بذر گل سنگ (هیپوستس) مخلوط

گیاه گل سنگ با نام علمی Hypoestes phyllostachya به خانواده آکانتاسه (Acanthaceae) تعلق دارد و بومی جزایر گرمسیری و نیمه‌گرمسیری اقیانوس هند است. در زبان انگلیسی به دلیل لکه‌های فراوان موجود بر روی پهنه برگ‌های گیاه گل سنگ، آنان polka dot plant (گیاه خال‌خالی) خوانده می‌شوند. در ایران نیز گاهی این گیاه به اشتباه گیاه گل سنگ و همچنین گاهی خال صورتی نامیده می‌شود. هیپوستسگیاهی علفی است که همانند یک بوته‌ کوچک رشد می‌کند و طرح‌های رنگین برگ‌هایش، آن را به گیاهی جذاب و دوست‌داشتنی تبدیل کرده و اندازه و رنگ لکه‌های موجود بر روی برگ نمونه‌هایی از این گیاه که به‌عنوان گیاه زینتی مورداستفاده قرار می‌گیرند بسیار متنوع هستند. شکل معمول و متداول گیاه گل سنگ برگ‌های سبز رنگی دارد که نقاط بی‌شمار صورتی رنگ بر روی آن وجود دارد اما نمونه‌های دیگری نیز تکثیر و پرورش داده می‌شوند که لکه‌های سفید و یا قرمز بر روی پهنه برگ گیاه گل سنگ مشاهده می‌شود. این گیاه نیز از جمله گیاهان زینتی است و معمولاً لکه‌هایی قرمز رنگ بر روی برگ‌های آن وجود دارد.

گیاه گل سنگ اصولاً گیاهی چندساله است اما در فضای آزاد می‌توان به‌عنوان گیاه یک‌ساله نیز از آن استفاده کرد که بدین منظور از بذر گیاه برای تکثیر انبوه آن استفاده می‌شود. گیاه گل سنگ در فضای آزاد کاشته می‌شوند و با آمدن فصل سرما از بین خواهند رفت و در طی فصل رشد ارتفاع گیاهگل سنگ اغلب به ۴۵ سانتیمتر و حتی به ۹۰ سانتیمتر نیز می‌رسد و در حدود ۴۰-۳۰ سانتیمتر نیز بر روی زمین فضا اشغال می‌کند. طول برگ‌های گیاه گل سنگ ۶-۴ سانتیمتر بوده و برای گرفتن بذر از گیاه باید گیاه دوساله شود تا بتواند گل دهد. گل‌های گیاه گل سنگ در سراسر سال تشکیل می‌شوند و رنگ آنان متغیر و صورتی کمرنگ، صورتی، صورتی ـ ارغوانی و سفید است. بعد از آنکه گل‌ها بر روی گیاه خشک می‌توان آنان را جمع کرده و از بذر آنان استفاده کرد.هیپوستس گیاهی است علفی و دولپه و روزبلند، با ساقه چهارگوشه که در روزهای کوتاه کرک دار و در روزهای بلند بدون کرک است و برگ‌ها به شکل بیضی با نوک تیز و بدون چین و کنگره به رنگ سبز و دارای لکه‌های قرمز، سفید و صورتی که قرار گرفتن گیاه در نور زیاد لکه‌های رنگی در برگ را افزایش می‌دهد و قرار گرفتن گیاه در تاریکی این لکه‌ها را کم و حتی برگ‌ها سبز و بدون لکه خواهند شد.از دیگر نام‌های این گیاه می‌توان به این موارد اشاره کرد:Measles Plant, Flamingo Plant, Freckle Face, Pink Dot.گل سنگ پرورش آسانی دارد و اگر بعد از چند وقت نگهداری از گیاه تمام شاخ و برگ بدون هیچ دلیلی شروع به خشک شدن از سرشاخه‌ها کرد، بدانید که عمر گیاه تمام شده است. این گیاه عمر کوتاهی دارد. بعد از گل‌دهی گیاه به دوره استراحت می‌رود و یا می‌میرد. در کل بهتر است هر بهار گیاه قدیمی خود را دور بیندازید و گیاهی جدید تهیه کنید.

