بذر زیره ایرانی

زیره ایرانی در گنبدکاووس، بجنورد، مشهد، نیشابور، دامغان، سمنان، اصفهان، بین فسا و شیراز، پس قلعه تهران و هرمزگان، نوع خودرو آن اغلب بر روی چمن‌ها، چراگاه‌ها، علفزارها، راه‌ها و کنار جاده‌ها می‌روید. زیره ایرانی خاص مناطق نیمه استپی و دامنه‌ها و کوهستان‌های مناطق خشک و نیمه‌خشک با بارندگی 250 تا 300 میلی‌متر است. این زیره ایرانی به‌عنوان ادویه و چاشنی استفاده می‌شود و خاصیت داروئی دارد. همچنین تکثیر از طریق بذر صورت می‌گیرد. زیره ایرانی از یک طرف به شکل داس باریک است. سطح پشت با 5 دنده طولی باریک زرد رنگ در بین آن‌ها خطوط طولی دیده می‌شود. رنگ بذر زیره ایرانی خاکستري قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره است. نوع میوه بذري زیره ایرانی فندقه در مقطع عرضی 5 پهلو می‌باشد و بیضی شکل و کمی خمیده است.

کاشت

زیره اغلب به‌طور وحشی در نواحی مرتفع و مرطوب می‌روید. بذور در دمای 7 تا 9 درجه سانتی‌گراد شروع به رویش می‌کنند. این گیاه در طول رشد و نمو به درجه حرارت زیاد نیاز ندارد. درجه حرارت مطلوب برای گل‌دهی و تشکیل میوه زیره بین 16 تا 20 درجه سانتی‌گراد است. زیره در طول رویش به آب فراوان نیاز دارد. درصورتی‌که آب کافی به آن نرسد در سال دوم رویش محصولی حاصل نخواهد شد. بیشترین نیاز گیاه زیره به آب در مرحله ساقه دهی و تشکیل گل است. زیره را تقریباً در هر نوع خاکی می‌توان کشت کرد؛ اما برای تولید انبوه گیاه به مقادیر فراوان مواد و عناصر غذایی، ضخامت زیاد سطح زمین و رطوبت کافی نیاز دارد. خاک‌های اسیدی و همچنین خاک‌های بسیار نرم شنی که قادر به حفظ آب نیستند برای کشت این گیاه مناسب نمی‌باشند. خاک‌های با بافت متوسط (رسی – شنی) برای تولید انبوه این گیاه توصیه می‌شود. گیاهان یک‌ساله در مقایسه با گیاهان دوساله با تأخیر به محصول می‌نشینند. همچنین گیاهان یک‌ساله به گرما و آب بیشتری نسبت به گیاهان دوساله نیاز دارند. PH خاک برای زیره بین 4/8 تا 7/8 مناسب است.

زیره به خاک‌های مرطوب و با ساختمانی نرم و یکنواخت نیاز دارد. انجام شخم عمیق در فصل پائیز و افزودن مواد و عناصر غذایی موردنیاز به زمین‌هایی که این گیاه در آن کشت می‌شود ضروری است. لذا در فصل پائیز هنگام آماده ساختن خاک 50 تا 70 کیلوگرم در هکتار فسفر و 50 تا 80 کیلوگرم در هکتار پتاس به زمین می‌افزایند. اوایل بهار پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخه‌ها با دیسک نسبت به تسطیح زمین و افزودن 50 تا 60 کیلوگرم در هکتار ازت اقدام می‌نمایند و بستر خاک را برای کاشت بذور کاملاً آماده می‌نمایند. به‌طورکلی خاک سطحی که در مجاورت بذور قرار می‌گیرد باید دارای ذراتی کوچک و متراکم و خاک عمقی نرم و پوک باشد. همواره باید توجه داشت که هنگام کار در فصل بهار از وسایلی که سبب کاهش رطوبت خاک می‌گردند استفاده نشود.

