بذر پنیرک

پنیرک گیاهی علفی پایا یا دوساله بلندی آن ۸۰-۴۰سانتی‌متر است. پنیرک از جمله گیاهان دوسالانه می‌باشد. گیاهی است راست قامت یا بلندقامت است که دارای ساقه‌ای استوانه‌ای مانند است. ارتفاع این گیاه متغیر و بین ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است. برگ‌ها متناوب با دم برگ بلند و با بریدگی عمیق که برگ را به ۷-۵ قسمت تقسیم می‌کند. این گیاه پرخاصیت و زیبا دارای گل‌هایی به رنگ صورتی مایل به بنفش است. گل‌های آن درشت و در ماه‌های اردیبهشت تا تیرماه ظاهر می‌شود. ریشه آن عمودی کمی ضخیم گوشت دار سفیدرنگ و درعین‌حال منشعب و مخروطی مانند و ساقه آن پوشیده از کرک است. تخمدان آزاد مدور دارای خانه‌های متعدد و میوه آن کپسول گرد و مدور است که در خانه‌های متعدد و مشخص آن در هر خانه یک دانه قرار دارد. این گیاه در تمامی مناطق قابل رشد است. این گیاه به‌صورت وحشی در مناطق جنگلی و همچنین اراضی بایر رشد می‌کند. پنیرک دارای گونه‌های متنوعی می‌باشد. از برگ ریشه و حتی گل این گیاه استفاده دارویی می‌شود. در تسکین و بهبود بسیاری از درها مؤثر است. ریشه این گیاه آبدار و در عین حال سفیدرنگ است. قسمت مورداستفاده پنیرک در ایران گل‌های بنفش رنگ خشک‌شده آن می‌باشد.

کاشت

تکثیر گیاه پنیرک از طریق بذر است. بذر این گیاه به رنگ قهوه‌ای و به شکل لوبیا می‌باشد. برای کشت بذری پس از آماده نمودن زمین و شخم زدن آن در فصل پاییز در اواخر اسفند ماه و اوایل فروردین بذر را در زمین اصلی مورد کشت قرار دهید. برای این منظور قبل از کشت بذر را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم خیس کنید. سپس بذر را در عمق یک سانتی‌متری بکارید و آبیاری کنید تا زمان جوانه‌زنی بذر باید سطح خاک را مرطوب نگه‌دارید. یک تا سه هفته بذر طول می‌کشد تا بذر جوانه بزند و رشد خود را آغاز می‌کند. می‌توانید بذر را به‌صورت غیرمستقیم نیز کشت کنید، برای این منظور در اوایل اسفندماه بذر را در خزانه‌ای بکارید و پس از جوانه‌زنی و رسیدن گیاه به حد معینی از رشد آن را جابه‌جا کنید.

فاصله کاشت این گیاه بین ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر است. بذر پنیرک در عمق یک سانتی‌متری خاک کاشته شده و سپس لایه نازکی خاک نرم روی آن ریخته می‌شود. پنیرک برای رشد به خاکی با زهکشی مناسب نیاز دارد. به دمای مناسب رشد پنیرک بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد برای رشد نیازمند است. زمان گلدهی این گیاه فصل تابستان است. پنیرک به آبیاری متوسط و منظمی نیاز دارد. پنیرک به نور کامل خورشید برای رشد نیاز دارد.

