بذر خاکشیر

خاکشی که با نام خاکشیر نیز شناخته می‌شود گیاهی یک‌ساله یا دوساله از تیره شب بویان است. خاکشیر در دشت و کوهستان می‌روید و بلندی ساقه آن تا یک متر نیز می‌رسد. پائین گیاه کرک دار است درحالی‌که بالای آن بدون کرک است. تخم این گیاه که همان خاکشیر است ریز و کمی دراز و معمولاً به دو رنگ وجود دارد یکی از آنها قرمز که دارای طعم کمی تلخ است و دیگری به رنگ قرمز تیره است. گل‌ها به رنگ زرد بوده و دارای موادی هستند که حشرات گرده‌افشان را جذب می‌نمایند. درنتیجه گردافشانی توسط حشرات صورت می‌گیرد. هر گیاه بین ۶۵۰-۷۵ دانه تولید می‌نماید. ارتفاع گیاه خاکشیر تا ۸۰ سانتی‌متر و بیشتر نیز می‌رسد. خاکشیر در اکثر مناطق ایران به‌صورت خودرو می‌روید اما در سال‌های اخیر سعی شده است به‌صورت صنعتی و در مقادیر بالا نیز کشت شود.

کاشت

در صورت فراهم بودن شرایط همانند گلخانه و حتی در منزل این گیاهان در تمام فصول سال قابل کاشت‌اند در غیر این صورت در مناطق با زمستان سرد بهترین زمان کاشت بهار است. می‌توان در اوایل بهار و با رفع سرما، بذرها را در سطح خاک پاشیده و سپس با لایه بسیار نازک خاک بپوشانید. نکته مهم این است که بذرهای ریز یا باید کاملاً در سطح خاک باشند و یا اینکه با لایه بسیار نازک خاک کمتر از نیم سانتیمتر پوشیده شوند. فاصله کاشت بذر بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر است. پس از کاشت بذر در صورت لزوم لایه نازکی خاک روی آن بریزید. پس از کاشت بذر در صورت لزوم لایه نازکی خاک روی آن بریزید. سپس آبیاری می‌نماییم. گیاه بخصوص در مراحل اولیه رشد نیاز به آبیاری مرتب دارد اما پس از آن می‌توان در فواصل طولانی‌تر آبیاری نمود و آبیاری زمانی که گیاه به دانه (میوه) بنشیند و خشک شود متوقف می‌شود.

بذرها را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم بخیسانید و هر ۸ ساعت یک مرتبه آب را عوض کنید. سپس اقدام به کاشت بذرها در سینی نشا، لیوان یک‌بارمصرف کاغذی، گلدان می‌کنید. ترجیحاً برای کاشت بذر و تهیه نشا از خاک استارتر آماده استفاده کنید. در هر گلدان و یا حفره سینی نشا حداکثر چند بذر در عمق کمتر از نیم سانتیمتر کاشته و روی آن‌ها را با مقدار کمی خاک بپوشانید. در مراحل اولیه جوانه‌زنی و رشد گیاه به دور از نور مستقیم خورشید باشد و خاک را همیشه مرطوب نگه دارید (خاک زیاد خیس و گل نشود ترجیحاً با اسپری آب دهید). ترجیحاً بر روی گلدان یک مشما شفاف با چند سوراخ کوچک گذاشته شود (جهت حفظ رطوبت) و روزی یک مرتبه پلاستیک را به مدت ۱ ساعت بردارید (برای جلوگیری از ایجاد کپک و قارچ).

