این بذر بهصورت عمده و با تماس تلفنی به فروش میرسد.
گیاهی است زیبا و پایا و بلند با ساقههای محکم و کرک دار که ارتفاعش به ۵/۱ تا ۲ متر میرسد. ریشهاش ضخیم و گوشت دار و خوشبو به رنگ قهوهای، ساقهاش راست و استوانهای شکل با شاخههای متعدد است. برگها بزرگ که طولشان به ۳۰ سانتیمتر میرسد و برگشته هستند و زیر آنها کرکی است. کاپیتول بزرگ آن تا ۷ سانتیمتر هم میرسد. گلهای زبانهای در یک ردیفاند و زبانه باریک و زردی دارند. گلهای لولهای فراواناند. زمان گل دادن از اوایل تا اواخر تابستان است. معمولاً ریزوم بهصورت قطعات طولی یا مورب شکافته میشود. گاهی یک یا چند ریشه به ریزوم متصلاند. طول قطعات تا ۷ و قطر آنها به ۴ سانتیمتر میرسد. ریزم از خارج قهوهای مایل به خاکستری تا قهوهای تیره و بهطور طولی چروکیده، دارای جوانههای اتفاقی یا زخمهای ساقه است. روی ریزوم قسمتی از ساقه هوایی نیز دیده میشود. درون ریزوم قهوهای روشن و روی آن کانالهای اولئورزین دایره یا بیضی شکل دیده میشود. ریشه استوانهای، باریک، گاهی خمیده یا بهطور نامنظم انحنا یافته، به طول ۱۳ و قطر ۵/۱ سانتیمترند. بوی گیاه معطر و طعم آن گس، سوزان و تلخ است. گیاه زنجبیل شامی در چمنزارهای مرطوب و نقاط باتلاقی شمال آسیا در خاورمیانه، اروپا، جنوب غربی چین و ایران بهطور خودرو میروید. در ایران در مناطق شمالی، غرب و مناطق مرکزی مانند اراک دیده میشود.
کاشت
شدت نور نقش بسیار مهمی در رشد و نمو و عملکرد ریزوم زنجبیل دارد. نیاز نوری این گیاه در مراحل مختلف رویش متفاوت است. بهطوریکه جوانهزنی بذرها در تاریکی انجام میشود. این گیاه در مراحل ابتدای رویش به نور متوسط و در مرحله گلدهی به نور فراوان نیاز دارد. زنجبیل به سرما بسیار حساس است و دمای پایین سبب کاهش شدید عملکرد محصول میشود. اگرچه بذرها در دمای ۲۲ تا ۲۵ درجه سانتیگراد سبز میشوند ولی دمای مطلوب برای سبز شدن آنها ۳۰ درجه سانتیگراد گزارش شده است که در این شرایط تمام بذرها بهطور یکنواخت سبز میشوند. در مرحله تشکیل ریزوم ها دما نباید از ۲۵ درجه سانتیگراد کمتر باشد. دمای کمتر از ۱۵ سانتیگراد برای زنجبیل مناسب نبوده و سبب توقف رشد گیاه میشود. خاکهایی با بافت متوسط و دارای زهکش مناسب، غنی از مواد و عناصر غذایی و همچنین حاوی ترکیبهای هوموسی فراوان خاکهای مناسبی برای کشت و تولید زنجبیل است. پی اچ مناسب خاک برای رشد و نمو گیاه زنجبیل بین ۶ تا ۵/۶ است.
