بذر شاهبیزک (بلادون)

این بذر به‌صورت عمده و با تماس تلفنی به فروش می‌رسد.

شاهبیزک گیاهی است پایا و به ارتفاع یک تا یک و نیم متر که معمولاً در اماکن مرطوب و سایه‌دار و یا در محل عاری از درخت جنگل‌ها بر روی خاک‌برگ اشجار و یا در زمین‌های آهکی به حالت خودرو و وحشی می‌روید. شاهبیزک، ریشه‌ای دراز، منشعب، ضخیم، گوشدار و به رنگ حنائی دارد. ساقه آن استوانه پوشیده از تار و در انتها دارای تقسیمات ۲ تایی یا ۳ تایی است. برگ‌هایی منفرد با دم­برگ کوتاه بیضی شکل و نوک‌تیز دارد. ولی اگر به قسمت فوقانی ساقه آن توجه شود، هر دو برگ آن در مجاور یکدیگر، آن‌هم به اندازه‌های نامساوی مشاهده می‌گردد. بلادون گل‌هایی درشت و به وضع منفرد در کنار برگ‌ها دارد. کاسه گل آن پایاست به‌طوری‌که پس از ظاهر شدن میوه نیز قسمتی از آن را فرا می‌گیرد. جام گل آن رنگ قهوه‌ای چرک با مایل به بنفش دارد و به شکل استوانه‌ای است که در انتها به ۵ لوب کوتاه و برگشته ختم می‌شود. میوه‌اش سته، به بزرگی گیلاس و در آغاز سبزرنگ است ولی پس از رسیدن تدریجاً قرمز و سیاه‌رنگ می‌شود. از مشخصات آن این است که قاعده میوه چنانچه ذکر شد از کاسه گل پوشیده باقی می‌ماند و اگر شکافی در میوه داده شود دانه‌های کوچک، مسطح و تیره‌رنگ در داخل قسمت گوشت­دار آن دیده می‌شود.

کاشت

شاهبیزک به علت گسترش زیاد ریشه (طول ریشه به ۴ تا ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد) برای کشت شاهبیزک باید از زمین‌هایی با ضخامت زیاد سطح الارض استفاده نمود. شاهبیزک در طول رویش به اماکن مرطوب و آب فراوان نیاز دارد. این گیاه در هوای خشک به‌کندی رشد می‌کند و عملکرد آن نیز به‌شدت کاهش می‌یابد. ازاین‌رو کاشت شاهبیزک در اماکن مرطوب و در مناطقی که مقدار رطوبت هوا زیاد باشد موفقیت‌آمیز خواهد بود. گرما و نور فراوان نقش عمده‌ای در افزایش ترکیبات شیمیایی گیاه دارد. خاک‌های مناسب برای کاشت و تکثیر شاهبیزک خاک‌های شنی غنی از ترکیبات کلسیم‌دار و خاک‌هایی که حاوی مقادیر فراوانی مواد و ترکیبات هوموسی­اند است. خاک‌های سنگین کاملاً رسی و همچنین خاک‌های اسیدی برای کاشت و تکثیر شاهبیزک مناسب نیست. PH خاک برای شاهبیزک بین ۵/۴ تا ۴/۷ مناسب است.

فصل پائیز پس از افزودن ۲۰ تا ۲۵ تن در هکتار کود حیوانی کاملاً پوسیده به زمین، شخم عمیقی زده می‌شود. به‌منظور گسترش ریشه کلیه سنگ‌ها را از زمین جمع می‌کنند. سپس زمین را با دیسک تسطیح کرده و بستر را برای کشت گیاه کاملاً آماده می‌نمایند.