کاشت

تکثیر گیاه گل سنگ به روش قلمه زدن

مرحله اول قلمه گرفتن: برای تکثیر گیاه گل سنگ با استفاده از قلمه زدن می‌بایست از اوایل اردیبهشت ماه تا اوایل مهرماه با یک وسیله مناسب (قیچی باغبانی یا چاقویی تیز) قلمه‌هایی را به طول ۷ تا ۱۰ سانتیمتر جدا کنید. بهترین قلمه برای تکثیر گل سنگ گرفتن قلمه نوک ساقه‌هاست. از نوک ساقه قلمه‌هایی به طول ۵ الی ۲۰ سانتیمتر به همراه چند برگ (۳ یا ۴ برگ کافی است) تهیه کنید. توجه داشته باشید که وجود حداقل یک گره (گره مکان اتصال برگ به ساقه است) بر روی قلمه گل سنگ ضروری است. البته قلمه را از قسمت‌های مختلف گیاه نیز می‌توان تهیه کرد اما نوک ساقه به دلیل اینکه نتیجه بسیار مطلوب‌تری در ریشه‌زایی خواهد داشت مناسب‌تر است. لازم به ذکر است که برگ‌های پایینی را حذف نمایید به این دلیل که ممکن است در زیر خاک و آب ریشه دهند.

مرحله دوم ریشه‌زایی: قلمه‌ها را می‌توان در پودر هورمون ریشه‌زایی فرو برده (البته بستر را نیز می‌توان از مخلوط شن و خاک برگ نیز تهیه کرد) و بعد در گلدانی با قطر دهانه در حدود ۷ سانتیمتر حاوی کمپوست بذر و قلمه کاشت البته می‌توان قلمه را نیز در آب ریشه‌دار کرد. قلمه‌ها را در دمای مناسب (۲۰ درجه سانتی‌گراد)، نور کافی ولی دور از تابش مستقیم خورشید قرار دهید. این قلمه‌ها را با نایلون و یا کیسه شفاف پلاستیکی بپوشانید تا عمل تعریق انجام شود. تعرق قلمه به عملیات ریشه‌دهی سرعت بیشتری خواهد داد.

مرحله سوم انتقال به گلدانی دیگر: ریشه دادن قلمه گیاه گل سنگ به زمانی در حدود ۲ ماه نیازمند است. پس از آن بایستی کیسه پلاستیکی را برداشته تا گیاه بتواند در محیط طبیعی به رشد خود ادامه دهد. گیاه را با کود مایع تغذیه کنید تا گیاهی شاداب و سرحال داشته باشید. سپس آن را به گلدانی با قطر دهانه ۱۰ سانتیمتر حاوی کمپوست گلدانی با پایه پیت منتقل کنید. در روش ریشه دهی در آب، زمانی که طول ریشه‌ها به ۵ سانتیمتر رسید، قلمه‌ها را بیرون آورده و در گلدان‌هایی با قطر دهانه ۹ سانتی‌متر بکارید. دقت کنید که به ریشه‌ها صدمه‌ای وارد نشود.

تکثیر گیاه گل سنگ با استفاده از بذر

مرحله اول کشت بذر و انتخاب دمای مناسب: برای کشت بذر گیاه بهتر است که در ابتدا بذر موردنظر را مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب ولرم قرار دهید و سپس در داخل یک گلدان یا سینی بذر در عمق ۰٫۵ سانتیمتر کشت شود. بستر کشت بذر گیاه باید مخلوطی از پیت ماس و پرلیت باشد. درصورت استفاده از خاک یا بسترهای دیگر درصد جوانه‌زنی کاهش می‌یابد و در مواردی موجب عدم سبز شدن بذرها می‌شود. از اواسط تا اواخر بهار، بذرها را به‌صورت پراکنده بکارید و در دمای ۲۰ تا ۲۳ درجه سانتی‌گراد قرار دهید.

مرحله دوم زمان کشت: بهتر است که بستر کشت از نور مستقیم خورشید دور باشد. بهترین زمان کشت بهار و تابستان است. توجه کنید برای آماده‌سازی گیاه جهت کاشت در فضای باز در حدود ۱۲-۱۰ هفته قبل از آخرین سرمای بهاره بذرها باید کاشته شوند.

مرحله سوم جوانه‌زنی: فراموش نشود کشیدن یک لایه پلاستیک شفاف بر روی بستر کاشت بذرها به حفظ رطوبت هوا و در نتیجه جوانه‌زنی بهتر بذرها کمک خواهد کرد. بذرها در طی دو هفته شروع به جوانه زدن کرده و زمانی‌که نهال‌های بذری به‌اندازه کافی بزرگ شدند، آن را بیرون آورید و در گلدانی با قطر دهانه ۷ یا ۸ سانتی‌متر حاوی کمپوست گلدان بکارید.