زنجبیل در طول رویش به مقادیر زیادی رطوبت، مواد و عناصر غذایی و مواد آلی نیاز دارد. لذا باید آن را با گیاهانی به تناوب کشت کرد که خاک را تهی از مواد و عناصر غذایی نکنند. در اکثر کشورهایی که زنجبیل تولید میکنند آن را با فلفل تند، سبزیجات، بادام زمینی، ذرت کلم، خیار و دانههایی روغنی (سویا و آفتابگردان) بهتناوب کشت میکنند. در بعضی کشورها نیز زنجبیل با گیاهانی مانند نارگیل، قهوه، تنباکو بهصورت توأم کشت میشود. بهطورکلی سه تا چهار سال پس از برداشت زنجبیل میتوان آن را دوباره در همان زمین کشت کرد. نیاز غذایی زنجبیل در طول رویش بسیار زیاد است. ازاینرو اضافه کردن صحیح و علمی مواد و عناصر غذایی به زمینهایی که زنجبیل کشت میشود ضرورت دارد. کودهای حیوانی و سایر مواد آلی مانند کودهای برگی نقش مهمی در افزایش عملکرد و همچنین بهبود کیفیت محصول دارد. لذا توصیه میشود قبل از کاشت زنجبیل مقدار ۷۵ تا ۱۲۰ تن در هکتار کودهای حیوانی به زمین اضافه شود. اضافه کردن مقدار ۳۷۵ کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات کلسیم و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم بهعنوان پایه به زمینهایی که زنجبیل کشت میشود ضروری است.
زنجبیل در طول رویش به مقادیر مناسبی ازت نیاز دارد، چنانچه ازت بهصورت نیترات در اختیار گیاهان قرار گیرد با آبشویی از دسترس گیاه خارج میشود. ازاینرو بهتر است از یونهای آمونیوم بجای نیترات استفاده شود. در کشور هند هنگامیکه ارتفاع بوتهها به ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر رسید، مقدار ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار فسفات آمونیوم بهصورت سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد. زنجبیل علاوه بر ازت، کلسیم، فسفر و پتاس به دیگر ریزمغذیها مانند آهن، روی بور و منیزیم نیاز دارد که باید در طول رویش در اختیار گیاهان قرار گیرد.
زنجبیل بهندرت بذر تولید میکند، ازاینرو ازدیاد این گیاه رویشی بوده و توسط ریزوم صورت میگیرد. نوع ریزوم های بذری نقش عمدهای در رشد، نمو و عملکرد محصول دارد. ریزوم هایی که دارای جوانههای رویشی قویتری باشند نهالهایی استوار و قوی تولید کرده و عملکرد محصول آنها زیادتر است. جوانههای قوی روی ریزوم ها معمولاً کوتاهتر و ضخیمتر هستند و سر این جوانهها پهن و گرد است. درحالیکه جوانههای ضعیف، کوچکتر بوده و نوک آنها کموبیش منحنی شکل است.
برای کشت ریزوم های بذری آنها را ۲۰ تا ۳۰ روز قبل از کاشت از انبار خارج کرده و پس از شستن و تمیز کردن از گلولای، روی کاه پهن میکنند و دو تا سه روز در مقابل آفتاب قرار میدهند. این عمل با افزایش دمای درون ریزوم زنجبیل، دوره خواب آن را شکسته و سبب افزایش سرعت رویش آن میشود. سپس آنها را دو تا سه روز داخل کاه قرار میدهند. این عمل سبب تجزیه مواد غذایی موجود در ریزوم گشته و به رشد رویشی بهتر ریزوم ها کمک میکند. برای کاشت باید از ریزوم های بذری درشتتر و مناسب استفاده کرد؛ زیرا ریزوم های بذری بزرگتر زودتر سبز میشوند و بیشترین عملکرد را دارا میباشند. هر چه ریزوم های بذری کوچکتر باشند، دیرتر سبز میشوند و عملکرد آنها بهشدت کاهش مییابد. وزن ریزوم های انتخابشده جهت کشت باید بین ۳۰ تا ۵۰ گرم بوده و دارای یک تا دو جوانه باشند، لذا بقیه جوانهها را میبایست حذف نمود. چرا که جوانههای بیشتر سبب جذب مواد غذایی بیشتر در ریزوم ها شده و گیاهانی ضعیف را به وجود میآورند.