خواص

پنیرک به‌عنوان یک گیاه خانگی و دارویی مفید محسوب می‌شود. ویژگی‌های آرامش‌بخش و تسکین‌دهنده‌ی آن در درمان التهابات و ضایعات غشاهای مخاطی نظیر کانال‌های تغذیه‌ای، اندام‌های ادراری و تنفسی بسیار مؤثر هستند. ریشه گیاه با اسید اضافی معده، زخم پپتیک و گاستریت مقابله می‌کند. همچنین آن را به‌صورت بیرونی برای کبودی‌ها، پیچ‌خوردگی‌ها، درد عضلانی، نیش حشرات، التهابات پوستی، شکستگی‌ها و غیره استفاده می‌کنند. کل گیاه و به‌صورت ویژه ریشه آن، ضد درد، تسکین‌دهنده، ادرارآور، بسیار نرم‌کننده و البته تسکین‌دهنده دندان‌درد است. از تزریق برگ‌ها برای درمان کیست و تکرر ادرار استفاده می‌شود. برگ‌های آن در ماه شهریور برداشت می‌شوند، هنگامی‌که گیاه به گل‌دهی می‌رسد و می‌‎تواند برای مصارف بعدی خشک شود. ریشه می‌تواند در کرم‌ها و برای درمان سوختگی و آبسه استفاده شود. بهتر است که ریشه را در پاییز و ترجیحاً از گیاه ۲ ساله برداشت کرده و برای استفاده‌های بعدی خشک کنید.

ریشه‌ی خشک‌شده به‌عنوان خمیردندان استفاده شده یا توسط کودکانی که دندان درمی‌آورند، جویده می‌شوند. همچنین این ماده تأثیری مکانیکی را بر لثه‌ها دارد و منجر به تسکین دردهای آن می‌شود. این ریشه به‌عنوان لوازم آرایش استفاده شده و پوست را نرم می‌کند. الیاف حاصل از ساقه‌ها و ریشه‌های گیاه در کاغذسازی استفاده می‌شود. ریشه خشک و پودرشده برای پیوند عناصر فعال استفاده شده و در ساخت قرص از آن استفاده می‌شود. نوعی چسب را از طریق ریشه‌ گیاه می‌‎سازند. ریشه را داخل آب می‌جوشانند و شربت غلیظی داخل قابلمه باقی می‌ماند که همین شربت در نقش چسب عمل می‌کند. از دانه گیاه نیز روغنی می‌گیرند که در ساخت رنگ و لاک الکل استفاده می‌شود.

برگ‌های آن به‌صورت خام و خوراکی مصرف می‌شوند. آن‌ها به‌عنوان سبزی معطر خوراکی در سوپ‌های غلیظ استفاده می‌شوند. وقتی‌که آن را به‌عنوان سهمی کوچک در کنار سایر سبزیجات استفاده کنید، طعم و بافت آن قابل قبول می‌شود، اما اگر مقدار زیادی از این برگ‌ها را با هم بپزید، بافت ترشح‌کننده‌گیاه باعث می‌شود که طعم نهایی چندان جالب از آب درنیاید. برگ‌ها می‌توانند به‌صورت خام مصرف شوند، اما الیاف زیادی داشته و به نوعی کرکی هستند، هرچند که طعمشان ملایم و مطبوع است. ما آن‌ها را خیلی ریز کرده و در سالاد استفاده کردیم که نتیجه و طعم خوبی را حاصل دادند. ریشه هم به‌صورت خام یا پخته مصرف می‌شود. وقتی که آن را پخته و سپس با پیاز سرخ می‌کنند. یک مخلوط خوشمزه درست می‌شود که گفته می‌شود در زمان‌های قحطی و کمبود غذا از آن بهره می‌گیرند. ریشه آن هم به‌عنوان سبزی استفاده می‌شود. همچنین آن را خشک کرده و پودر می‌کنند که از آن در ساخت شیرینی بهره گرفته می‌شود. ریشه گیاه حاوی ۳۷ درصد نشاسته، ۱۱ درصد لعاب و ۱۱ درصد پکتین است. آبی که به واسطه پخت‌وپز هر بخش از گیاه حاصل می‌شود می‌تواند به‌عنوان جایگزین سفیده تخم‌مرغ در پخت کیک میوه‌ای و سایر موارد استفاده شود. آب ریشه بیشترین تأثیر را دارد و با پختن به‌صورت غلیظ درآمده و بافتی مشابه سفیده تخم‌‌مرغ پیدا می‌کند. همچنین از ریشه آن نوعی چای درست می‌کنند.