سگ زبان: ۸ – ۱۰ گرم ریشه سگ زبان را در ۱۰۰۰ گرم آب جوشانیده و صاف کنند و مانند مسکنها برای بند آوردن اسهال بهتدریج بنوشند.
شربت خیسانده سگ زبان: ریشه سگ زبان را خرد کرده ۳۲ گرم از آن را در مدت ۱۲ ساعت در ۱۹۲ گرم آب بخیسانند و بدون فشار صاف کنند و ۱۰۰۰ گرم شربت ساده قند به آن بیفزایند و تبخیر کنند آنقدر که قوام آید، آماده مصرف است. در استعمال خارج و برای کمپرس ممکن است ۶۰ گرم ریشه خردشده را در یک لیتر آب جوش بخیسانند و پس از ۱۰ ساعت صاف کنند و برای پاک کردن زخمها و کمپرس و مالیدن روی شقاق پستان، بواسیر و … مصرف نمایند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.