بذر اورنج بری

میوه اورنج بری از گیاهان چندساله و یکی از گونه‌های گیاهان گل‌دار در خانواده‌ی مرکبات است. نام علمی آن گلایسومیس پنتافیلا بوده و آن را تحت عنوان جین بری (توت جین) می‌شناسند. این درخت را بیشتر به دلیل داشتن میوه خوراکی آن کشت می‌کنند. از درختان همیشه سرسبز است. این گیاه در آسیای جنوب شرقی و استرالیای شمالی به‌وفور مشاهده می‌شود.ارتفاع اورنج بری بسته به شرایط اقلیمی بین 10 تا 14 متر است. این گیاه به خاطر میوه‌های صورتی و قابل خوردنش کاشته می‌شود. میوه‌های این گیاه از نوع سته، به طول 1-1.8 سانتیمتر و تخم مرغی شکل است. این میوه‌ها در زمان رسیدن به رنگ نارنجی کم رنگ دیده می‌شوند. در نواحی معتدل، می‌توانید آن را به‌عنوان یک گیاه خانگی بکارید. این گیاه به اندازه یک درختچه متوسط رشد کرده و ارتفاعش به 14 متر می‌رسد. برگ‌های این گیاه مشابه پر بوده، به‌صورت یکی در میان قرار بگیرند و لکه‌هایی غده مانند روی آن‌ها دیده می‌شود. برگ‌های این گیاه 3 تا 7 برگچه‌ای، با بیش از 18 سانتیمتر طول، با برگچه‌هایی به طول 7.5-18 سانتیمتر، بیضوی یا لوزی شکل یا تخم مرغی شکل هستند. زمانی که برگ‌های این درخت را فشار دهید عطر خاصی فضا را پر می‌کند. گل‌های این گیاه به‌صورت خوشه‌ای بر روی شاخه گیاه ظاهر می‌شود و به هنگام شکفتن منظره زیبایی را نمایان می‌کند. گل‌های این گیاه کوچک و سفید هستند و به‌صورت خوشه‌ای در محل اتصال برگ به شاخه به طول 10 تا 30 سانتیمتر مشاهده می‌باشند. میوه‌های این گیاه نیز کوچک، کوچک، گوشتی، گرد و به رنگ گل رز هستند که دانه‌های گردی نیز در میانشان مشاهده می‌شود. میوه این گیاه در ابتدا سبز، سپس به رنگ بنفش و در نهایت به نارنجی کم رنگ دیده می‌شود.

گیاه هوا خشک شده آن دارای دو فروکواینولین اصلی به نام‌های کوکوساجینین و اسکیمیانین است. از آلکالوئیدهای برگ‌های این درخت می‌توان به گلیکورین، آربورین، گلیکاسمینین، آربورینین، گلیکاسامین، گلیکورین و گامافاگارین اشاره کرد. همچنین حاوی تری ترپن ها، آربینول و ایزوآربینول، آربورینون، 2 الکل ترپن ایزومری، بتا سیتوسترول و استیگماسترول نیز است. ریشه‌ها حاوی آلکالوئیدهای کاربازول، گلیکوزولیسین، 3-فرمیل کاربازول، گلیکاسیسین، گلیکازولین، گلیکازولیدین، اسکیمیانین، گاما فاگارین و دیکتامین است. ساقه‌ها حاوی آربورینین و آلکالوئیدهای دیگری است. گل‌ها دارای آلکالوئیدهای آربورین، آربونین، اِسکیمیانین، گلیکورین، گلیکوفیمین، گلیکاسمیسین و گلیکومید می‌باشد. همچنین از عصاره متانولی این گیاه نیز گلیکوریک اسید استخراج شده است.

