بذر ریحان کاهویی

ریحان کاهویی از جمله سبزیجات معطر است که به صورت خام مصرف می‌شود. ریحان کاهویی جز خانواده نعناعیان است. برگ‌های این گیاه به صورت متقابل، بیضی مانند و گاها نوک‌تیز می‌باشد. برگ‌های به صورت دندانه‌دار و به رنگ سبز می‌باشند. گل‌های کوچکی به رنگ سفید، بنفش و قرمز دارد. برگ‌های این گیاه به نسبت بزرگ و شبیه برگ کاهو می‌باشد به همین دلیل به آن ریحان کاهویی می‌گویند. در آب و هوای معتدل و گرم رشد می‌کند. از این نوع ریحان علاوه بر مصرف خوراکی برای تهیه دمنوش و دارو نیز استفاده می‌شود. ساقه علفی به رنگ سبز دارد. توجه داشته باشید زمانی که بوته‌ و برگ‌ این گیاه به حد معینی رسید و قبل از آنکه گل بنشیند آن را برداشت کنید.

اصل این گیاه بومی ایران و افغانستان و سند است و در حدود پانصد سال پیش از هند به اروپا برده شده است و بالغ بر 60 نوع ریحان در دنیا وجود دارد انواع مختلفی شامل سبز و بنفش و کرمانی و فری و ریحان کوچک و بزرگ معروف‌ترین آن‌هاست. مزه بیشتر آن‌ها شیرین و تند است و در برخی نیز مانند ریحان لیمویی و دارچینی مزه آن‌ها لیمو و دارچین است. این گیاه مانند سایر گیاهان هم‌خانواده خود دارای ماده مؤثره اسانس بوده که در کرک‌های ترشحی یا حجره‌های مخصوص در برگ و ساقه و گل‌ها ساخته و ذخیره می‌شوند و در اندام‌های مختلف آن‌ها نیز موسیلاژ و تانن و مواد تلخ نیز وجود دارد. در اکثر نقاط کشور عزیزمان ایران این گیاه به‌عنوان یک سبزی خوراکی کشت و کار شده و از برگ‌های آن استفاده می‌شود در صورت تهیه اسانس بایستی از اندام‌های هوایی گیاه استفاده گردد. در ایران دو نوع سبز و بنفش آن کشت می‌شود و بنفش آن از مزه تند و تیزتری برخوردار است آنالیز اسانس این دو نوع نشان می‌دهد که میزان ترکیبات آن‌ها باهم تفاوت دارد.

متأسفانه این روزها برخی اخبار مبنی بر آبیاری سبزی‌ها با آب فاضلاب و ناسالم بودن آنها به گوش می‌رسد. بنابراین بهتر است امسال برای کاشت سبزی مصرفی خودمان دست به کار شده و دیگران را نیز به کاشت سبزی در منزل و آپارتمان تشویق کنیم. مشاهده رشد هر روزه سبزی‌ها در گلدان و برداشت و مصرف آن یکی از راه‌های یافتن آرامش در این ایام است. اگر می‌خواهید سبزی‌هایتان را پشت پنجره و تو گلدان‌های زیبا پرورش بدهید بهتر است از خاک آماده و تمیز استفاده کنید تا فضای آپارتمان از حشره و موجودات دیگر پر نشود. بهترین خاک برای کاشت سبزی کمپوست آماده است. اگر فقط می‌خواهید چند نمونه سبزی بکارید بدون شک ریحان سبز یا بنفش، تربچه، جعفری و شاهی اولین انتخاب‌ها هستند. برای اینکه سبزی‌های شما همیشه سبز و شاداب و از بیماری و آفات به دور باشند می‌توانید از کود NPK همانند 20-20-20 استفاده کنید.

تفاوت بذر معمولی با اصلاح‌شده

بذر معمولی

بذر معمولی سبزی معمولاً به‌صورت کیلویی عرضه می‌شود و ناخالصی دارد و بخشی از آن را تخم علف تشکیل می‌دهد و نسبت به بیماری‌ها مقاومت پایینی دارد و انتخاب مناسبی برای کاشت در آپارتمان و ابعاد کوچک مثل گلدان نیست.

