نشا مریم گلی (سلوی)

مریم گلی با نام علمی salvia officinalis گیاهی با خواص دارویی فراوان است که به طرق مختلف قابل‌استفاده است. مریم گلی یکی از پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی محسوب می‌شود. این گیاه گیاهی از تیره نعنائیان، چندساله و علفی و بومی شمال مدیترانه است و گل‌هایی به رنگ بنفش و صورتی در انتهای ساقه آن پدید می‌آید. ارتفاع آن بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر است. ساقه‌های جوان به رنگ سبز تیره یا آبی- خاکستری و پوشیده از کرک‌های انبوه و خاکستری رنگ است. مریم گلی به‌صورت وحشی در کوهستان‌ها و صحراها می‌روید. مشخصه آن برگ‌های پوشیده از کرک و لطیف است. گل‌های این گیاه معمولاً به رنگ بنفش یا آبی و صورتی دیده می‌شود که دارای عطر و رایحه خوبی بوده و جزو گیاهان معطر به‌حساب می‌آید. گل‌های زیبای این گیاه به‌طورمعمول اوایل تابستان سال دوم مشاهده می‌شود.

مریم گلی یکی از گیاهان دارویی پرمصرف در دنیا به‌حساب می‌آید و مصارف گوناگون دارویی دارد. برگ‌های مریم گلی معمولاً بیضی یا کمی کشیده است، برگ‌های قسمت پایینی گیاه دمبرگ‌های بلندتری نسبت به برگ‌های بالایی دارند. بهترین خاک برای رشد گیاه مریم گلی، خاک رسی غنی و دارای زهکشی است. مریم گلی گیاهی است مدیترانه‌ای که در طول رویش به گرما و هوای خشک نیاز دارد و مقاومت خوبی نسبت به گرما دارد همچنین تا دمای -۱۵ درجه را می‌تواند تحمل کند و در کمتر از این دما آسیب می‌بیند. خاک‌های شنی و فقیر از عناصر غذایی، مناطق سرد و رطوبت فراوان از عوامل محدودکننده رشد این گیاه هستند. مریم گلی بین ۵ تا ۷ سال عمر می‌کند. اگرچه عمر تجاری آن ۴ سال است. قسمت مصرفی این گیاه برگ‌های لطیف و کرکی آن است که دارای طعم تلخ بوده و اسانس آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نکات و آموزش کاشت بذر گیاه دارویی مریم گلی

مریم گلی از دو روش کاشت بذر و تقسیم بوته تکثیر می‌یابد. برای کاشت خانگی و ابعاد کم در فصل بهار تا پاییز می‌توان اقدام به کاشت نمود ولی برای کاشت تجاری و در ابعاد بزرگ بهتر است بذرها را در آبان ماه به‌صورت مستقیم کشت نمایید، یا اینکه در اوایل فصل بهار اقدام به نشاء زنی از بذرها نمایید و بعد از آماده‌سازی آن‌ها را اوایل پاییز هنگامی‌که ارتفاع نشاءها به ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر رسید به زمین اصلی منتقل کنید. روش تقسیم بوته نیز موفق بوده و از گیاهان ۳ تا ۴ ساله باید استفاده نمود به این صورت که گیاهان را در فصل پاییز از زمین خارج نموده و آن‌ها را به چند قسمت تقسیم نموده به‌نحوی‌که در هر قسمت ساقه و ریشه باشد سپس آن‌ها را به زمینی دیگر منتقل کرده و در فواصل ۵۰ سانتی‌متری از یکدیگر می‌کاریم. بذرهای مریم گلی به‌اندازه دانه ماش بود در نتیجه بهتر است آن‌ها را در عمق ۳ تا ۴ سانتی‌متری بکارید.

برای کاشت خانگی در فصل بهار یا تابستان بذر گیاه دارویی مریم گلی را ۲۴ ساعت در آب خیس نمایید سپس در سینی نشاء یا لیوان‌های یک‌بار مصرف که با خاک تمیز ترجیحاً ترکیب (کوکوپیت + پرلیت + پیت ماس) پرشده در عمق ۳ تا ۴ سانتی بکارید. تا قبل از جوانه‌زنی بذرها و همچنین در اوایل رشد گیاه بستر همیشه مرطوب باشد، بعد از رشد کامل گیاه آبیاری هنگامی انجام شود که خاک کاملاً خشک‌شده است. بعد از رشد گیاهان و رسیدن به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر آن‌ها را به زمین اصلی یا گلدانی با سایز حداقل ۱۶ سانتی‌متر منتقل کنید.

برای کاشت ردیفی در مزرعه فواصل بین دو بوته را ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر و فواصل بین ردیف‌ها را ۷۰ سانتی‌متر در نظر بگیرید. مریم گلی باید در خاک‌های غنی رسی-شنی و دارای زهکشی رشد کند تا بالاترین کیفیت را حاصل نماید، ph مناسب برای خاک بستر کشت گیاه مریم گلی بین ۵٫۶ تا ۷٫۸ باید در نظر گرفته شود. دمای جوانه‌زنی برای بذر گیاه دارویی مریم گلی حداقل ۱۵ درجه است. برای کاشت خانگی و به‌صورت محدود در تمامی طول بهار و تابستان می‌توان اقدام به کاشت در باغ (باغچه) و گلدان نمود یا در کل طول سال با ایجاد شرایط کاشت اقدام به پرورش این گیاه نمود. برای کاشت بذر گیاه دارویی مریم گلی در باغچه و مزرعه ابتدا خاک (بستر کشت) را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر زیرورو کنید و با کود حیوانی پوسیده یا کمپوست مخلوط کنید.