کاشت زیره در زمان مناسب نقش مؤثری در افزایش عملکرد دارد. در بعضی از کشورها زیره را معمولاً اوایل تابستان و یا حتی اواخر تابستان (مرداد – شهریور) کشت می‌کنند ولی اوایل بهار (یا اواخر اسفند) زمان مناسب‌تری برای کاشت زیره است. تأخیر کاشت سبب می‌شود که برگ‌های طوقه‌ای در سال اول رویش به‌اندازه نهائی خود نرسند که در چنین شرایطی از مقدار محصول بشدت کاسته خواهد شد. به‌هرحال کاشت زیره بستگی به کیفیت کاشت (به‌صورت منفرد یا مخلوط) دارد. چنانچه کاشت زیره به صورت منفرد و بدون کاشت توأم با گیاه دیگر انجام شود (گیاه دوساله) معمولاً فاصله ردیف‌های کاشت بین 30 تا 40 سانتی‌متر مناسب است و تعداد 80 تا 100 بذر در هر متر طول ردیف نیز مناسب خواهد بود. در این شرایط مقدار بذر موردنیاز برای هر هکتار زمین 10 تا 12 کیلوگرم کافی خواهد بود. برای کشت زیره یک‌ساله معمولاً فاصله ردیف‌های کاشت بین 20 تا 25 سانتی‌متر مناسب است. تعداد بذر در هر متر طول ردیف همان مقدار که برای گیاهان دوساله بیان شد، مناسب است. کشت گیاهان دوساله در ردیف‌های کمتر از مقدار ذکر شده (30 تا 40 سانتی‌متر) و همچنین استفاده از مقدار بیشتری بذر برای هر هکتار زمین مناسب نیست و در عملکرد محصول تأثیر چندانی نیز نخواهد داشت. عمق بذر در هنگام کاشت باید دو سانتی‌متر باشد کاشت بذور در اعماق بیشتر سبب رشد نامناسب و ناهمگون می شود.

درصورتی‌که زیره به‌صورت مخلوط با گیاهان دیگر (نظیر شوید) کشت شود باید در دو مرحله انجام گیرد. در مرحله اول باید شوید را کشت نمود و سپس زیره های دوساله را کاشت. فاصله ردیف‌های کاشت برای شوید 20 سانتی‌متر و میزان بذر موردنیاز 10 تا 15 کیلوگرم در هکتار مناسب به نظر می‌رسد. پس از آن زیره را در ردیف‌های به فاصله 46 تا 50 سانتی‌متر می‌کارند. مقدار بذر موردنیاز برای هر هکتار زمین 8 تا 10 کیلوگرم خواهد بود. درصورتی‌که کاشت زیره دوساله به شکل مخلوط با زیره یک‌ساله انجام پذیرد می‌توان با مخلوط کردن بذور این دو گیاه (حتی‌الامکان سعی نمود که وزن خزه دانه از هر دو گیاه به هم نزدیک باشند) آن‌ها را به‌صورت ردیفی کشت کرد. پس از کاشت انجام غلتکی سبک سبب تراکم بخشیدن به بستر سطحی خاک می‌شود.

آماده‌سازی خاک و افزودن مواد عناصر غذایی موردنیاز گیاه به خاک در فصل پائیز و همچنین مبارزه شیمیایی و مکانیکی با علف‌های هرز در سال اول رویش ضروری است. در سال اول رویش باید بین ردیف‌ها را کولتیوار زد تا تهویه خاک به سهولت انجام گیرد و بقایای علف هرز نیز از بین برود. در سال دوم رویش مبارزه شیمیایی با علف‌های هرز و همچنین مبارزه با آفات و بیماری‌های این گیاه ضرورت دارد. در فصل بهار سال دوم نیز باید بین ردیف‌ها را کولتیوار زد تا تهویه خاک با سهولت بیشتری انجام گیرد. کولیتوار نقش مؤثری در افزایش عملکرد دارد. درصورتی‌که زیره به‌صورت مخلوط با گیاهان یک‌ساله دیگر کشت شده باشد پس از برداشت این گیاهان باید بین ردیف‌ها را کولتیوار زد. قبل یا بعد از کاشت و قبل از رویش بذر می‌توان از علف‌کش مرکازین به مقدار 4 تا 5 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. وقتی ارتفاع گیاهان به 10 تا 20 سانتی‌متر رسید می‌توان از علف‌کش آفالون به مقدار 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار استفاده نمود. در صورت کشت مخلوط با شوید برای مبارزه با علف‌های هرز قبل از کاشت می‌توان از علف‌کش مالوران به مقدار 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار استفاده کرد. در سال دوم رویش در بهار (اوایل فروردین) می‌توان استفاده از علف‌کش‌ها را تکرار نمود. علف‌کش مناسب در این مرحله آفالون به مقدار 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار است در سال دوم رویش باید موارد غذایی و عناصر موردنیاز گیاه را به خاک اضافه نمود. مبارزه با بیماری‌های قارچی و کنه و علف‌های هرز و انگلی باید در برنامه کاشت این گیاه مدنظر قرار گیرد.