مدت زمان جوانه‌زنی یک تا دو هفته است. زمانی که گیاه به ارتفاع ۱۰ سانتیمتر رسید به محل اصلی شامل زمین و یا گلدان اصلی انتقال دهید. خاکشیر نیاز به چند ساعت نور مستقیم خورشید دارد. قبل از کاشت به میزان ۳-۲ سانتیمتر بر روی سوراخ‌های زهکشی گلدان مقداری سنگ‌ریزه برای هوادهی بهتر بریزید. از جمله گیاهانی است که برای رشد به خاک حساس نیست و تقریباً در هر نوع خاکی رشد می‌کند. خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. خاک مناسب برای این گیاهان انواع خاک‌ها بخصوص خاک لومی و شنی است. قبل از کاشت در زمین اصلی مقداری کود دامی پوسیده (کود گاوی یا مرغی پوسیده) یا کمپوست و خاک‌برگ به قسمت بالایی خاک اصلی اضافه کنید و با ۲۰ سانتیمتر بالایی خاک مخلوط نمایید.

هنگام انتقال گیاه به گلدان و یا زمین اصلی برگ‌های پایینی را جدا کرده و قسمتی از ساقه را نیز زیر خاک کنید. بسته به آب‌وهوای منطقه گیاهان را ۲- ۱ مرتبه در هفته آبیاری نمایید. آبیاری در هنگام بلوغ گیاه کمتر شده و زمانی که در گیاه به‌طور کامل دانه‌ها تشکیل و ساقه گیاه زرد شد متوقف می‌شود. برداشت گیاه معمولاً با دست صورت می‌گیرد. دمای مناسب رشد خاکشیر بین ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است. گلدهی این گیاه فصل بهار و تابستان است. خاکشیر برای رشد به نور کامل خورشید نیاز دارد ولی در برابر سایه جزئی نیز مقاوم است. امکان برداشت خاکشیر هم به‌صورت دستی و هم به‌صورت مکانیزه با کمباین وجود دارد. لازم به ذکر است که قبل از خشک شدن کامل غلاف‌ها باید برداشت انجام شود.

خواص

خاکشیر دارای تعدادی اسید چرب مانند اسید لینوئیک، اسید لینولنیک، اسید اولئیک، اسید پالمتیک و اسید استئاریک است. ضمناً در خاکشیر اسانس روغن فرّاریوجود دارد که دارای مواد بنزیل و ایزوسیانات است. خاکشیر در طب سنتی دارای طبع گرم و تر است و صفرابر است. عطش را از بین می‌برد و در درمان جوش صورت و لک‌ها و التهابات پوستی مفید است. از خاکشیر در درمان سنگ کلیه، کاهش فشارخون، بهبود گرمازدگی و کنترل اسهال استفاده می‌شود. گیاه خاکشیر سبب سرعت بهبود زخم‌ها را افزایش می‌دهد و علائم سرخک و مخملک را می‌کاهد.

مهم‌ترین خواص دارویی خاکشیر عبارت‌اند از:

*خاکشیر از نظر طب سنتی دارای طبیعتی گرم و تر است.

*خاکشیر سبب افزایش سرعت بهبود و التیام انواع زخم و جراحات می‌شود.

* مصرف خاکشیر به‌صورت جوشانده سبب بهبود علائم اسهال می‌شود.

* خاکشیر مدر و افزایش‌دهنده ادرار است.

* خاکشیر باعث کاهش تب به میزان قابل‌توجه می‌شود.

* خاکشیر باعث دفع کرم‌های دستگاه گوارش می‌شود.

* خاکشیر باعث کاهش التهاب کلیه می‌شود.

* خاکشیر باعث کاهش علائم سرخک و مخملک می‌شود.

* خاکشیر باعث باز شدن صدا می‌شود و برای گرفتگی صدا مفید است.

* خاکشیر یکی از بهترین درمان‌ها برای کاهش التهابات پوستی است.

* مصرف خاکشیر به همراه خارشتر و ترنجبین به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند.

* در آخر مصرف خاکشیر به همراه ترنجبین به‌صورت ناشتا باعث کاهش التهاب ناشی از جوش صورت و بدن می‌شود.

همچنین شایان‌ذکر است که از خاکشیر می‌توان برای تهیه سبزه نوروز نیز استفاده نمود.

وزن	20 گرم
نام فارسی	خاکشیر
نام انگلیسی	Flixweed
نام علمی	Sisymbrium officinale
خانواده	شب بویان