بذر درخت ابریشم ایرانی (شب خسب)

درخت ابریشم ایرانی یا شَب‌ خُسب درختی بومی جنوب غربی و شرق آسیا است که به‌طور خودرو در برخی محل‌های آفتابی کنار تپه‌ها و رودخانه‌ها می‌روید. این گیاه برای اولین بار توسط یک فرد ایتالیایی (به نام فیلیپو رل آلبیزی) در قرن ۱۸ به اروپا معرفی شد که دلیل نام گذاری این نهال نیز به خاطر نام همین شخص است. در کشور ایران بیشتر در شمال کشور یا حاشیه خلیج فارس یافت می‌شود. گونه‌ای دیگر از این خانواده با نام علمی (Albizzia lebbeck) در جنوب ایران می‌روید و درخت گل ابریشم نام دارد. درخت ابریشم ایرانی درختی پهن‌برگ از تیره نخودیان است. نام ژاپنی آن نمونوکی نیز به معنی خوابنده است ولی در زبان انگلیسی به آن درخت ابریشم گفته می‌شود. این درخت در استان مازندران، با نام محلی بیوَلی شناخته می‌شود. ابریشم ایرانی بیشتر به خاطر گل‌هایش کاشته می‌شود که این گیاه را در فصل گلدهی بسیار زیبا می‌کند.

ابریشم ایرانی جزء درخت کوتاه قد و خزان پذیر است که ارتفاع و بلندی آن بین ۵ تا ۱۲ متر است. ابریشم ایرانی درختی چندین ساله بوده و تنه‌ای ضخیم دارد که قطر درختان مسن آن به ۵۰ سانتی‌متر یا بیشتر نیز می‌رسد. رنگ تنه درخت ابریشم ایرانی سبز نقره‌ای است. تاج پوشش این گیاه پهن است به همین خاطر سایه نسبتاً خوبی دارد قطر سایه آن ۷ تا ۱۴ متر است اما رشد کندی دارد و ۱۰ الی ۱۵ سال طول می‌کشد تا رشد کند. ابریشم ایرانی برگ‌های باریک و بلندی دارد که ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر است و برگچه‌هایش ۲ سانتی‌متر است. برگ‌های این درخت کوچک و دسته‌ای هستند. گل‌های این درخت به رنگ صورتی یا سفید و افشان و پرچم‌دار در اواخر بهار و فصل تابستان ظاهر می‌شود. برگ‌های آن نیز سرخس مانند ظاهر می‌شود به طوری که در هر دسته از ۱۰ تا ۲۰ جفت برگ کوچک تشکیل شده است. برگ‌های این درخت معمولاً شب‌ها جمع می‌شود که همین دلیل نام گذاری این درخت به شب خسب است. گل‌های این درخت معطر می‌باشند و برای پروانه‌ها و زنبورها بسیار جذاب است. میوه این درخت یا همان غلاف بذرهایش همانند لوبیا و باقلا و به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر و عرض آن حدود ۲ تا ۲٫۵ سانتی‌متر است ولی دانه‌هایش نسبت به لوبیا بسیار ریزتر می‌باشد. رنگ آن قهوه‌ای است و پوستی سخت‌تر از پوست باقالا دارند. می‌توان از دانه‌های این میوه به‌عنوان غذای دام استفاده کرد.

کاشت بذر

رایج‌ترین راه برای تکثیر گیاه ابریشم ایرانی کاشت بذر است اگر چه از طریق قلمه ریشه‌ای نیز تکثیر می‌شود که خیلی رایج نیست. بذر درخت ابریشم ایرانی کاشت خیلی مشکلی ندارد. دانه‌های این گیاه نسبتاً درشت بوده و مشکلی برای کاشت نیست ولی پوسته سختی دارد و قبل از کاشت ابتدا به مدت حداقل ۱۲ ساعت داخل آب ولرم قرار دهید. برای کاشت بذر بهتر است از خاک‌های آماده استفاده کنید: ترکیب پیت ماس + کوکوپیت + ورمی کمپوست + پرلیت برای جوانه‌زنی بذر بسیار بهتر از خاک‌های معمولی است و با موفقیت بالاتری روبرو است. بذرها را برای شروع در لیوان یک‌بار مصرف یا گلدان‌های سایز کوچک (حداقل دهانه ۱۰ سانتی‌متر) بکارید. گلدان را با ترکیب بالا پر کنید و سپس آبیاری نمایید تا آب به‌طور کامل از انتهای گلدان خارج شود. بعد از گذشت ۲ تا ۵ ساعت بذرها را در عمق ۱ تا ۲ سانتی‌متر بکارید و با افشانه آب را بر روی خاک اسپری کنید.

