بذر درخت زیتون تلخ

زیتون تلخ نام درختی زیبا است که میوه آن در ابتدا به رنگ سبز است که پس از رسیدن به سبز روشن متمایل به زرد تبدیل می‌شود. زیتون تلخ یا سنجد تلخ از خانواده زیتون تلخیان Meliaceae است.درخت زیتون تلخ بومی استرالیا و نواحی جنوب شرق آسیا می‌باشد. درختی برگ‌ریز با تاج گرد که سایه فوق‌العاده دل‌نشین برای روزهای گرم که عمده مصرف آن نیز به همین خاطر است. این درخت یکی از گزینه‌های مناسب برای پرورش بن سای می‌باشد. رشد این درخت بالا بوده و در عرض ۳ سال می‌توانید یک بونسای فوق‌العاده از آن پرورش دهید. از نام‌های دیگر آن می‌توان به زیتون تلخ، سنجد تلخ و در ایران سفید سرو، درخت زیتون تلخ، سنجد تلخ، سدردرخت، سدر سفید، درخت چتر، درخت مهره، آزاد درخت اشاره نمود. از نام‌های انگلیسی این گیاه white cedar, chinaberry tree, bead tree,cape lilac, syringa berry tree, persian lilac,indian lilac قابل‌ذکر است. این درخت به خاطر گل‌های بنفش فوق‌العاده زیبای آن گاهی به اشتباه یاس بنفش نامیده شده و در کشورهای دیگر نیز ملیا ژاپنی، ملیا جنوبی Melia japonica, Melia australis and Melia sempervivens نیز می‌شناسند.

میوه‌های گیاه زیتون تلخ گرد، کوچک، زرد رنگ، سمی و شبیه خرما و سنجد است و کودکان ممکن است بر اثر مصرف چند عدد از این میوه‌ها دچار مسمومیت شوند. بنابراین برای کاشت در فضای سبز پارک‌ها مناسب نیست. البته میوه‌ها سمیتی برای پرندگان ندارد و به همین دلیل است که میوه‌های این گیاه در طی زمستان یکی از منابع غذایی برای پرندگان محسوب می‌شوند. در درون میوه این گیاه همچون خرما هسته وجود دارد. جالب است بدانید که در هسته زیتون تلخ سوراخ وجود دارد، به همین خاطر از هسته آن برای درست کردن تسبیح نیز استفاده می‌شود، چنانچه در فرانسه و انگلیس به این درخت، درخت تسبیح می‌گویند. از زیتون استفاده‌های گوناگون دارویی و صنعتی می‌شود. استفاده از زیتون برای سلامتی بسیار مفید است. زیتون تلخ درختی برگ‌ریز است.

توجه کنید که برگ‌های این گیاه نیز سمی است و حتی به دلیل خاصیت دورکنندگی حشرات که دارد گاهی از آنان در مناطق روستایی برای حفاظت مواد غذایی در برابر حشرات و دور کردن حشرات استفاده می‌شود. سرعت رشد این گیاهان نسبتاً سریع است و در طی ۵-۴ سال می‌توانند حدود ۸-۶ متر ارتفاع یابند. همچنین این درخت یکی از زیباترین‌ها در زمان گل‌دهی است. تنه این درخت از چوب مرغوب می‌باشد. رنگ پوسته درخت نیز قهوه‌ای روشن متمایل به قرمز است. برگ‌های زیتون تلخ از ۵ تا ۷ برگچه نوک تیز تشکیل شده است. برگ‌ها به اندازه تقریبی ۳ الی ۶ سانتی‌متر بوده که طول حدودی ۳ سانتی‌متر داشته در زمان گل‌دهی درخت یکی از زیباترین‌ها را خواهید دید گل‌ها شبیه به گل گوشواره‌ای حدود ۲-۳ سانتی‌متر بسیار معطر و خوش‌بو ترکیبی از رنگ‌های ارغوانی-سفید و صورتی است که به همین علت در ایران به آن یاس بنفش نیز می‌نامند.