ریزوم های بذری قبل از کاشت باید ضدعفونی شوند. توصیه میشود ریزوم های بذری به مدت ۳۰ دقیقه در محلول مانکزب سه درصد یا مالاتیون یک درصد خیسانده شده و پس از خشک شدن کشت گردند. قبل از کشت، زمین را باید آبیاری و سپس اقدام به کاشت ریزوم ها نمود، هنگام کاشت باید جهت جوانهها به طرف بالا باشد. ریزوم های بذری ده تا پانزده روز پس از کاشت، شروع به رویش میکنند. تا رویش تمام ریزوم ها به زمانی حدود چهار هفته نیاز است. تراکم گیاه بستگی به رقم، شرایط اقلیمی محل کاشت، نوع و کیفیت ریزوم بذری داشته و بین ۱۱۲۵۰ تا ۸۲۵۰۰ بوته در هکتار متفاوت است. برای هر هکتار به ۵۲۰ تا ۷۵۰۰ کیلوگرم ریزوم بذری باکیفیت مناسب نیاز است.
مهمترین مراحل داشت گیاه زنجبیل مانند سایر گیاهان تیره زنجبیل عبارتاند از: تنظیم میزان سایه، مالچ دهی، مبارزه با علفهای هرز، آبیاری مناسب و مبارزه با آفات و بیماریها. زنجبیل در مراحل اولیه رویش به نور شدید بسیار حساس است. بهطوریکه در این مرحله نور آفتاب صدمات بسیار سنگینی به محصول وارد میکند. اگر سایه دهی یا سایر روشهای کاهشدهنده نور، دما و حفظ رطوبت به کار گرفته نشود، بوتههایی ضعیف و کوتاه تشکیل شده و درنتیجه از عملکرد محصول بهشدت کاسته میشود. سایه دهی سبب سبز شدن منظمتر ریزوم های بذری شده و رشد و نمو گیاهان را یکنواخت مینماید. این امر موجب سهولت در عملیات کشاورزی میگردد. سایه دهی همچنین سبب حفظ رطوبت خاک شده و در گسترش سیستم ریشهای و بزرگ شدن ریزوم ها بسیار سودمند است. لازم به یادآوری است که اگر سایه دهی بیشازحد باشد شاخهها و برگها به علت کمبود نور ضعیف شده و از عملکرد محصول نیز کاسته میشود. در کشور چین توسط کاه ارزن اقدام به سایه دهی میکنند. در این روش کاه را بهصورت دستههای ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتری به هم بافته و روی زمینهایی که زنجبیل کشت شده قرار میدهند. در برخی نقاط نیز از شاخههای درختان برای سایه دهی استفاده میکنند. در حال حاضر در سطوح وسیع کشت از تورهای مخصوص سایه دهی استفاده میشود.
انجام کولتیواتور بین ردیفها سبب تهویه مناسبتر خاک و درنتیجه رشد و توسعه مناسبتر ریزوم های زنجبیل میگردد. تأثیر مالچ دهی بر رشد و عملکرد زنجبیل در مطالعات مختلفی به اثبات رسیده است. مالچ دهی سبب کنترل علفهای هرز، حفظ رطوبت خاک و محافظت بستر از ضربههای قطرات باران میشود. مالچ دهی سبز شده بذرها و رشد گیاهان را تحریک کرده و سبب افزایش تعداد ریزوم ها میشود. استفاده از مالچ برگ پس از کشت به میزان دو برابر عملکرد محصول را افزایش میدهد. در زمینهای مسطح، مالچ دهی با ۳۰ تن در هکتار برگ سبز توصیه میشود.
وجین علفهای هرز نقش مهمی در افزایش عملکرد محصول زنجبیل دارد. وجین مکانیکی (کولتیواتور یا وجین دستی) و شیمیایی نقش مهمی در از بین بردن علفهای هرز دارند. زنجبیل به علفکشهای با ماده مؤثر سیمازین مقاوم است و میتوان بهصورت پیش رویشی از آنها استفاده کرد. ازآنجاییکه زنجبیل از ریزم های سطحی، کوتاه و گوشتی برخوردار بوده و قادر به جذب رطوبت از اعماق خاک نیست لذا آبیاری مناسب گیاهان ضروری است.