گلدان را در محیطی پرنور و روشن و به دور از نور مستقیم خورشید و در سایه قرار دهید، قرار دادن گلدان حاوی بذر در منزل با مشکلاتی همراه است پیشنهاد می‌شود گلدان را برای جوانه‌زنی در بیرون منزل و محیطی با تهویه و نور و دمای مناسب (۲۲ تا ۲۷ درجه سانتی­گراد) قرار دهید. تا قبل از جوانه‌زنی اجازه ندهید خاک گلدان خشک شود و البته از آبیاری زیاد نیز پرهیز کنید. پوسته بذر درخت ابریشم ایرانی سخت بوده در نتیجه بهتر است بستر کاشت را برای حفظ رطوبت و تسریع در جوانه‌زنی با مشما شفاف کاور نمایید و تا قبل از جوانه‌زنی کاور را جابجا نکنید. جوانه‌زنی بذرها معمولاً در شرایط ایده آل بعد از ۲ تا ۳ هفته اتفاق می‌افتد. برای کاشت بذر در مقدار زیاد ابتدا خزانه را آماده کنید و بعد از زیرورو کردن خاک به عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر و نرم کردن آن بذرها را به فاصله ۱۰ سانتی‌متر از یکدیگر بر روی خاک قرار دهید و روی آن را به ارتفاع ۲ سانتی‌متر خاک نرم بریزید و منتظر سبز شدن بذرها باشید. سپس هنگامی که نشاءها به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ سانتی­متر رسیدند نشاءهای خود را از خزانه خارج نمایید و به زمین اصلی یا گلدان‌های موردنظر منتقل کنید. البته می‌توان از همان ابتدا بذرها را در گلدان بکارید. معمولاً برای کاشت موفق‌تر ابتدا بذرها را به مدت ۰٫۵ تا ۲ ساعت در سولفوریک اسید قرار دهید تا پوسته بذر نرم شود سپس بذرها را به مدت ۱۲ ساعت در آب خیس نمایید و پس از شستشوی بذر اقدام به کاشت به روش بالا نمایید.

آبیاری

درخت ابریشم ایرانی نسبت به آبیاری کم یا نامنظم مقاوم است و نیازی به آبیاری زیاد ندارد، با توجه به دما و گرمای هوا آبیاری هر ۴ تا ۷ روز یک‌بار برای درختان بالغ کفایت می‌کند. درختان جوان ممکن است نسبت به کم آبی تحمل کمتری داشته باشند در نتیجه فواصل آبیاری را کوتاه‌تر کنید. تا قبل از جوانه‌زنی بذر خاک همیشه مرطوب باشد، اوایل رشد و ابتدای جوانه‌زنی نیز رطوبت خاک را کنترل نمایید.

نور

درخت ابریشم ایرانی برای رشد نیاز به آفتاب کامل دارد و بهترین رشد را در این حالت دارد اگر چه سایه جزئی را نیز تحمل می‌کند ولی تحمل سایه کامل را ندارد.

دما

بذر درخت ابریشم ایرانی در دمای ۲۲ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد جوانه‌زنی مطلوبی دارد، دمای رشد و تحمل این گیاه نیز بالاست و نسبت به گرما و خشکی مقاوم است، ولی نسبت به سرمای شدید مقاوم نیست و تحمل دمایی آن در حدود ۱۰- درجه سانتی‌گراد است.

خاک

درخت ابریشم ایرانی نسبت به خاک توقعی ندارد و در هر خاکی نتیجه می‌دهد البته برای رشد بهتر و نتیجه مطلوب باید در خاک‌های لومی، غنی و دارای زهکشی بالا کاشته شود. این گیاه نسبت به خاک‌های آهکی و قلیایی و مرطوب نیز مقاوم است ولی خاک‌های خشک را بهتر می‌پسندد. خاک مناسب برای جوانه‌زنی بذر نیز در قسمت آموزش کاشت آورده شده است.

کوددهی

نیاز به کود دهی خاصی ندارد ولی استفاده از کودهای کامل ۲۰٫۲۰٫۲۰ یا پتاس بالا بدون تأثیر در رشد و گلدهی درخت ابریشم ایرانی نیست.

هرس

درخت ابریشم ایرانی نسبت به هرس واکنش خوبی نشان می‌دهد و به هرس زیاد نیز مقاوم بوده به همین جهت برای پرورش بونسای بسیار مناسب است. معمولاً برای حفظ زیبایی و حفظ فرم چتری درخت ابریشم ایرانی شاخه‌های پایین را حذف می‌کنند، به جهت شاخه زایی زیاد این درخت بهتر است به‌طور مرتب هرس انجام شود. بهتر است هرس شاخه‌ها در فصل بهار انجام شود.

خواص و فواید

درخت گل ابریشم تاج کروی‌شکل بزرگ و سبزرنگی ایجاد می‌کند که منظره بسیار زیبایی دارد. به‌همین خاطر به‌عنوان درخت سایه‌دار و زینتی در مناطق شهری کاشته می‌شود. در هند از چوب آن الوار تولید می‌کنند. از غلاف دانه‌ها و برگ‌های این درخت نیز به عنوان خوراک دام برای برخی چارپایان استفاده می‌شود. همچنین پوست تنه این درخت دارای خواص درمان زخم و کوفتگی است. در طب سنتی چینی از گل‌های این درخت برای تغذیه قلب استفاده می‌شده است، یکی از مزایای درخت ابریشم مقاومت آن نسبت به آلودگی‌های صنعتی و محیطی است، همچنین نسبت به خشکی و گرما بسیار مقاوم است. شهد شیرین و مغذی گل‌هایش نیز غذای مناسبی برای زنبورها است.

وزن	20 گرم
نام فارسی	ابریشم ایرانی (شب خسب)
نام انگلیسی	Albizzia lebbeck, Persian silk tree
نام علمی	Albizia julibrissin
خانواده	نخودیان (Fobaceae)