شرایط محیطی

آبیاری: زیتون تلخ شرایط رطوبتی مختلفی در خاک و بخصوص خشکی خاک را به‌خوبی تحمل می‌کند اما برای اینکه سیستم ریشه‌ها به‌خوبی رشد کنند و توسعه بیابند بهتر است که در دو سال اول رویش و بخصوص سال اول زمانی که سطح خاک نسبتاً خشک شد نسبت به آبیاری درخت جوان اقدام کرد اما زمانی که درخت در جای خود مستقر شد (به‌عنوان مثال از سال سوم به بعد) می‌توان فواصل آبیاری را زیادتر کرد و حتی هر ۳-۲ هفته یک‌بار نسبت به آبیاری آنان در طی فصل رشد اقدام کرد. اگر شرایط آب‌های زیرزمینی در منطقه موردنظر مناسب و خوب باشد نیازی به آبیاری درختان بالغ و چندساله نیست در غیر این صورت می‌توان برای این درختان هر ماه یک مرتبه برنامه آبیاری در نظر گرفت. در ضمن این گیاه نسبت به گل‌آلود بودن خاک و ماندگاری آب در خاک (به دلیل سنگین بودن بافت خاک) حساس است و از بین می‌رود.

نور: بهتر است این گیاه در مکانی کاشته شود که روزانه حداقل ۶ ساعت نور مستقیم آفتاب را داشته باشد. کمبود نور و سایه بودن بیش از اندازه مکان کاشت از جمله دلایل عدم گلدهی این گیاه و یا ریزش غنچه‌های گل است. زیتون تلخ نسبت به مدت زمان طولانی نور مستقیم آفتاب مشکلی ندارد و به‌خوبی چنین شرایطی را تحمل می‌کند.

دما: زیتون تلخ از گیاهانی است که تا دمای حدود ۴۰ درجه سانتی‌گراد بدون مشکل خاصی رشد می‌کند. در دمای گرم‌تر نیز از بین نمی‌رود اما از رشد و شادابی آن کاسته می‌شود. در چنین دماهای گرمی می‌بایست از عدم خشکی خاک و برطرف شدن نیاز رطوبتی این گیاه اطمینان حاصل کرد تا گیاه از بین نرود. از نظر تحمل سرما نیز انواع مختلف متفاوت از یکدیگر عمل می‌کنند بیشترین سرمایی که تحمل این گیاه گزارش شده است ۲۳- درجه سانتی‌گراد است اما به طور کلی بهتر است در مناطقی که دمای هوا به کمتر از ۱۲- درجه سانتی‌گراد نزول می‌کند این درخت کاشته نشود تا از خطر مرگ و خشکی به دلیل سرمای زمستانه در امان باشد. اما اگر بخواهیم نسبت به عدم آسیب سرمایی زمستانی کاملاً مطمئن باشیم بهتر است در مناطقی که دما سردتر از ۵- درجه سانتی‌گراد می‌شود این گیاه را نکاریم.

خاک: طیف مختلف خاک را تحمل می‌کند اما به طور کلی خاکی با زهکش خوب نیاز دارد. یعنی خاک نباید سنگین باشد و آب را مدت زمان طولانی در خود نگه دارد به نحوی که خاک گل‌آلود باشد. چنین شرایطی امکان پوسیدگی و خفگی ریشه‌ها وجود دارد که در نتیجه آن برگ‌ها به‌تدریج زرد شده و می‌ریزند و احتمال از بین رفتن تمامی گیاه نیز وجود دارد. همچنین این گیاه نیاز خاصی به کود ندارد اما درصورتی‌که تمایل داشته باشید بهتر و سریع‌تر رشد کند می‌توانید یک بار در سال در اوایل بهار از کودهای ازته استفاده کنید. در صورت تمایل به استفاده از کودهای کامل نیز می‌توان کودی را انتخاب کرد که میزان ازت بیش از میزان پتاسیم و فسفر باشد.