شاهبیزک را تقریباً با هر گیاهی به‌تناوب می‌توان کشت کرد اما چون بیماری‌های گیاهان تیره بادمجان کم‌وبیش مشترک می‌باشند، باید شاهبیزک با گیاهانی چون تاتوره، بذرالبنج، گوجه فرنگی و سیب زمینی به‌تناوب کشت نشود. زمان مناسب برای تکثیر رویشی شاهبیزک اوایل بهار (فروردین) یا اواسط پائیز (آبان) می‌باشد. قطعات هر ریشه در ردیف‌هایی به فاصله ۷۰ تا ۸۰ سانتی‌متر کشت می‌شوند. فاصله دو بوته در هر متر ردیف ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر مناسب است. چنانچه تکثیر از طریق بذر صورت گیرد می‌توان از خزانه‌های زیر پلاستیک و خزانه هوای آزاد استفاده نمود. اوایل بهار زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه در زیر پلاستیک می‌باشد. در این صورت فاصله ردیف‌ها از یکدیگر ۵ تا ۶ سانتی‌متر و عمق بذر ۵/۱ سانتی‌متر باید باشد. نشاءها را اواخر (خرداد) به زمین اصلی منتقل می‌کنند. اواخر بهار – اوایل تابستان (خرداد – تیر) زمان مطلوبی برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد است. برای هر مترمربع به ۴ تا ۵ گرم بذر نیاز خواهد بود. در این صورت می‌توان اوایل پائیز (مهر) نشاءها را به زمین اصلی انتقال داد. در زمین اصلی فاصله ردیف‌ها از یکدیگر ۶۰ سانتی‌متر و فاصله دو بوته در طول ردیف نیز ۶۰ سانتی‌متر مناسب خواهد بود.

تکثیر شاهبیزک به دو روش رویشی و تکثیر توسط بذر صورت می‌گیرد. تکثیر رویشی: تکثیر رویشی با تقسیم ریشه انجام می‌گیرد. گیاهانی که ۳ تا ۴ سال از عمر آن‌ها می‌گذرد انتخاب می‌شوند. این گیاهان باید سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی یا ویروسی باشند. پس از خارج کردن آن از خاک از قسمت فوقانی ریشه قطعاتی به طول ۱۲ تا ۱۵ سانتی‌متر جدا می‌کنند. هر قطعه باید دارای تعداد مناسبی جوانه رویشی (حداقل یک جوانه) باشد سپس آن‌ها را در فواصل ذکر شده به زمین اصلی منتقل می‌کنند. قطعات مذکور باید در عمق ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متری خاک کاشته شوند. تکثیر توسط بذر: بذور شاهبیزک قوه رویشی ضعیفی دارند لذا به‌منظور افزایش قوه رویشی بذور ۱۸ تا ۲۰ ساعت در آب با درجه حرارت ۳۰ درجه سانتی‌گراد قرار می‌دهند. پس از آن به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت به دمای انجماد (زیر صفر) منتقل می‌گردند. بذور تیمار شده را می‌توان در زمان ذکر شده در خزانه‌های زیر پلاستیک یا خزانه هوای آزاد کشت نمود در صورتی که از خزانه هوای آزاد استفاده شود می‌توان روی خاک را به ضخامت ۱ تا ۲ سانتی‌متر با کاه یا پوشال پوشاند. در این صورت نه‌تنها از تبخیر خاک جلوگیری می‌شود بلکه گرمای ایجادشده سبب یکسانی در رویش بذور نیز می‌گردد. پس از آبیاری مرتب محیط خزانه و وجین علف‌های هرز در صورتی که گیاهان در طول ردیف متراکم باشند آن‌ها را طوری تنک می‌کنند که فاصله دو بوته از هم ۴ تا ۵ سانتی‌متر گردد. سپس نشاءها را به زمین اصلی منتقل می‌کنند. بهتر است ریشه اصلی نشاءها قبل از انتقال هرس شوند. به طوریکه ریشه‌ها از قسمت تحتانی به طول حداکثر ۱۰ سانتی‌متر بریده شوند. پس از انتقال نشاءها به زمین اصلی بلافاصله باید گیاهان را آبیاری نمود.