زنجبیل در طول رویش ممکن است تحت تأثیر بیماریهای قارچی یا ویروسی قرار گیرد آفات نیز میتوانند صدمات زیادی به محصول وارد کنند. بیماری پوسیدگی نرم که به پوسیدگی ریزوم نیز معروف است ازجمله بیماریهای مهم زنجبیل است. عامل این بیماری گونههای مختلف پی تیوم است که سبب شیوع آن در مزرعه و یا انبار شده و تا ۵۰ درصد عملکرد و کیفیت محصول را کاهش میدهد. ریزوم های بذری مبتلا به این بیماری به علت پوسیدگی جوانه، قادر به سبز شدن نمیباشند. با انتخاب ریزوم های سالم، کشت روی پشتههای باریک و همچنین استفاده از سموم مناسب و مبارزه بیولوژیک میتوان این بیماری را کنترل نمود. زردی از دیگر بیماریهای قارچی است که سبب پوسیدگی شدید اندامهای هوایی زنجبیل میشود. چنانچه گیاهان به این بیماری مبتلا شوند همه محصول از بین خواهد رفت. بر روی برگ گیاهان آلوده به زردی، لکههای زردرنگی به وجود آمده و سپس در تمام سطح برگ گسترش مییابد.
قارچ لکه برگی و ویروس موزاییک زنجبیل به ترتیب از دیگر بیماریهای قارچی و ویروسی زنجبیل است که با انجام عملیات به زراعی و استفاده از سموم مناسب میتوان تا حدود زیادی آنها را کنترل کرد. مهمترین آفاتی که در طول رویش زنجبیل صدمات زیادی به محصول وارد میکنند میتوان از آفت سوراخ کننده نام برد. این آفت با سوراخ کردن برگها و ساقههای گیاه سبب کاهش شدید عملکرد محصول میشود. آفت فلسی ریزوم از خانواده شپشک های نرم تن است که سپر حشره گرد بوده و موجب حفاظت از این آفت میشود. این آفت روی ریزوم زنجبیل قرار میگیرد و با مکیدن شیره پرورده از آوندهای آبکش سبب ضعف گیاه میشود. برگ گیاهان آلوده به این آفت زرد شده و سپس میریزند. عملکرد ریزوم گیاهان آلوده به این آفت بهشدت کاهش مییابد. برخی آفات از راسته سخت بال پوشان که بارزترین وسیله تشخیص آنها داشتن بالهای جلویی سخت است که بهصورت پوششی محکم روی بالها قرار میگیرد. برخی پروانهها از راسته بال پولکیها و سوسک توتون که آفتی همهچیز خوار است از آفات عمده زنجبیل هستند.
با انجام عملیات به زراعی (تناوب کاشت با گیاهان مناسب) و استفاده از سموم مناسب میتوان این آفات را تا حدودی زیادی کنترل نمود. زمان برداشت محصول متفاوت و بستگی به رقم و شرایط اقلیمی محل کشت دارد. معمولاً ۹ تا ۱۲ ماه پس از کاشت میتوان محصول را برداشت کرد.
ریزوم ها در زمان برداشت حالتی کموبیش پیچ خورده دارند. لذا باید با ایجاد گودالهای مناسبی توسط کج بیل، بیل، بیلچه یا چنگک با دقت آنها را از زمین خارج نمود. پس از شستن و تمیز کردن باید آنها را خشک کرده و در انبار نگهداری کرد. دمای مناسب برای خشک کردن ریزوم ها ۶۰ درجه سانتیگراد است. کیفیت زنجبیلهای خشکشده را با توجه به کمیت و کیفیت اسانس آنها درجهبندی میکنند. عملکرد ریزوم خشک زنجبیل ۵/۱ تا ۲ تن در هکتار است. ریزوم های خشکشده را باید در انبارهای کاملاً خشک، خنک و تاریک نگهداری کرد.