بذر اصلاح‌شده

برخلاف تصور خیلی از ما بذر اصلاح‌شده به معنای دست‌کاری ژنتیکی و تراریخته نیست. بلکه به معنای دقت در بذرگیری و انتخاب محصول مناسب برای بذرگیری است و گرده افشانی و تلقیح به‌صورت علمی و بر اساس استاندارهایی انجام می‌گیرد. درنتیجه بذر اصلاح‌شده نسبت به بیماری و آفات مقاوم است و درصد خلوص بالاتری دارد. همچنین از نظر رنگ و شادابی برتر از بذرهای معمولی‌اند. درنتیجه انتخاب مناسب‌تری برای کاشت بوده و تجربه بسیار خوبی از کاشت را به همراه دارد.

روش کاشت در گلدان

بذر، خاک استاندارد (کمپوست پیشنهاد می‌شود)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت سبزی در آپارتمان هستند. ابتدا بذرها را برای مدت 10 ساعت و حداکثر 3 روز خیس می‌کنیم. خاک را الک کرده تا نرم و یکدست شود. گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (کمپوست آماده) پر می‌کنیم (بیش از 3/4 گلدان). گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان می‌کنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذرها را بر روی خاک می‌ریزیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک می‌ریزیم. ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمی‌توانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید. قبل از سبز شدن بذر سبزی نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث می‌شود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانه‌زنی صورت نگیرد. هنگامی‌که سطح خاک خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. البته می‌توانید بدون خیس کردن بذرها در آب، آن‌ها را به‌صورت دست پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند. کوددهی را از هفته دوم بعد از جوانه‌زنی شروع کنید.

روش کاشت در باغچه و زمین

برای این کار بهتر است ابتدا مقداری خاک‌برگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو می‌کنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یکدست می‌کنیم. بذرها را به‌صورت دست پاش و یکنواخت در محل موردنظر ریخته و سپس با شن کش یا چنگال خاک را با آرامی زیرورو می‌کنیم تا بذرها به زیر خاک بروند. سپس به‌آرامی اقدام به آبیاری می‌کنیم به‌صورتی که آب بذرها را جابجا نکند و با خود نبرد. تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز یا روزی دو بار باغچه را آبیاری کنیم.

برداشت از باغچه یا گلدان

برای برداشت سبزی به‌خصوص در اولین برداشت‌ها بهتر است از قیچی استفاده کنیم زیرا بذرها زیاد در عمق قرار نداشته و ریشه قوی نداشته درنتیجه ممکن است از خاک دربیایند. برای برداشت سبزی‌ها را نباید از ریشه دربیاوریم بلکه تنها نوک آن را جدا کنیم و مصرف کنیم. بعد از گذشت چند روز از برداشت سبزی، مجدد می‌توانیم آن را برداشت کنیم و سبزی‌ها دوباره سبز می‌شوند. سبزی ها اگر چیده و سرگیری نشوند به گل می روند، ریحان هنگامی که به گل رفت آن را حذف کنید، وجود گلها باعث بد طعم شدن برگ ریحان می شود.

خواص ریحان

ریحان فواید زیادی برای بدن دارد که ما در اینجا خواص سبزی ریحان تازه و خشک، چای و گل ریحان برای سلامتی، بارداری، لاغری، معده، دیابت و پوست و مو را شرح می‌دهیم:

خواص ریحان برای پوست و مو

توجه: پیش از مصرف هرگونه ماسک بر روی صورت و نواحی حساس بدن، با مالیدن مقداری کمی از آن بر روی پوست دست خود به مدت حداقل 20 دقیقه، از نداشتن حساسیت نسبت به آن اطمینان حاصل نمایید.

1. آکنه و جوش صورت

برگ‌های ریحان دارای خواص ضد باکتری و ضدالتهابی قوی هستند و با از بین بردن باکتری‌های پوست صورت به درمان آکنه و جوش صورت کمک می‌کنند.

2. جوش‌های سرسیاه

ریحان تازه به پیشگیری و درمان جوش‌های سرسیاه و لکه‌های پوستی کمک می‌کند. ماسک صورت برگ ریحان برای جوش: برگ‌های تازه و مرطوب ریحان را له کرده و بر روی صورت بگذارید پس از 15 دقیقه برگ‌ها را برداشته و صورت را با آب سرد خوب بشویید.