شرایط محیط رشد

خاک

اورنج بری به خاکی نسبتاً سبک با زهکش خوب نیاز دارد. به همین دلیل گاهی آنان را به شکل جوی و پشته و بر روی بلندی پشته‌ها می‌کارند تا آب اضافی در اطراف ریشه‌های این گیاه باقی نماند. مسئله مهم دیگر در مورد خاک این گیاهان نیاز آنان به خاکی اسیدی است. خاک‌هایی با اسیدیته ۵-۴٫۵ برای این گیاهان مناسب است و این یکی از موارد محدودکننده پرورش آنان است، زیرا در مناطقی باید آن‌ها را کاشت که خاک چنین خصوصیتی داشته باشد. برای سبک بودن و اسیدی بودن خاک در کاشت گلدانی می‌توان از مخلوط پیت موس +شن استفاده کرد و اگر قرار است در خاک باغ و باغچه کاشته شوند اضافه کردن ۶۵۰-۴۰۰ گرم پیت موس به هر گودال کاشت اثربخش است. این خاک به‌خوبی سبک است، اما از خاک‌هایی که بافتی کمی سنگین‌تر داشته باشند نیز می‌توان استفاده کرد به شرطی که اسیدیته آنان در طیف موردنیاز گیاه باشد. برای پایین آوردن اسیدیته خاک برای هر ۱۰-۹ مترمربع در خاک‌های شنی (خاک با بافت سبک) در حدود ۳۵۰ گرم گوگرد استفاده می‌شود تا اسیدیته یک واحد کاهش یابد و این عمل به‌کندی صورت می‌گیرد.

نور

بوته‌های اورنج بری به حداقل ۷ ساعت نور مستقیم آفتاب برای تولید گل و میوه نیاز دارند. اگر مکان کاشت این گیاهان بیش از اندازه سایه باشد و نور موردنیاز آنان تأمین نشود از میزان میوه دهی این گیاهان کاسته خواهد شد. هر قدر سایه بیشتر باشد میوه دهی کمتر و رشد گیاه ضعیف‌تر خواهد بود. پریدگی رنگ برگ‌ها و زیاد شدن فاصله برگ‌ها بر روی یک شاخه از دیگر نشانه‌های کافی نبودن نور است. در مناطق گرم نیز زیاد بودن تعداد ساعات نور مستقیم می‌تواند به ضرر گیاه و سوختگی نوک و حاشیه برگ‌ها و ریزش گل‌ها باشد؛ بنابراین لازم است که در چنین مناطقی گیاه در مکانی کاشته شود که در صبح از نور برخوردار باشد و عصر هنگام سایه باشد.

کاشت

اورنج بری از طریق بذر و قلمه تکثیر می‌شود. توجه داشته باشید که بذر این گیاه برای رشد نیاز به یک دوره سرمادهی 40 تا 70 روزه دارد. برای این منظور بذرها را در درون یخچال و در دمای 5 درجه قرار دهید. پس از سرمادهی بذرها را در درون گلدان یا خزانه بکارید و سپس روی آن را با خاک نرم و کود بپوشانید. پس از کاشت بذر گیاه را آبیاری کنید. برای تسریع در جوانه‌زنی روی بذر را با پلاستیک روشنی بپوشانید و چند سوراخ در آن ایجاد کنید. تا زمان جوانه‌زنی سطح خاک را مرطوب نگه‌دارید. پس از مدتی بذر جوانه می‌زند و گیاه رشد خود را آغاز می‌کند. زمانی که گیاه به حد معینی از رشد رسید نشاء به دست آمده را به زمین اصلی منتقل کنید.

روش دیگر تکثیر اورنج بری قلمه گیری است. برای این کار از شاخه‌های سخت‌تر با عمر یک سال و طول ۱۲ تا ۱۸ سانتی­متر استفاده کنید. قلمه‌هایی که دارا‌ی گل هستند برای قلمه گیری مناسب نیستند. زمان قلمه گیری اواخر زمستان و اوایل بهار است. انتهای قلمه را زخمی کنید تا جوانه‌زنی بهتر انجام شود. استفاده از هورمون‌های جوانه‌زنی و ریشه زنی نتیجه بهتری در روند تکثیر دارد. خاک مناسب ترکیب پیت ماس بلک و پرلیت است. قلمه‌ها تتا ۳ سانتی­متر داخل خاک باشد و آن‌ها را به محلی دارای نور و به دور از تابش آفتاب منتقل کنید. دمای مناسب محیط حدوداً ۲۲ درجه سانتی‌گراد باشد. ریشه‌زایی حدود ۶ ماه طول می‌کشد.