برداشت محصول در سطوح کوچک با دست امکان‌پذیر است ولی در سطوح وسیع کشت برداشت محصول تنها با استفاده از ماشین میسر خواهد بود. برداشت محصول گیاهان دوساله در دو مرحله صورت می‌گیرد. مرحله اول از بدو تشکیل میوه شروع می‌شود (از اوایل مرداد میوه‌ها می‌رسند) در این مرحله ساقه‌های گل‌دار را با ماشین مخصوص برداشت جدا می‌کنند و آن‌ها را 5 تا 6 روز روی زمین قرار می‌دهند. در مرحله دوم برداشت نهایی انجام می‌گیرد صبح زود یا بعدازظهر زمان مناسبی برای برداشت محصول در مرحله دوم است. درصورتی‌که هوا بارانی و نامساعد باشد نمی‌توان محصول را در دو مرحله برداشت کرد، زیرا ممکن است هنگامی‌که گیاهان روی زمین قرار دارند. بر اثر بارندگی یا عواملی نامساعد جوی خسارات سنگینی به محصول وارد شود ازاین‌رو برداشت یک مرحله‌ای محصول مناسب‌تر است. پس از برداشت، دانه‌ها را خشک می‌کنند برای این عمل می‌توان از خشک‌کن‌های الکتریکی و یا از هوای آزاد استفاده نمود بذور را پس از خشک کردن تمیز و بسته‌بندی می‌نمایند و چنانچه بذور خوب خشک نشده باشند به سهولت به عوامل بیماری‌زای قارچی آلوده می‌شوند و به‌اصطلاح کپک می‌زنند و غیرقابل ­استفاده و گاهی سمی می‌شوند. چون بذور گیاهان یک‌ساله پس از رسیدن به‌سرعت به اطراف پراکنده می‌شوند توصیه می‌شود که برداشت محصول در یک مرحله انجام گیرد. هنگام برداشت محصول باید دقت نمود که بذور بعضی گیاهان سمی نظیر بذرالبنج، تاتوره و شوکران کبیر با زیره مخلوط نشوند زیرا جدا کردن آن‌ها از زیره یا غیرممکن است یا مشکل و متحمل کار زیادی خواهد بود. عملکرد زیره بسیار متفاوت است و بستگی به شرایط آب و هوایی و همچنین نحوه مراقبت و نگهداری از گیاهان در طول رویش دارد. عملکرد زیره دوساله از 5/0 تا 9/1 تن به تفاوت گزارش شده است. عملکرد زیره یک‌ساله 1 تا 1/6 تن در هکتار گزارش شده است.

خواص

زیره یکی از گیاهان بومی آسیا است که به خاطر عطر و مزه منحصربه‌فرد در انواع غذاها به کار می‌رود. وقتی‌که این گیاه خشک می‌شود به دانه زیره سبز شباهت دارد. ادویه این دانه‌ها بسیار عالی است و به همین دلیل است که در غذاهای هندی، آلمانی و روسی مورداستفاده قرار می‌گیرد. ارزش‌های غذایی زیره آن را یک جز ضروری برای مصرف می‌سازد. آن شامل مواد معدنی نظیر آهن، کلسیم، روی و منیزیم است. همچنین دانه‌ها حاوی ویتامین‌های طبیعی هستند. این دانه‌ها را می‌توان در چای به‌عنوان چاشنی و هم‌چنین به‌عنوان جزئی برای التیام جراحات مورداستفاده قرار داد. زیره برای درمان بسیاری از مشکلات مربوط به سلامتی مانند پرفشاری خون، حمله قلبی، مشکلات پوستی، دیابت، سرطان و آسم به کار می‌رود. روغن معطر زیره نیز ترکیبات مؤثری مانند کاروون، لیمونن، کاروئول، پینن، کیومین آلدهید، فورفورال، توجون و آنتی‌اکسیدان دارد.

در این بخش فواید زیره آورده شده است:

۱. خواص آنتی‌اکسیدانی

زیره دارای مواد مغذی عالی از جمله آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند لوتئین، کاروتن، کریپتوزانتین و زئازانتین است. این ترکیبات مؤثر از آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد و همچنین از التهاب بدن جلوگیری می‌کنند؛ بنابراین زیره با داشتن آنتی‌اکسیدان در برابر برخی از مشکلات مربوط به سلامتی از جسم شما محافظت می‌کند.