کاشت و تکثیر

کاشت بذر یکی از روش‌های تکثیر این گیاه است. اگرچه به طور کلی گفته می‌شود که بذرهای این گیاه نیازی به تیمار خاصی ندارند اما به نظر می‌رسد که بذرها قبل از این که توانایی جوانه‌زنی بیابند به یک دوره استراحت نیاز دارند و از زمان کاشت تا زمان جوانه‌زنی ممکن است ۳-۱ ماه طول بکشد. بذرها را می‌توان در مخلوطی از خاک برگ +شن و در عمق حدود ۲ برابر قطر بذرها کاشت کرد. گلدان محتوی بذرها را در مکانی روشن با دمای حدود ۲۲-۲۰ درجه قرار دهید و مراقب عدم خشک شدن سطح خاک باشید. گاهی در اطراف گیاهان مادری پاجوش‌هایی رشد می‌کنند که می‌توان در اوایل فصل بهار نسبت به جداسازی آنان از گیاهان مادری اقدام کرد. همچنین می‌توان از قلمه‌های نیمه چوبی آن در اواخر تابستان و یا اوایل بهار استفاده کرد. قلمه‌ها به طول حدود ۱۵ سانتیمتر تهیه می‌شود و برگ‌های دوسوم پایین قلمه جدا می‌شود و در مخلوطی سبک همانند خاک برگ +شن کاشته می‌شوند و در مکانی پرنور اما به دور از نور آفتاب و دمای حدود ۱۸ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گیرند. حدود ۶-۴ هفته بعد از کاشت احتمال ریشه‌زایی وجود دارد.

هرس

درخت زیتون تلخ نیاز به هرس خاصی ندارد اما در صورت نیاز به قطع ساقه‌های آسیب دیده و خشکیده و یا ساقه‌هایی که مزاحم رشد سایر ساقه‌ها هستند و بیش از اندازه بلند شده‌اند می‌توان در اواخر زمستان اقدام کرد. همچنین گاهی که تمایل وجود دارد تا این درخت تاج گسترده‌تری داشته باشد محور اصلی درخت در طی ۲-۱ سال اولیه رشد قطع می‌شود تا ساقه‌های جانبی به جای آن رشد کنند و قسمت اصلی تاج درخت را تشکیل دهند.

آفات و بیماری

از مهم‌ترین آفات این گیاه می‌توان به لارو برخی حشرات اشاره کرد که می‌توانند موجب از دهی شدید برگ شوند. این گیاه را بیماری خاصی تهدید نمی‌کند اما اگر شرایط زهکش خاک نامناسب و سنگین باشد و آب در خاک برای مدت زمان طولانی باقی بماند امکان شیوع بیماری‌های قارچی که مسئول پوسیدگی ریشه و طوقه هستند بسیار افزایش می‌یابد.

موارد استفاده

این درخت موارد استفاده فراوان دارد عمده مصرف آن به خاطر سایه دل‌نشین آن هست. چوب این درخت یکی از باکیفیت‌ترین چوب‌ها از نوع خود است. همان‌طور که قبل نیز اشاره کردیم میوه این درخت سمی است و این به خاطر سم نوروتوکسین و رزین‌های ناشناس هست که ایجاد مسمومیت می‌کند اولین علائم مسمومیت نیز اشتها، استفراغ، یبوست یا اسهال، مدفوع خونی، درد معده، گرفتگی ریه، ایست قلبی با خوردن بیش‌ازحد نیز حتی منجر به مرگ می‌شود ولی هسته میوه این درخت برای ساخت تسبیح بکار می‌رود. همچنین یکی از نکات بارز این درخت دور کردن حشرات و آفات می‌باشد. خیلی از مزرعه‌داران در کنار محصولات خود که انبار می‌کنند این درخت را کاشته و بوی برگ آن مانع ورود حشرات به آن قسمت می‌شود.