3. جوان‌سازی پوست صورت

مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ریحان و همچنین خواص ضدالتهابی ریحان با پاک‌سازی پوست صورت و بهبود خاصیت کشسانی پوست به درمان چین‌وچروک پوست و جوان‌سازی پوست صورت کمک می‌کند.

4. روشن‌کننده و درخشان کننده پوست

ریحان به پاک‌سازی پوست صورت از سلول‌های مرده کمک کرده و به روشن کردن و درخشان کردن پوست کمک می‌کند. ماسک صورت با ریحان: 1 قاشق چای‌خوری پودر ریحان خشک‌شده را با 1 قاشق چای‌خوری زردچوبه و آب یک لیموترش تازه ترکیب کنید و بر روی صورت بمالید. بگذارید 15 دقیقه بماند و سپس با آب سرد خوب بشویید.

5. پیشگیری از ریزش مو

ریشه سبزی ریحان به بهبود گردش خون در پوست سر کمک کرده و با تقویت فولیکول‌های مو به درمان ریزش موی سر کمک می‌کند.

6. درمان شوره سر

روغن ریحان با آب‌رسانی به موها و پوست سر، خشکی پوست و خارش را کاهش داده و شوره سر را درمان می‌کند. ماسک ریحان برای مو: 2 قطره روغن ریحان را با نصف فنجان روغن نارگیل ترکیب کنید و بر روی پوست سر بمالید و خوب ماساژ دهید، بگذارید 1 ساعت بماند و سپس با آب گرم و شامپو بشویید.

7. درمان موهای سفید و خاکستری

ریحان یکی از بهترین مواد طبیعی برای پیشگیری و درمان سفید شدن موها محسوب می‌شود. ماسک ریحان برای رفع سفیدی مو: پودر آمله یا انگور فرنگی هندی و برگ‌های ریحان را به مدت یک شب در آب خیس کنید. سپس مقداری روغن نارگیل به آن اضافه کنید و موهای خود را با این مخلوط بشویید تا سفیدی موها رفع شود.

فواید دارویی و درمانی ریحان برای بدن

8. درمان ناباروری مردان

ناباروری در مردان می‌تواند به دلیل کمبود اسپرم یا اختلالات نعوظ ایجاد شود، نشان داده که مصرف ریحان می‌توانند به درمان اختلالات نعوظ و درنتیجه درمان ناباروری در مردان کمک کند.

9. لاغری و کاهش وزن

استفاده منظم از ریحان سبز و بنفش به دلیل فیبر موجود در آن باعث پاک‌سازی روده‌ها شده و به بهبود متابولیسم چربی در بدن کمک می‌کند، درنتیجه باعث لاغری و کاهش وزن می‌شود.

10. معده و دستگاه گورش

در طب سنتی از ریحان برای درمان بی‌اشتهایی، گرفتگی و ریفلاکس معده و حتی کشتن انگل‌های دستگاه گوارش استفاده می‌شود. همچنین ریحان می‌تواند به بهبود هضم غذا، درمان معده درد و سلامت دستگاه گوارش کمک کند.

11. فشارخون و قلب

سبزی ریحان حاوی مقادیر بالایی آنتی‌اکسیدان بوده که می‌تواند باعث بهبود عملکرد رگ‌های خونی شده و فشارخون بالا را کاهش دهد. خواص ضدالتهابی ریحان هم برای پیشگیری و درمان بیماری قلبی و عروقی، حمله قلبی و سکته قلبی مفید است.

12. دیابت و قند خون

تحقیقات در هند نشان داده که ریحان یکی از بهترین گیاهان دارویی برای کاهش گلوکز موجود در خون بوده که می‌تواند به کاهش قند خون بالا در افراد مبتلا به دیابت کمک کند. علاوه بر این ریحان به کاهش سطح‌تری گلیسیرید و کلسترول بالای خون که در افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود، کمک می‌کند.

13. سرطان

مطالعات بالینی نشان داده که مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ریحان از جمله فنول ها و آنتوسیانین ها به‌طور طبیعی با افزایش تعداد گلبول‌های سفید خون از ابتلا به انواع سرطان‌های پوست، کبد، دهان و ریه و گسترش تومورهای سرطانی پیشگیری می‌کند.