۲. منبع فیبر

یکی از خواص زیره برای سلامتی، سرشار بودن از فیبر است. مصرف ۱۰۰ گرم زیره سیاه، ۳۸ گرم فیبر یعنی ۱۰۰٪ میزان مصرف مجاز روزانه را تأمین می‌کند. فیبر، نقش مهمی را در بهبود وضعیت سلامت بدن ایفا می‌کند. فیبر به‌عنوان ماده مغذی ضروری برای افزایش سلامتی دستگاه گوارش ساخته می‌شود. فیبر از مشکلات گوارشی مانند یبوست و نفخ جلوگیری می‌کند. همچنین در سلامت قلب نیز نقش دارد. علاوه بر زیره می‌توانید فیبر را در سبزیجات سبزبرگ نیز پیدا کنید.

۳. منبع پتاسیم

زیره نه تنها فیبر دارد بلکه منبعی از پتاسیم نیز محسوب می‌شود. پتاسیم به‌عنوان یکی از مواد معدنی مهم نقش مهمی را در ساخت ماهیچه‌های قدرتمند ایفا می‌کند. همچنین، در بهبود سطح فشارخون و تعادل آب در بدن نیز نقش دارد. یک مسئله مهم دیگر درباره پتاسیم این است که سلامت سیستم عصبی را حفظ می‌کند. علاوه بر زیره می‌توانید پتاسیم موردنیاز خود را از سیب زمینی و لوبیا سفید نیز دریافت کنید.

۴. منبع کلسیم

یکی دیگر از خواص زیره برای سلامتی داشتن کلسیم است. این ماده معدنی موجود در زیره می‌تواند به افزایش تراکم استخوان کمک کند. این ویژگی برای جلوگیری از پوکی استخوان مفید است؛ بنابراین اگر استخوان‌هایی سالم می‌خواهید باید به‌طور منظم لبنیات و زیره مصرف کنید.

۵. منبع آهن

زیره به دلیل داشتن آهن، برای افزایش تولید هموگلوبین مفید است. همچنین در متابولیسم پروتئین نیز نقش دارد؛ بنابراین برای جلوگیری از بروز کم‌خونی و خستگی مزمن، زیره و منابع دیگر آهن از جمله گوشت قرمز را مصرف کنید.

۶. منبع منیزیم

منیزیم موجود در زیره برای افزایش انرژی لازم است. از این مهم‌تر این‌که منیزیم موجود در زیره سیاه، اعصاب را آرام کرده و به گوارش کمک می‌کند. درواقع منیزیم برای بهبود عملکردهای بدن مفید است. برای کسب نتایج بهتر باید زیره را همراه با اسفناج – یکی از خوراکی‌های سرشار از منیزیم – مصرف کنید.

۷. منبع ویتامین B6

ویتامین B6 به‌عنوان یکی از ویتامین‌های گروه B کمپلکس، نقش مهمی را در تبدیل غذا به انرژی ایفا می‌کند. همچنین برای افزایش سلامت سیستم قلبی عروقی و تقویت سیستم ایمنی مفید است. زیره در بهبود وضعیت سیستم عصبی نیز تأثیر مثبت دارد؛ بنابراین برای عملکرد صحیح بدن، می‌توانید زیره  را به رژیم غذایی روزانه خود اضافه کنید.

۸. کمک به کاهش وزن

چیزی که یک رژیم غذایی را خوب می‌کند، نحوه انجام آن است. در مقوله کاهش وزن رژیم غذایی یک ضرورت است. برای داشتن رژیم غذایی سالم باید غذاهای سالم مصرف کنید. مثلاً میوه و سبزیجات سبزرنگ گزینه‌های مناسبی هستند. زیره نیز انتخاب خوبی است. گفته می‌شود که یکی از خواص زیره برای سلامتی، کمک به کاهش وزن است. زیره برای شکستن کالری‌های اضافی و لاغرتر کردن شما عالی است. بنابراین برای داشتن رژیم غذایی سالم می‌توانید زیره را روی سالاد یا ماست خود بپاشید.

۹. افزایش سلامت دستگاه گوارش

زیره می‌تواند عملکرد دستگاه گوارش را بهبود بخشد. زیره فیبر دارد که نقش مهمی را در جلوگیری از مشکلات گوارشی ایفا می‌کند. همچنین فیبر به جذب مواد مغذی موجود در غذا و افزایش سلامت بدن کمک می‌کند. بنابراین برای داشتن جسمی سالم‌تر، زیره مصرف کنید.