خواص
از نظر ترکیبات شیمیایی گیاه زنجبیل شامی دارای اسانس و یک ماده عامل تلخ و بنزوئیک اسید است. در ریشه آن مواد اینولین، پزودواینولین و اینولین وجود دارد. بهعلاوه از ریشه آن مواد سمی آلانتولاکتون، ایزوآلانتولاکتون و دی هایدروآلانتولاکتون جدا شده است. سمیت آلانتولاکتون کمتر از ساپونین است ولی از نظر ترکیبات شیمیایی شبیه ساپونین است. ماده دی هایدروآلانتولاکتون از سموم قلبی خیلی شدید است. در گزارش دیگری در مورد ترکیبات شیمیایی ریشه راسن آمده است که در آن یک ماده رزینی گس، نرم و قهوهای رنگ، یک اسانس، مادهای به نام هلنین یا کافور راسن و در آخر اینولین وجود دارد. ماده اینولین در حدود ۴۰ درصد ریشه را تشکیل میدهد. در گزارش دیگری در مورد ترکیبات شیمیایی راسن آمده است که ریشه راسن دارای هلنین، انسولین، موسیلاژ و اسانس است.
برخی از خواص و کاربردهای زنجبیل شامی از قرار زیر هستند:
۱٫ درمان تومور در سرطان سینه
طی مطالعه تازهای که نتایج آن در نشریهی پزشکی پژوهشهای فیتوتراپی منتشر شدند، دانشمندان توانایی صدها عصاره گیاهی را برای پیشگیری از رشد تومورهای سرطان سینه ارزیابی کردند. طبق نتایج این مطالعه، عصارهی ریشه زنجبیل شامی یکی از قویترین موارد برای این هدف به شمار میرود. این عصاره گیاهی بهطور مؤثر باعث توقف تقسیم سلولهای سرطانی و درنتیجه، مهار رشد تومورها میشود.
۲٫ درمان مشکلات ریوی
سالهای سال است بومیان آمریکایی از زنجبیل شامی برای پاکسازی مخاط اضافی که باعث اختلال در کارکرد ریه میشود، استفاده میکنند. این گیاه دارویی بهعنوان عامل ضد باکتری مؤثر و طبیعی برای ریه شناخته میشود؛ بهخصوص برای آنهایی که در معرض خطر ابتلا به عفونتهایی نظیر برونشیت قرار دارند. همچنین، زنجبیل شامی به دفع سموم از ریهها نیز کمک میکند. متخصصان گیاهان دارویی توصیه میکنند، به مدت دو الی ۳ هفته، روزی دو بار، یک قاشق چایخوری از این گیاه دارویی را در یک فنجان آب جوش دم کنید و نوش جان کنید؛ همچنین میتوانید روزی سه نوبت بهاندازهی یک قطرهچکان، عصارهی این گیاه را به مدت ۳ هفته مصرف کنید.
۳٫ بهبود وضعیت پروبیوتیکها
اینولین موجود در زنجبیل شامی یکی از مواد موردعلاقه پروبیوتیکهایی نظیر بیفیدوباکتر و لاکتوباسیلوس است. کلونی این باکتریهای مفید در روده به جلوگیری از عفونتها، پیشگیری از التهاب و بهبود سلامت رودهها – عامل اساسی در درمان بسیاری از مشکلات سلامتی – کمک میکند.
۴٫ سمزدایی از کبد
کبد دارای بیش از پانصد کارکرد در بدن است؛ یکی از این کارکردها، پاکسازی خون از ترکیبات سمی موجود در غذاها یا محیط زندگی است. نتایج پژوهشی که در نشریهی غذاهای دارویی منتشر شدند، نشان میدهند ترکیبات موجود در زنجبیل شامی باعث افزایش آنزیمهای مربوط به این کارکرد کبد میشوند.