بعد از رشد جوانه‌ها و آماده شدن نشاءها یعنی رسیدن گیاه به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متر، آن‌ها را به محل اصلی کاشت منتقل کنید. تا قبل از جوانه‌زنی بذر، بستر کشت همیشه باید مرطوب باشد ولی غرق آبی نه برای تسریع در جوانه‌زنی بذرها می‌توانید بر روی بستر کشت یک مشما شفاف بیاندازید، توجه کنید که با این کار دما زیر مشما بالا می‌رود و درصورتی‌که هوا خیلی گرم باشد از انجام این کار پرهیز کنید و تنها مراقب باشید که خاک خشک نشود. علف‌های هرز را از همان ابتدا حذف کنید. وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذی خاک میان گیاه و علف هرز می‌شود و باعث کاهش مواد دریافتی موردنیاز گیاه می‌شود. برای افزایش عملکرد گیاهان در اردیبهشت سال دوم ساقه گیاهان را از ارتفاع ۱۰ سانتی‌متری از زمین قطع کنید، این عمل باعث رشد سریع و شاخه‌های جدید و با اسانس بالا می‌شود.

برداشت گیاه دارویی مریم گلی

برداشت تجاری مریم گلی یک سال بعد از انتقال نشاءها صورت می‌پذیرد. البته می‌توان در سال اول نیز برداشت نمود، برداشت اول معمولاً قبل از گلدهی یعنی در خردادماه انجام می‌شود. هنگام برداشت برگ‌ها و ساقه‌های جوان از قسمت چوبی شده گیاه جدا می‌شوند، قسمت‌های چوبی شده نباید برداشت شود. بعد از گذشت ۲ ماه از برداشت اول یعنی در مردادماه برداشت دوم آغاز می‌شود، برداشت سوم نیز در مهرماه انجام می‌شود، برداشت آخر در سال اول در مناطقی که دارای زمستان شدید می‌باشند باید به‌گونه‌ای باشد که اندام هوایی (ساقه و برگ) بر گیاه باقی نماند زیرا باعث یخ‌زدگی در زمستان می‌شود. مریم گلی در فصل گل‌دهی دارای بالاترین مقدار اسانس است، برداشت بهتر است در ظهر روز آفتابی و زیر تابش خورشید انجام شود.

برگ‌ها و ساقه‌های مریم گلی را پس از برداشت می‌توان به‌صورت تازه و خشک‌شده مصرف نمود، خشک کردن در سایه به افزایش و ثبات اسانس کمک می‌کند. مقدار برداشت برگ‌های گیاه مریم گلی برای یک هکتار در سال دوم و سوم سالانه ۲٫۵ تا ۳ تن و مقدار کلی برداشت برگ‌ها و ساقه‌ها در سال ۵ تا ۸ تن و مقدار اسانس دریافتی از این حجم برداشت تقریباً ۹ کیلوگرم است این گیاه بعد از خشک شدن به یک‌پنجم وزن خود می‌رسد.

بخشی از خواص و مصارف گیاه دارویی مریم گلی

مریم گلی به‌صورت تازه و خشک‌شده مصرف می‌شود، همچنین در ساخت اسانس و قطره خوراکی و عصاره‌هایی جهت استعمال استفاده می‌شود. در ادامه برخی خواص آن را نام می‌بریم:

 کمک به کاهش قند خون، کاهش فشار خون، التیام درد، آرام‌بخش

 به دلیل وجود پیکروسالوین (ماده تلخ) دارای خاصیت متوقف کردن باکتری است

 ضد سرطان، ضد میکروب، ضد تعریق، ضد آلزایمر

 تسکین‌دهنده گلودرد، کاهش‌دهنده میل جنسی، کاهش‌دهنده شیر در زنان باردار

 بهبود دردهای مفصلی، روماتیسم و راشیتیسم در کودکان

 شستشوی سروصورت با دم‌کرده مریم گلی برای درمان شوره سر، بهبود آکنه و جوش مناسب است

 محرک قوی برای کبد، جریان صفرا و بهبود گردش خون

 درمان داغ شدگی در دوران قاعدگی و گر گرفتن و رفع بی‌نظمی‌های این دوران

 درمان سردرد و تقویت حافظه

 درمان تب‌خال، تقویت سیستم ایمنی بدن

 خستگی را درمان و برای افرادی که دچار بی‌خوابی می‌شوند و اسهال دارند تجویز می‌شود.

 جلوگیری از ورم مفاصل ماساژ با خواص روغن گیاه مریم گلی

نام فارسی	مریم گلی (سلوی)
نام علمی	salvia officinalis
رنگ گل	رنگارنگ
رنگ برگ	سبز