بذر شوید (گرمی)

شوید یا شِوِد (نام علمی: Anethum graveolens dhi) گیاهی است یک‌ساله یا دوساله که گاهی بلندی آن به یک متر نیز می‌رسد. ریشه آن راست و مخروطی شکل و سفید است. این گیاه بومی جنوب غربی و آسیا و آسیای میانه است و امروزه در بیشتر نقاط گیتی ازجمله بخش‌های جنوب اروپا، ایران، مصر، آمریکا و چین پرورانده می‌شود. شوید منبع غنی‌ای از کلسیم و پتاسیم است. شوید گیاهی چندساله و یا یک‌ساله از خانواده چتریان است. ارتفاع آن به ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر می‌رسد. ساقه‌ها باریک و متناوب بوده که انشعابات زیادی دارند. برگ‌ها نخ مانند هستند ولی از برگ‌های رازیانه پهنای بیشتری دارند. گل‌ها سفید و یا سفید-زرد هستند که در گل‌آذین چتری قرار می‌گیرند. بذرها نازک بوده که خطوط برجسته‌ای بر روی آن قرار دارد. ترکیبات موجود در شوید عبارت‌اند از کربوهیدرات‌ها، فیبر، ویتامین B1، B2، B3، B5، B12، ویتامین A، ویتامین C و همچنین کلسیم، آهن، منیزیم، منگنز، پتاسیم، فسفر، سدیم و روی. ترکیبات معطر شوید شامل Apiole، dillapiole، Carvone، Myristicin و Umbelliferone می‌شود.

میوه شوید دارای ۵/۲ تا ۴ درصد اسانس است که مقدار آن براساس منطقه جغرافیایی و فصل تغییر می‌کند و تا ۷/۷ درصد هم می‌رسد. قسمت اعظم اسانس میوه شوید، دـ کارن، لیمونن و آلفافلاندرن است که هر سه حدود ۹۰ درصد اسانس را شامل می‌شوند. ترکیبات دیگر میوه شوید عبارت‌اند از: دیلانوزید، کومارین‌ها، کامپفرول و ترکیب ۳ ـ گلوکورونیده آن، وی سنین، میریستیسین و سایر فلاوونوئیدها، اسیدهای فنلی، پروتئین (حدود ۱۶ درصد)، چربی (حدود ۱۵ ـ ۱۰ درصد). اسانس سر شاخه هوایی شوید که از سر شاخه تازه آن به روش تقطیر با بخار آب به دست می‌آید، شامل ۲۸ تا ۴۵ درصد ترکیبات کتونی مانند کارون می­‌باشد که بر اساس فصل محصول ‌برداری متفاوت است. ریشه گیاه شوید نیز دارای اسانس است که ۹۵ درصد اسانس ریشه را آلفا ـ بتاپینن تشکیل می­دهد.

شوید برای رشد مناسب به آب‌وهوای گرم به‌خصوص در تابستان نیاز دارد. شوید به آفتاب کامل برای رشد نیاز دارد و کمترین میزان سایه نیز رشد آن را محدود می‌کند. بذرهای شوید می‌توانند بین ۳ تا ۱۰ سال قوه نامیه خود را حفظ کنند. فصل گلدهی شوید شهریور و مهر است. بهترین زمان برداشت برگ‌ها در زمانی است که گل‌ها شروع به باز شدن می‌کنند. خواص شوید عبارت‌اند از درمان کمبود اشتها، عفونت‌ها، مشکلات مجاری گوارشی، مشکلات مجاری ادراری، اسپاسم، نفخ، اختلالات خواب، تب، سرماخوردگی، برونشیت، مشکلات کبد و صفرا.

اگر می‌خواهید سبزی‌هایتان رو پشت پنجره و تو گلدان‌های زیبا پرورش بدهید بهتر است از خاک آماده و تمیز استفاده کنید تا فضای آپارتمان از حشره و موجودات دیگر پر نشود. بهترین خاک برای کاشت سبزی کمپوست­های آماده است. اگر فقط می‌خواهید چند نمونه سبزی بکارید بدون شک ریحان سبز یا بنفش، تربچه، جعفری و شاهی اولین انتخاب‌ها هستند. برای اینکه سبزی‌های شما همیشه‌سبز و شاداب و از بیماری و آفات به دور باشند می‌توانید از کود NPK همانند ۲۰-۲۰-۲۰ استفاده کنید.

بذر معمولی سبزی معمولاً به‌صورت کیلویی عرضه می‌شود و ناخالصی دارد و بخشی از آن را تخم علف تشکیل می‌دهد و نسبت به بیماری‌ها مقاومت پایینی دارد و انتخاب مناسبی برای کاشت در آپارتمان و ابعاد کوچک مثل گلدان نیست. برخلاف تصور بسیاری بذر اصلاح‌شده به معنای دست‌کاری ژنتیکی و تراریخته نیست. بلکه به معنای دقت در بذرگیری و انتخاب محصول مناسب برای بذرگیری است و گرده‌افشانی و تلقیح به‌صورت علمی و بر اساس استاندارهایی انجام می‌گیرد. درنتیجه بذر اصلاح‌شده نسبت به بیماری و آفات مقاوم است و درصد خلوص بالاتری دارد همچنین از نظر رنگ و شادابی برتر از بذرهای معمولی‌اند. درنتیجه انتخاب مناسب‌تری برای کاشت بوده و تجربه بسیار خوبی از کاشت را به همراه دارد.

روش کاشت بذر سبزی (شوید) در گلدان

بذر، خاک استاندارد (کمپوست پیشنهاد می‌شود)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت سبزی در آپارتمان هستند. ابتدا بذرها را برای مدت ۱۰ ساعت و حداکثر ۳ روز خیس می‌کنیم. خاک را الک کرده تا نرم و یکدست شود. گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (کمپوست آماده) پر می‌کنیم (بیش از ۳/۴ گلدان)، گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان می‌کنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذرها را بر روی خاک می‌ریزیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک می‌ریزیم. ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمی‌توانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به‌صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید.

قبل از سبز شدن بذر سبزی نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث می‌شود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانه‌زنی صورت نگیرد. هنگامی‌که سطح خاک خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. البته می‌توانید بدون خیس کردن بذرها در آب، آن‌ها را به‌صورت دست­پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند. کود دهی را از هفته دوم بعد از جوانه‌زنی شروع کنید. برای این کار بهتر است ابتدا مقداری خاک‌برگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو می‌کنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یک­دست می‌کنیم. بذرها را به‌صورت دست پاش و یک­نواخت در محل موردنظر ریخته و سپس با شن کش یا چنگال خاک را با آرامی زیرورو می‌کنیم تا بذرها به زیر خاک بروند. سپس به‌آرامی اقدام به آبیاری می‌کنیم به‌صورتی که آب بذرها را جابجا نکند و با خود نبرد. تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز یا روزی دو بار باغچه را آبیاری کنیم.

برای برداشت سبزی به‌خصوص در اولین برداشت‌ها بهتر است از قیچی استفاده کنیم زیرا بذرها زیاد در عمق قرار نداشته و ریشه قوی نداشته درنتیجه ممکن است از خاک دربیایند. برای برداشت سبزی‌ها را نباید از ریشه در بیاوریم بلکه تنها نوک آن را جدا کنیم و مصرف کنیم. بعد از گذشت چند روز از برداشت سبزی، مجدد می‌توانیم آن را برداشت کنیم و سبزی‌ها دوباره سبز می‌شوند.