بذر هندوانه ابوجهل

هندوانه با نام علمی Citrullus vulgaris متعلق به خانواده کدوییان یا Cucurbitaceae است. منشأ اصلی پیدایش هندوانه به عقیده برخی از محققین جنوب آفریقا و گروهی دیگر آن را بومی هندوستان می‌دانند. ریشه کلمه هندوانه از کلمه وانا به معنای هندوانه در زبان هندی است، ایرانیان قدیم به آن هندووانا می‌گفتند که امروزه به هندوانه تبدیل شده است. مدارکی از کاشت هندوانه در نیل از پیش از هزاره دوم (پیش از میلاد) یافت شده است. دانه‌های هندوانه در محل دودمان دوازدهم مصر و در مقبره فرعون توت‌عنخ‌آمون یافت شده است. هندوانه گیاهی است خزنده که طول شاخه‌های خزنده آن شاید به 4 متر هم برسد. ریشه هندوانه عمیق بوده و در برخی خاک‌ها به یک متر هم می‌رسد. برگ‌های آن قلبی شکل با بریدگی عمیق است. گل‌های نر و ماده آن جدا از هم ولی روی یک پایه قرار دارند. هندوانه یکی از انواع صیفی‌جات شیرین است که در جالیز رشد می‌کند. در گذشته هندوانه را با نام تربوزه می‌شناختند که امروزه در افغانستان و تاجیکستان به هندوانه تربوزه می‌گویند. هندوانه انواع مختلفی دارد که از نظر ضخامت پوست، اندازه، رنگ، اندازه دانه‌ها، طعم، مزه و… با یکدیگر تفاوت دارند. این محصول در بهار در شهرهای جیرفت و کهنوج، میناب، ایرانشهر و دزفول، در تابستان در ورامین، سمنان، مشهد، اصفهان، همدان، تبریز، میاندوآب، در پاییز در دزفول و زمستان در میناب، جیرفت و کهنوج تولید می‌گردد.

هندوانه ابوجهل میوه‌ای تلخ‌مزه است که در فارسی با نام‌های خربزه روباه، کدوی تلخ و سیب تلخ و در عربی با نام‌های حنظل، مراره الصحاری و علقم و در فرهنگ اچمی‌زبان‌های جنوب ایران به نام خزَرَ (تلفظ: Khazara) نام برده شده است. هندوانه ابوجهل از راسته کدوئی‌ها (Cucurbitales) از تیره کدو (Cucurbitaceae)، از سرده سیترولوس (Citrullus) بوده و نام علمی آن Citrullus colocynthis است. مصرف آن باعث کولیت شدید شده و به علت مواد سمی خطرناک است. نام نوعی گیاه بالارونده بومی حوضه مدیترانه به‌ویژه ازمیر ترکیه، نوبه آفریقا و تریسته ایتالیا است. این گیاه از خانواده هندوانه است اما با هندوانه معمولی تفاوت‌هایی دارد شامل اندازه کوچک‌تر، جسم سفت‌تر و مزه تلخ.

آب‌وهوا

هندوانه یک گیاه فصل گرم است. نسبت به گرما بیشتر از سایر گیاهان تیره کدوییان مقاوم است. این گیاه مخصوص مناطقی است که دارای تابستانی طولانی و گرم هستند. ازاین‌رو تابستان‌های خشک و به نسبت مرطوب برای آن‌ها مناسب است.

خاک 

هندوانه خاک‌های سبک و شنی را که از نظر مواد غذایی غنی هستند را می‌پسندد. در خاک‌های رسی هم محصول خوبی می‌دهد. به‌شرط آب زیرزمینی پایین باشد. بهترین pH برای هندوانه 6 تا 7 است. برای آماده‌سازی زمین مثل خیار عمل می‌شود با این تفاوت که فاصله جوی‌ها بیشتر در نظر گرفته می‌شود که این فاصله شاید 4 الی 5 متر نیز برسد.

کاشت بذر هندوانه

 کاشت هندوانه بسیار ساده است و بذرها به‌سرعت جوانه می‌زنند. هندوانه با آفتاب کامل و خاک رسی شنی نیاز دارد. اگر فضای کافی برای کاشت بذر هندوانه ندارید می‌توانید با کمی مراقبت آن را در گلدان و در جایی نورگیر بکارید. هندوانه گیاهی یک‌ساله و تقریباً رونده است که نحوه رشد آن شبیه تاک است درنتیجه برای کاشت در گلدان حتماً باید برای آن قیم (نگه‌دارنده) ببندید. همچنین برای جدا نشدن هندوانه از بوته در طول رشد نباید زیر آن خالی باشد، برای این کار می‌توانید هندوانه را بعد از کمی درشت شدن درون تور قرار دهید و به محلی ببندید. برای کاشت هندوانه ابتدا بذرهای آن را به مدت ۲۴ یا حداکثر ۴۸ ساعت در آب خیس نموده سپس گودال‌هایی به عمق ۲۰ سانتی‌متر ایجاد کرده و تا ارتفاع ۱۵ سانتی‌متر گودال را از خاک نرم و کود حیوانی پوسیده پر می‌کنیم. سپس ۲ تا ۳ عدد بذر را داخل گودال قرار می‌دهیم به‌طوری‌که بذرها در عمق ۳ تا ۵ سانتی‌متری قرار بگیرد و بر روی آن خاک نرم می‌ریزیم.