۱۰. افزایش سلامت قلب

وجود پتاسیم و فیبر رژیمی در زیره برای افزایش سلامت قلب مفید است. فیبر می‌تواند سطح کلسترول LDL را پایین بیاورد. بنابراین با مصرف منظم زیره از خطر بیماری‌های قلبی مانند حمله قلبی و سکته رهایی می‌یابید.

۱۱. کنترل دیابت

دیابت یکی از بیماری‌های مزمن در دنیاست. برای مهار این بیماری باید مصرف قند را کنترل کنید. همچنین می‌توانید از موادی مانند استویا به‌جای قند معمولی استفاده کنید. برای مهار دیابت باید زیره مصرف کنید. زیره می‌تواند سطح قند بدن را کنترل کند.

۱۲. افزایش انرژی

زیره به دلیل داشتن منیزیم و مواد مغذی دیگر انرژی را افزایش می‌دهد. اگر قصد انجام فعالیت‌های سخت را دارید، مصرف روزانه زیره را به شما توصیه می‌کنیم.

۱۳. درمان تب

خوردن چای و دم‌نوش زیره به درمان سرفه، سرماخوردگی و تب کمک می‌کند. این چای گیاهی برای تقویت سیستم ایمنی نیز مفید است.

۱۴. جلوگیری از اختلال عصبی

گفته می‌شود که مصرف زیره به جلوگیری از اختلالات عصبی کمک می‌کند و در رفع بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون نقش دارد.

۱۵. جلوگیری از سرطان

همان‌گونه که می‌دانیم سرطان یک بیماری مزمن است و باید بهترین بازدارنده‌ها و درمان‌ها را برای آن پیدا کنیم. زیره در این زمینه کمک زیادی به شما می‌کند. زیره به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی برای جلوگیری از سرطان مفید است. همچنین فیبر موجود در آن در برابر سرطان از غشای مخاطی روده بزرگ محافظت می‌کند. در واقع زیره عالی است و باید مصرف آن را مدنظر قرار دهید.

۱۶. افزایش سلامت دستگاه قلبی عروقی

استفاده از روغن زیره می‌تواند به افزایش سلامت دستگاه قلبی عروقی کمک کند. برای مثال اگر می‌خواهید از آن برای درمان درد مفاصل استفاده کنید، صبح و بعدازظهر روغن زیره بخورید. فقط این نیست، پتاسیم موجود در زیره به تقویت عضلات و افزایش سلامت دستگاه قلبی نیز عروقی کمک می‌کند.

 ۱۷. افزایش سلامتی زنان

یکی از خواص زیره برای سلامتی افزایش سلامت زنان است. زیره به رفع مشکلات زنانه مانند دردهای قاعدگی، کمردرد و دردهای شکمی کمک می‌کند. برای تسکین درد توصیه می‌کنیم ترکیبی از روغن زیره ، عسل و آب گرم را قبل از صبحانه و بعد از شام مصرف کنید. علاوه بر این زیره به افزایش شیر مادران شیرده نیز کمک می‌کند. درواقع مقدار و کیفیت شیر را افزایش داده و مانع از تأثیر نفخ و سوءهاضمه بر شیر می‌شود.

۱۸. افزایش میل جنسی

یکی دیگر از خواص زیره افزایش میل جنسی است. زیره از ناتوانی جنسی جلوگیری می‌کند. تنها کاری که باید انجام دهید، نوشیدن ترکیبی از عسل، روغن زیره و جوز هندی قبل از خواب است.

۱۹. جلوگیری از ریزش مو

استفاده از زیره برای مو ایده خوبی است. گفته می‌شود زیره به رفع شپش سر و جلوگیری از ریزش مو کمک می‌کند. می‌توانید از پودر زیره برای شستن و ماساژ دادن مو استفاده کنید تا بافت مو را بهبود بخشیده و ریشه مو را تقویت کند. درنتیجه می‌توان گفت زیره انتخاب خوبی برای غذا محسوب می‌شود و سالم‌ترین چیزی است که در دنیا پیدا می‌کنید. می‌توانید آن را به شکل دانه یا پودر از بازار تهیه کنید. سپس آن را به سالادها و سوپ‌ها اضافه کنید. زیره دریافت مواد مغذی لازم برای بدن را افزایش می‌دهد. بنابراین برای داشتن جسمی سالم‌تر مصرف روزانه زیره را آغاز کنید.

وزن	20 گرم
نام فارسی	زیره ایرانی
نام انگلیسی	black cumin
نام علمی	Bunium persicum
خانواده	Apiaceae