شخم عمیق در فصل پائیز نه‌تنها سبب تهویه خاک می‌شود بلکه در رشد و توسعه ریشه‌ها نیز بسیار مؤثر است. رویش اولیه گیاهانی که از طریق بذور و در خزانه تکثیر می‌شوند بسیار کند است و آبیاری و رطوبت زیاد در محیط خزانه سبب تسریع در رشد آن‌ها می‌شود. ازاین‌رو آبیاری مرتب محیط خزانه نقش عمده‌ای در رویش بذر و رشد نشاء دارد. پس از انتقال نشاءها به زمین اصلی باید بلافاصله آن‌ها را آبیاری نمود. مبارزه با علف‌های هرز در محیط خزانه ضرورت دارد. افزودن ۶۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۴۰ کیلوگرم در هکتار ازت در فصل بهار قبل از گل‌دهی نتایج مطلوبی در افزایش عملکرد دارد.

چنانچه گیاه به طریق رویشی تکثیر شده باشد ریشه را می‌توان پس از ۲ تا ۳ سال برداشت کرد. اگر تکثیر از طریق بذر صورت گیرد. ریشه پس از ۳ تا ۴ سال قابل‌برداشت است اما برگ‌ها را از همان سال اول رویش را می‌توان برداشت کرد. برگ‌ها در مرحله گل‌دهی حاوی بیشترین مقدار آلکالوئید می‌باشند. ازاین‌رو از آغاز تشکیل گل تا زمانی که میوه‌ها می‌رسند می‌توان برگ‌ها را برداشت کرد. برداشت برگ‌ها را از قسمت پائین گیاه آغاز می‌کنند. برای خشک کردن آن‌ها می‌توان برگ‌ها را به ضخامت ۳ تا ۴ سانتی‌متر در سایه پهن نمود و جهت تسریع در خشک شدن برگ‌ها را باید چند بار زیرورو نمود. درصورتی‌که مقدار برگ‌ها زیاد باشد برای خشک کردن آن‌ها باید از خشک کن‌های الکتریکی استفاده نمود. نسبت برگ‌های تازه به خشک ۶ به ۱ است. برگ‌هایی که خوب خشک شده باشند رنگ آن‌ها سبز روشن است برگ‌ها در ابتدای خشک شدن کمی شیرین‌مزه هستند اما وقتی کاملاً خشک شوند تلخ‌مزه یا تندمزه می‌شوند. مقدار محصول برگ خشک ۷/۰ تا ۵/۱ تن در هکتار است. فصل پائیز قبل از شروع سرما و یخبندان زمان مناسبی برای برداشت ریشه است. درصورتی‌که فصل پائیز اوضاع برای برداشت ریشه‌ها مناسب نباشد می‌توان آن‌ها را در بهار برداشت نمود. برداشت ریشه در فصل بهار بر مقدار ماده مؤثره ریشه‌ها تأثیر منفی خواهد داشت و سبب کاهش ترکیبات شیمیایی آن می‌شود. پس از برداشت ریشه‌ها آن‌ها را از خاک پاک می‌کنند ریشه‌های فرعی را از آن جدا و سپس ریشه‌های اصلی را به قطعات ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متری تقسیم و آنگاه هر قطعه را به ۲ تا ۴ قسمت تقسیم می‌کنند. ریشه‌ها را در دمای ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد خشک می‌کنند به‌طوری‌که ریشه‌ها پس از خشک شدن به‌راحتی شکسته می‌شوند. نسبت وزن ریشه تازه به خشک ۳ به ۱ و عملکرد ریشه خشک ۵/۱ تن در هکتار است. به علت ترکیبات سمی در برگ و ریشه و بذور در هنگام با اندام‌های یاد شده باید کلیه مسائل ایمنی را رعایت نمود.

خواص

دم‌کرده شاهبیزک در آب در درمان سیاه‌سرفه، حملات عصبی، درد شکم، شب‌ادراری، درد آپاندیس، قولنج کبد و کلیه مناسب است. افراد مبتلا به صرع، دردهای معده، دردهای ناشی از بواسیر، دریازدگی، یبوست، سرگیجه، عرق زیاد و تشنج می‌توانند از این گیاه استفاده کنند. این گیاه به دلیل آن‌که بسیار سمی است باید طبق تجویز پزشک مصرف شود. در غیر این صورت مصرف این گیاه می‌تواند سبب سردرد، هذیان، کف کردن دهان و فلج موقت شود که در صورت عدم رسیدگی امکان مرگ نیز وجود دارد.