۵٫ بازدارنده بیماری سل
در ۱۸۸۵، یکی از متخصصان داروهای گیاهی به نام کوراب، نشان داد زنجبیل شامی تأثیر ویژهای بر نابودی باکتری بیماری سل دارد. وی نشان داد، فقط چند قطره از یکی از ترکیبات موجود در این گیاه دارویی در آب میتواند باکتریها را از بین ببرد. در این مورد، کاملاً حق با وی بود؛ زیرا پژوهشهای جدید که نتایج آنها در نشریهی پلانتا مدیکا منتشر شدهاند، نشان میدهند زنجبیل شامی به طرز قابلتوجهی میتواند از رشد مایکوباکتریوم توبرکلوزیس – باکتری عامل این بیماری خطرناک و معمولاً کشنده – جلوگیری کند. با توجه به اینکه اخیراً مواردی از شیوع بیماری سل گزارش شده است، این میتواند خبر خوبی به شمار برود. همچنین، زنجبیل شامی برای درمان سایر اختلالات تنفسی از قبیل بیماری آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه و سرفه و خسخس سینه مفید است. این داروی گیاهی همزمان با مبارزه با عفونت و دفع حداکثر سموم از طریق عرق، باعث تسکین تب نیز میشود. بهعلاوه اگر به خارش و سرفه یا برونشیت مبتلا هستید، زنجبیل شامی میتواند به شما کمک کند.
۶٫ بهبود وضعیت گوارش
زنجبیل شامی، علاوه بر آنکه به بهبود سلامت مجاری تنفسی کمک میکند، باعث به کار افتادن دستگاه گوارشی تنبل نیز میشود.
مضرات
مصرف زنجبیل شامی برای گرم مزاجان خوب نیست و سردرد میآورد و اگر اسراف در خوردن آن نمایند موجب فساد خون و قطع نیروی جنسی میشود، در این قبیل موارد باید از سرکه و میوههای ترش، مانند انار ترش استفاده نمایند.
روش مصرف
مقدار خوراک زنجبیل شامی در دمکردهها ۲-۱٫۵ گرم آن در ۱۵۰-۱۰۰ گرم آب جوش (یک فنجان) است و قبل از غذا خورده میشود و در جوشاندهها ۱٫۵ گرم آن در یک فنجان آب جوشانده تهیه میشود که قبل از غذا خورده میشود. بهتر است با عسل شیرین شود. خوردن دمکرده آن همچنین ضماد آن برای امراض سرد و مرطوب نظیر قطرهقطره ادرار کردن بیاختیار که ناشی از سردی است، ادرار در بستر و باز شدن قاعدگی نافع است. شستن ورمها با دمکرده راسن در سرکه مفید است و محلل ورم است. خوردن ۵ گرم انگشت پیچ گرد آن با عسل برای سرفه و تنگی نفس و سختی تنفس و اخراج بلغم از سینه نافع است. خوردن دمکرده آن با سرکه رقیق برای رفع آثار سموم جانوران گزنده و سایر سموم سرد مفید است. استعمال قطره آن در گوش برای رفع طنین و صدا در گوش نافع است. اگر ۳۰ گرم ریشه آن را در یک لیتر عصاره رقیق لیموترش تازه ۵-۴ روز بخیسانند و هر بار یک قاشق سوپخوری بخورند برای اشخاص مسن مبتلا به آسم برونشیتی مفید است.
روش تهیه آب عسل خلطآور: ریشه راسن یا زنجبیل شامی ۴ گرم، لبلاب ۴ گرم، زوفا ۴ گرم. اینها را در یک لیتر آب جوش دمکرده صاف نمایند و ۶۰ گرم عسل سفید به آن بیفزایند. این شربت را باید بهتدریج در عرض روز خورد، برای خلط آوردن در برونشیت مزمن مفید است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.