هندوانه را معمولاً به‌صورت مستقیم می‌کارند و نشاء گیری آن توصیه نمی‌شود. تا قبل از جوانه‌زنی بذرها نباید خاک خیلی خشک شود. درصورتی‌که قصد کاشت در گلدان را دارید باید گلدانی بزرگ با ارتفاع حداقل ۳۰ و قطر ۳۰ سانتی‌متر انتخاب کنید و حتماً گلدان را در محیطی قرار دهید که روزانه ۷ تا ۸ ساعت نور مستقیم خورشید داشته باشد. گلدان خود را باید با خاک بسیار غنی پر کنید. ترکیب کود حیوانی و خاک باغچه یا کمپوست برای کاشت هندوانه مناسب است. کود حیوانی حتماً پوسیده باشد. پس از رشد گیاهان و چهار برگه شدن آن‌ها بوته‌های ضعیف را با ناخن حذف کنید و بوته قوی‌تر که رشد بیشتری در این مدت داشته را نگه‌دارید. حذف علف‌های هرز اطراف بوته در طول دوره رشد هندوانه ضروری است. هندوانه رونده است و اگر در گلدان کاشته‌اید باید به‌وسیله قیم یا داربست مناسب بوته نگه داشته شود. همچنین هندوانه به دلیل وزن زیاد نباید آویزان باشد، بهتر است گلدان هندوانه در محلی قرار گیرد که بوته بر روی زمین رشد کند.

نکات کاشت بذر هندوانه

 هندوانه برای رشد نیاز به آفتاب کامل و طولانی و گرما در طول روز دارد، هندوانه به سرما بسیار حساس بوده و با شروع سرما گیاه از بین می‌رود.

هندوانه در شهرهای شمالی کشور و شهرهایی که رطوبت بالایی دارند نیز رشد مناسبی داشته ولی رطوبت بالای هوا احتمال بیماری‌های قارچی را نیز بالا می‌برد که باید به این نکته توجه داشت.

بهترین دما برای جوانه‌زنی هندوانه دمای ۱۵ تا ۲۵ درجه است درنتیجه بعد از رفع سرمای زمستان و گرم شدن هوا اقدام به کاشت نمایید.

خاک هندوانه باید غنی باشد، برای این امر می‌توان قبل از کاشت به زمین کشت مقدار کود دامی پوسیده اضافه کرد.

هندوانه باید بعد از رفع سرمای بهاره کشت شود، هندوانه را معمولاً به‌صورت جوی و پشته‌ای می‌کارند.

فاصله بین پشته‌ها را ۵۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر و فاصله بین بوته‌های هندوانه را نیز معمولاً ۵۰ تا حداکثر ۱۰۰ سانتی‌متر در نظر می‌گیرند.

اگر در شهری زندگی می‌کنید که تابستان‌های کوتاهی دارد، باید چند هفته قبل از شروع فصل بهار اقدام به کاشت بذرها در گلخانه یا محیطی گرم بنمایید.

برداشت هندوانه

زمان برداشت هندوانه همیشه پرسش بوده، کشاورزان عزیز این زمان را به‌صورت تجربی تشخیص داده ولی از چند راه می‌توان به رسیدن کامل هندوانه و زمان برداشت آن مطلع شد:

 با زدن ضربه به هندوانه باید صدایی خفه و بم شنیده شود، میوه‌های نارس صدای تیزتری دارند.

 رنگ میوه‌های رسیده روشن‌تر و به زردی می‌زند.

 قسمتی از میوه که بر روی زمین قرار دارد باید به رنگ زرد روشن باشد، میوه‌های نارس به رنگ سفید یا روشن هستند.

 قسمت انتهایی ساقه که به میوه متصل می‌شود در هندوانه‌های رسیده خشک‌شده و به رنگ تیره است.

خواص

در اين گياه عصاره كوكوربيتاسين با خواص درماني بيماري ديابت وجود دارد. ميوه اين گياه داراي خاصيت مسهل قوي بوده و در موارد ضعف روده، فلج ناحيه امعاء و احشاء، آب آوردن نساج و بیماری‌های كبدي به كار می‌رود. اين گياه اثر ضدویروسی، ضد ميكروبي و ضد سرطاني دارد و عصاره تام گياه هندوانه ابوجهل ممكن است براي مهار رشد و از بين بردن برخي از سلول‌هاي سرطاني نظير حنجره مؤثر باشد، تحقيقات پزشكان بيانگر آن بوده كه مصرف گياه هندوانه ابوجهل همراه با اشعه رادیواکتیو داراي اثرات متوقف كنندگي در رشد تومورهاي سرطاني است.