قلمه چوب نرم نوع دیگر این قلمه‌ها است. این نوع قلمه‌ها از انتهای ساقه‌های جوان و حاصل از رشد فصل جاری تهیه می‌شوند. ساقه مناسب هنوز انعطاف‌پذیر است، اما اگر آن را خیلی خم کنیم خواهد شکست. طول قلمه‌های چوب نرم حدود ۳۰-۲۵ سانتیمتر است و زمان مناسب نیز حدود اواخر تیره ماه و اوایل مرداد است. برگ‌ها را از قسمت پایین قلمه جدا می‌کنیم، اما اگر تمامی برگ‌های قلمه‌های چوب نرم قبل از تولید ریشه کنده شوند اثر منفی بر روی ریشه‌زایی خواهند داشت. به دلیل وجود برگ‌ها این قلمه‌ها نیاز به رطوبت هوای بالاتری دارند بنابراین پوشاندن قلمه‌ها با یک لایه پلاستیک شفاف و یا غبارپاشی با آب دو نوبت در روز به این مسئله کمک می‌کند. ریشه‌زایی قلمه‌های چوب نرم این گیاه از نظر زمانی حدود ۸-۶ هفته طول می‌کشد که سریع‌تر از قلمه چوب سخت است.

استفاده از پاجوش روش دیگر تکثیر این گیاه است. پاجوش‌ها از کنار گیاه مادری رشد می‌کنند و بعد از گذشت حدود دو سال رشد و نمو در کنار گیاه مادری می‌توان نسبت به جداسازی آن‌ها اقدام کرد. توجه کنید که در طی این دو سال می‌بایست پاجوش موردنظر را سرزنی کرد و اجازه نداد که خیلی بلند شوند، زیرا این پاجوش‌ها معمولاً سیستم ریشه‌ای ضعیفی دارند که از این طریق می‌بایست مانع از رشد بیش از اندازه ساقه و عدم توسعه مناسب ریشه شد. زمان مناسب جداسازی پاجوش از کنار گیاه مادری نیز اواخر زمستان تا اوایل بهار است.

بوته‌های اورنج بری نیاز به آبیاری منظم و رطوبت نسبتاً پایدار در خاک دارند. خشک شدن خاک و استرس کم آبی به هیچ عنوان مناسب رشد و نموی این گیاهان نیست.

خواص

از این گیاه می‌توان در درمان سرفه، رماتیسم، زردی و کم‌خونی استفاده کرد. اگر عصاره برگ آن را همراه با شکر، ناشتا در صبح میل کنید برای از بین بردن و کشتن کرم‌های روده مانند آسکاریس بسیار مفید است. همچنین از عصاره این برگ‌ها در درمان تب و ناراحتی‌های کبدی نیز استفاده می‌شود. پماد حاوی مخلوط برگ‌های این گیاه و زنجبیل برای درمان اِگزِما و حساسیت‌های پوستی کاربرد دارد. ریشه‌های این گیاه نیز جهت کاهش تب مورداستفاده قرار می‌گیرند. عصاره میوه خام و برگ‌های آن دارای آلکالوئید هستند و خواص ضدباکتریایی و ضد قارچی دارند. میوه‌های این گیاه خوراکی بوده و در نواحی خاصی از جهان، بسیار موردپسند می‌باشند. همچنین از این درختان در صورت آرایش و هرس مناسب می‌توان به‌عنوان درختی زینتی نیز استفاده کرد.