14. روماتیسم و آرتروز

ریحان حاوی مقادیر بالای اگنول، سیترونلول و لینالول است که به کاهش التهاب در بدن کمک کرده و برای پیشگیری و درمان روماتیسم و آرتروز مفید است. همچنین گفته‌شده که بتاکاریوفیلن های موجود در ریحان برای کاهش درد آرتروز مفید هستند.

15. استرس، اضطراب و افسردگی

مطالعات نشان داده که یکی از بهترین داروهای ضدافسردگی طبیعی بوده و با افزایش میزان هورمون‌هایی مانند سروتونین به کاهش استرس و اضطراب و درمان افسردگی کمک می‌کند. مقادیر بالای مس موجود در ریحان باعث افزایش سطح انرژی شده و برای درمان خستگی و بی‌حالی مفید است.

16. کبد چرب

مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان‌های موجود در ریحان باعث بهبود عملکرد کبد و تنظیم سطح آنزیم‌های کبد شده و به درمان کبد چرب کمک می‌کند.

17. سنگ کلیه

ریحان به‌عنوان یک مدر عمل می‌کند و با پاک‌سازی و سم‌زدایی از کلیه به درمان سنگ کلیه کمک می‌کند.

درمان خانگی سنگ کلیه

به مدت 6 ماه هر روز صبح مقداری آب ریحان را با عسل ترکیب کنید و بخورید تا سنگ کلیه درمان شود.

18. آلزایمر و پارکینسون

مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که مقادیر بالای منگنز و مس موجود در ریحان باعث بهبود عملکرد مغز شده و برای پیشگیری و درمان زوال عقل و بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون مفید است. همچنین ریحان با افزایش میزان گلیکوزیل سرامید ها که به‌عنوان سپر محافظ مغز در برابر رادیکال های آزاد عمل می‌کنند، از ابتلا به فراموشی در سنین بالا پیشگیری می‌کند.

19. پوکی استخوان

مقادیر بالای ویتامین K موجود در ریحان با بهبود جذب کلسیم باعث تقویت استخوان‌ها شده و خطر ابتلا به پوکی استخوان به‌ویژه در زنان را کاهش می‌دهد.

20. سندروم پیش از قاعدگی

منگنر موجود در ریحان با تنظیم تعادل هورمون‌ها در بدن به درمان سندروم پیش از قاعدگی که با علائمی مانند درد کمر و دل‌درد، افسردگی، خستگی و حساسیت پستان‌ها مشخص می‌شود، کمک می‌کند.

21. چشم

مقادیر بالای بتا کاروتن موجود در برگ ریحان باعث تقویت بینایی شده و به درمان بیماری‌های چشمی از جمله خشکی چشم کمک می‌کند.

22. درمان صرع

یکی از علل اصلی ابتلا به بیماری صرع مقادیر پایین منگنز در بدن است، ریحان غنی از منگنز بوده و می‌تواند برای پیشگیری و درمان صرع مفید باشد.

23. کم‌کاری و پرکاری تیروئید

منگنز موجود در ریحان باعث بهبود عملکرد غده و تنظیم هورمون‌های تیروئید شده و از ابتلا به بیماری‌های کم‌کاری و پرکاری تیروئید پیشگیری می‌کند.

24. درمان گلودرد و سرفه

ریحان به دلیل خواص ضد باکتری و ضدویروسی که دارد به درمان گلودرد، سرفه و همچنین برونشیت و آسم کمک می‌کند. درمان خانگی گلودرد و سرفه: شما می‌توانید 8 برگ ریحان تازه و 5 گل میخک را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید و بگذارید 10 دقیقه بماند تا عصاره آن در بیاید، از این دم‌نوش برای درمان سرفه و گلودرد استفاده کنید.

25. خواص گل ریحان

گل ریحان که از نظر طعم و بو کاملاً شبیه برگ ریحان است به رنگ سفید یا صورتی است در انتهای ساقه گیاه ریحان ظاهر می‌شود و پس از مدتی دانه ریحان، تخم ریحان یا تخم شربتی را ایجاد می‌کند.