نگهداری

آبیاری: خاک باید مرطوب نگه‌داشته شود و البته خیس نماند. بهتر است که در بین دو عمل آبیاری سطح خاک گلدان گیاه گل سنگ تا حدودی خشک شود. آبیاری بیش‌ازاندازه این گیاه موجب زرد شدن برگ‌ها و ریزش آنان می‌شوند اما اگر برگ‌ها بدون اینکه زرد شوند بریزند نشانه تشنگی گیاه است. گیاه رطوبت بالای هوا را دوست دارد که برای تأمین این رطوبت از یک زیرگلدانی بزرگ‌تر استفاده کنید و داخل زیرگلدانی تا ارتفاع لبه آن سنگریزه بریزید و تا نیمه ارتفاع دیواره در آن آب بریزید. گلدان را بر روی سنگریزه‌ها بگذارید. توجه کنید که ته گلدان نباید با آب در تماس باشد و این روش رطوبت موردنیاز گیاه گل سنگ را تأمین خواهد کرد. برخی از این گیاهان در زمستان دوره استراحت دارند بنابراین آبیاری را به هفته‌ای یک‌بار کاهش دهید. مورد دیگری که در آبیاری این گیاه باید رعایت کنید دمای آب است اگر آب سرد استفاده شود برگ‌های گیاه کمرنگ شده و حتی ممکن است بریزند بنابراین آب را اگر در حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد گرم کرده و مصرف کنید نتایج بهتری در پرورش این گیاه به دست می‌آورید.

دما مناسب: دمای روز ۲۹-۲۴ درجه سانتی‌گراد و دمای شب ۲۳-۲۱ درجه سانتی‌گراد برای این گیاه مناسب است. دما نباید به زیر ۱۳ درجه سانتی‌گراد نزول کند. در این صورت برگ‌ها کمرنگ می‌شوند و به‌تدریج می‌ریزند.

نور مناسب: این گیاه بهترین رنگ برگسار خود را در مکانی با نور میانه خواهد داشت؛ یعنی محیط نباید کم نور باشد زیرا لکه‌های زیبای برگ کم‌رنگ و حتی محو می‌شود. تابش نور مستقیم آفتاب نیز برگ‌ها را خواهد سوزاند. همچنین نور زیاد محیط می‌تواند موجب پیچش برگ‌ها شود.

خاک مناسب: خاکی غنی با زهکش مناسب و خوب نیاز دارد. در طی فصل رشد هر دو هفته یک‌مرتبه می‌توان از کودهای محلول مخصوص گیاهان آپارتمانی استفاده کرد. هنگامی که ریشه‌های گیاه گل سنگ از منافذ زیر گلدان بیرون بیاید موقع تعویض گلدان است که می‌توان این عمل را در فصل بهار انجام داد.

آفات و بیماری‌ها

شته، مگس سفید، کنه تارعنکبوتی و شپشک از آفات رایج گیاه گل سنگ هستند. وجود این حشرات و فعالیت آنان موجب کاهش رشد و ضعیف شدن گیاهان خواهند شد. در صورت فعالیت شته و شپشک ماده چسبناکی به نام عسلک تولید می‌شود که بر اثر آن سطوح برگ براق و چسبناک می‌شوند و مصرف این دو حشره از شیره گیاه موجب کم رنگ شدن برگ‌ها و بدشکل شدن آنان و همچنین ضعیف شدن کل گیاه می‌شود. کنه تار عنکبوتی موجب کم رنگ شدن برگ‌ها در نهایت زرد شدن آنان می‌شود و در زیر سطح برگ‌ها نیز تارهای عنکبوت به وجود می‌آیند. بیماری خاصی این گیاه را تهدید نمی‌کند اما شاید از متداول‌ترین آنان سفیدک پودری از بیماری‌های قارچی این گیاه است که منجر به ظهور لکه‌های خاکستری یا قهوه‌ای بر روی برگ‌ها می‌شود. شرایط نور کم و سرد و مرطوب بودن محیط این بیماری را تشدید می‌کند. محیطی با دما و نور مناسب برای گیاه تهیه کنید و از خیس شدن برگسار گیاه در حین آبیاری جلوگیری نمایید.

نکته: یکی از مشکلات این گیاه این است که به‌مرور زمان این شاخه‌های گیاه بلند و باریک شده و منظره‌ای نامناسب پیدا می‌کند. به همین دلیل به‌طور منظم باید شاخه‌های بلند گیاه سرزنی شوند تا رشد شاخه‌های جانبی تحریک و گیاه حالت بوته‌ای بیابد.

وزن	10 گرم
نام فارسی	بذر گل سنگ (هیپوستس) مخلوط
نام انگلیسی	Hypoestes Mix
نام علمی	Hypoestes phyllostachya
خانواده	آکانتاسه (Acanthaceae)