پودر گياه هندوانه ابوجهل به‌عنوان تركيب درمان‌کننده بيماري‌هاي قند و ديابت توصيه مي‌شود. ماليدن روغن آن همراه با سركه دندان‌درد را تسكين مي‌دهد. اين گياه خلط‌آور بوده و در كاهش فشارخون و چربي خون مؤثر است. طبع آن خيلي گرم و خشك است، افراد سردمزاج بايد از خوردن آن خودداري كنند. براي بيماران بلغمي مفيد و مسهل بسيار قوي بلغم بوده و اخلاط بلغمي را از اعماق بدن خارج مي‌كند. هندوانه ابوجهل يك آنتي‌بيوتيك قوي است. جهت درد سياتيك از روغن اين گياه به محل عصب بمالند. براي درد مفاصل و نقرس با روغن ميوه هندوانه ابوجهل ماساژ دهند و براي درد واريس از روغن آن بر قسمت‌هاي واريس بمالند. براي درمان جذام از روغن آن بر پوست بمالند و حدود نيم گرم از گرد کاملاً ساييده شده آن همراه نشاسته يا صمغ‌ عربي ميل‌ كنند، ريشه هندوانه ابوجهل پادزهر سم مار و عقرب است به‌صورت دم‌کرده حدود 4 گرم الي 8 گرم ميل كنند.

جهت بيماري‌هاي سردرد و درد شقيقه و فلج و لقوه و صرع نيز مفيد است. براي درمان صدا در گوش 1 يا 2 قطره از روغن اين گياه را در گوش بچكانند. براي جلوگيري از ريزش مو حدود نيم گرم از پودر کاملاً سائيده اين گياه همراه كمي ادويه با غذا ميل شود. جهت جلوگيري از سفید شدن مو، ميوه هندوانه ابوجهل را سوراخ كرده دانه‌هاي آن را بيرون آورده سپس با روغن زنبق داخل آن را پر و سوراخ را با قطعه‌اي از ميوه مسدود كنند آن را داخل خمير گذاشته در آب‌جوش بگذارند بپزد سپس از روغن آن به‌صورت خضاب استفاده كنند. جهت توجه جريان خون از مغز به ساير اندام‌ها حدود نيم گرم از پودر كاملاً سائيده شده اين گياه همراه با كمي نشاسته ميل شود. براي از بين بردن كك در اتاق برگ تازه هندوانه ابوجهل را مي‌پاشند. جهت خارش پوست پودر هندوانه ابوجهل را با ماست مخلوط كرده بمالند. كساني كه سكته مغزي كرده‌اند نيم گرم همراه نشاسته با غذا 4 روز در ماه ميل كنند. براي بيماري قند نيم گرم همراه نشاسته با غذا 7 روز در ماه ميل كنند.

طرز تهيه روغن هندوانه ابوجهل

200 گرم آب هندوانه ابوجهل 1000 گرم روغن كنجد يا زيتون را با حرارت غیرمستقیم يا با حرارت ملايم مي‌جوشانيم تا آب تبخير شود.

عوارض مصرف زياد هندوانه ابوجهل

با وجود تأثير مثبت هندوانه ابوجهل در كاهش ميزان قند و چربي خون، اثرات سمي مصرف اين گياه روي قلب، كبد و دستگاه گوارش نيز مشاهده شده و مصرف زياد و بیش‌ازاندازه آن می‌تواند باعث مرگ شود. بر اثر مصرف زياد و خودسرانه آن علائمي چون درد معده، مدفوع آبكي يا خوني، استفراغ و نبض ضعيف گزارش شده است. با مصرف مقادير بيشتر ضعف، غش، اختلالات حسي، گيجي، هذيان و اختلالات گردش خون مشاهده شده است. بروز ديگر عوارضي چون اگزماي پوستي، التهاب حاد كولون و سميت كبدي و كليوي نيز احتمال دارد. همچنين مصرف اين ميوه به دليل احتمال سقط‌جنین در زنان باردار و به دليل ورود تركيبات سمي گياه به شير در دوران شيردهي توصيه نشده است.

ميزان معين اين ميوه داروي بسيار خوبي براي رفع يبوست مؤثر بوده و چون خاصيت مسهلي آن بسيار قوي است براي كساني كه ورم روده دارند و خانم‌هاي باردار مناسب نيست. در مورد تداخلات دارويي اين گياه مستندات علمي كافي وجود ندارد اما در برخي منابع آمده است اين احتمال وجود دارد بر اثر مصرف هم‌زمان هندوانه ابوجهل با ديگر داروهاي ضد ديابت قند خون بیش‌ازاندازه كاهش يابد. در ضمن از عوارض مصرف خودسرانه آن چون به‌شدت محرك مخاط است خونريزي شديد گوارشي است. اين ميوه به دليل سمي و مسهل بودن بالا بهتر است در قالب ترشي يا به‌صورت تازه و خودسرانه مصرف نشود و عطاری‌ها هم در زمان عرضه آن جانب احتياط را رعايت كرده و بدون نسخه‌ای كه مربوط به مصرف‌کننده است اين گياه را ارائه نكنند.

وزن	20 گرم
نام فارسی	هندوانه ابوجهل
نام علمی	Citrullus colocynthis
خانواده	Cucurbitaceae