گل ریحان مانند برگ‌های ریحان دارای ترکیبات شیمیایی مفیدی بوده و به درمان سرطان، معده درد، استرس و افسردگی، درمان آرتروز و سلامت قلب کمک می‌کند.

فواید چای و دم‌نوش ریحان

چای و دم‌نوش ریحان می‌تواند به کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت کمک کند، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از سرماخوردگی شود، فشارخون بالا و سردرد را کاهش دهد و چون خواص ضد باکتریایی دارد به سلامت دهان و دندان کمک کند.

طرز تهیه چای و دم‌نوش ریحان

یک قاشق چای‌خوری برگ و گل خشک‌شده ریحان را در یک فنجان آب جوش بریزید و بگذارید به مدت 3 تا 5 دقیقه دم بکشد، دم‌نوش ریحان شما آماده است می‌توانید با عسل شیرین کنید و بنوشید.

فراموش نکنید زنان در دوران بارداری نباید به‌هیچ‌وجه از چای و دم‌نوش ریحان استفاده کنند چون می‌تواند سطوح هورمونی را در بدن تغییر دهد.

روغن ریحان برای چیست و چه خواصی دارد؟

روغن ریحان منبع خوبی از ویتامین A، منیزیم، پتاسیم، آهن و کلسیم بوده و برای درمان تهوع، آرتروز، سو هاضمه، یبوست، درمان استرس و افسردگی، تقویت بینایی، مشکلات تنفسی از جمله آسم و دیابت مفید است.

طرز تهیه روغن ریحان

برگ‌های تازه ریحان سبز را به مدت 10 ثانیه در آب جوش بریزید و بردارید آب بکشید و با آب سرد خوب بشویید و خشک کنید. برگ‌ها را به همراه یک فنجان روغن زیتون در مخلوط‌کن بریزید و خوب هم بزنید تا یکدست شود، روغن ریحان آماده است در ظرفی بریزید و به مدت 3 روز در یخچال نگهداری کنید.

عوارض و مضرات ریحان سبز و بنفش

جنین، زنان باردار و زنان شیرده

گفته‌شده که زیاده‌روی در مصرف سبزی ریحان به دلیل روغن‌های فرار موجود در آن باعث تحریک رحم در دوران بارداری شده و برای جنین و زنان باردار و همچنین زنان در دوران شیردهی مضر است.

ریحان تازه هیچ‌گونه عوارض جانبی ندارد اما اسانس ریحان بیشتر برای استفاده موضعی بوده و می‌تواند در برخی افراد باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک و حساسیت شود.

ریحان ممکن است با داروهایی که برای فشارخون بالا و دیابت استفاده می‌شوند، تداخل دارویی ایجاد کند.

اگر اختلال خونریزی دارید، ریحان ممکن است لخته شدن خون را کاهش دهد.

طبع ریحان

طبیعت ریحان کمی گرم و خشک است. ریحان غنی از آنتی‌اکسیدان، ویتامین A، ویتامین K، ویتامین C، تیامین، نیاسین، فولات، منیزیم، منگنز، آهن، فسفر، پتاسیم و کلسیم است. از سبزی ریحان تازه و خشک برای تهیه ریحان پلو، کوفته ریحان، سس پستو و سس ریحان برای پاستا و ماکارونی و سالاد، آبمیوه و اسموتی ریحان و انواع سوپ و آش استفاده می‌شود. در ایران ریحان تازه را به‌عنوان سبزی‌خوردن استفاده می‌کنند.

درباره سبزی ریحان

بیش از 35 نوع ریحان مختلف در طبیعت یافت می‌شود. یکی از انواع ریحان، ریحان مقدس است که در هند یک گیاه مقدس شناخته می‌شود و از روغن آن برای درمان سردرد، استرس و بهبود عملکرد جنسی استفاده می‌شود. ریحان یکی از بهترین مواد طبیعی برای درمان جای نیش حشرات و نیش پشه است. گیاه ریحان بومی مناطق آسیا و آفریقا است که از 5000 سال پیش به‌صورت وحشی در مناطقی از خاورمیانه رشد کردند و سپس در قرن شانزدهم از هند به اروپا وارد شدند.

وزن	10 گرم
نام فارسی	ریحان سیاه
نام انگلیسی	lettuce leaf basil
نام علمی	Ocimum basilicum
خانواده	labiateae