بذر گل استکانی الوان (زنگوله ای)

از جنس گل استکانی حدود ۴۰ گونه گیاه یک‎ساله و چندساله در ایران دارد که در مناطق مختلف کشور به‎خصوص مناطق کوهستانی و جنگلی پراکنش دارند. تمامی گونه‎ها از نظر فرم و اشکال رویشی و نیز رنگ گل متنوع هستند و به رنگ‎های آبی، قرمز، بنفش، سفید، صورتی و … دیده می‎شوند. تعدادی از این گونه‎ها اخیراً به‎عنوان گیاهان زینتی کاشته می‎شوند که برخی از آن‌ها بومی ایران و تعدادی نیز غیربومی هستند. از بین گونه‌های مختلف گل استکانی، بیش از همه گونه Barbata در ایران کشت می‌گردد. هرچند که گل استکانی ریش‎دار (Campanula barbata) بومی ایران نیست (به‎صورت طبیعی در ایران نمی‎روید) اما به‎عنوان گیاه زینتی در پارک‎ها، فضاهای سبز، باغچه‎ها، گلدان‌ها و گلخانه‎ها پرورش می‎یابد. این گونه بومی نروژ، فرانسه، ایتالیا و اروپا مرکزی است. گیاه به‎دلیل داشتن گل‎های رنگارنگ و برگ‎های طوقه‎ای زیبا کاشته می‎شود که گل‎های آن جلوه خاصی دارد.

گونه‎های مختلف گل استکانی از نظر گلدهی روزبلند هستند و به طول روز بیش از ۱۴ ساعت نیاز دارند. اکثر گونه‎های این جنس بسته به شرایط اقلیمی کشور از اردیبهشت‎ماه تا اواخر تیرماه گل می‎دهند (گونه‎های خودروی) که در شرایط خاصی ممکن است تا پایان تابستان نیز ادامه یابد. در روزهای کوتاه گیاه عموماً تولید اندام‎های غیرجنسی می‎کند. برخی از گونه‎ها در صورت هرس شدن پس از گلدهی بهاره، در اواخر تابستان نیز به گل می‎نشیند. مراقبت سالانه گل استکانی بدین ترتیب است که در فصل پاییز قسمت‌های هوایی گیاه را قطع می‌کنند و روی زمین را با مقداری کود دامی می‌پوشانند تا ریشه گیاه از سرما حفظ شود و در بهار چندین بار علف‌های هرز آن را وجین می‌کنند.

کاشت

گل استکانی نیاز متوسطی به آب دارد و آبیاری آن بهتر است به‎صورت منظم صورت گیرد. آبیاری بیش از حد باعث رشد غیرطبیعی، زردی و یا پوسیدگی ریشه و ساقه می‎شود. این گیاه برای رشد ایده‎آل نیاز به آفتاب کامل دارد؛ با این وجود مرحله رشد رویشی گیاه زیاد حساس به نور نیست اما برای رفتن به فاز گلدهی به نور کامل خورشید نیاز دارد که در نیمه دوم بهار و اوایل تابستان میسر می‎شود. کاشتن آن در زیر سایه‎انداز سایر گیاهان به شرطی که نور کافی به گیاه برسد میسر است.

این گیاه دمای میانه و خنک تا گرم را می‌پسندد. دمای حدود ۲۲-۱۸ درجه بهترین دما برای رشد و گلدهی آن است و مکان‌های گرم‌تر به‌خصوص اگر همراه با نور شدید و مستقیم آفتاب باشد موجب کاهش و یا حتی عدم گلدهی آن می‌شود. به همین دلیل در چنین مناطقی پیشنهاد می‌کنیم گیاه در مکانی کاشته شود که از ظهر به بعد از سایه برخوردار باشد و نور مستقیم آفتاب فقط در طی صبح که میانگین دمای روزانه پایین‌تر است به روی آن بتابد. رشد این گیاه و گلدهی تا دمای ۱۳-۱۰ درجه امکان‌پذیر است اما با سرد شدن و رسیدن دما به ۵-۳ درجه رشد گیاه متوقف شده و در دمای نزدیک صفر بخش هوایی گیاه از بین می‌رود. گونه‎های چندساله در برابر سرما مقاوم هستند و به‎آسانی شرایط سخت زمستان را سپری و در بهار مجدداً رشد می‌نمایند. به‎نظر می‎رسد که شب‌های خنک در گلدهی این گیاه نقش اساسی دارند و گیاه در مواقعی از سال که شب‌های خنک‌تری دارد به گل می‎رود.

گل استکانی به خاک مرطوب با زهکشی مناسب نیاز دارد. خاک‌های سبک با زهکش مناسب برای رشد مطلوب این گیاه مناسب هستند. برای افزایش زهکشی و نیز تقویت خاک بهتر است از مقداری ماسه و کودهای آلـی استفاده شود. خاک‎های با عمـق تا ۴۰ سانتیـمتر و pH 6-8 (خاک‌های آهکی) مناسب کاشت این گیاه هستند. برای تقویت مواد آلی خاک بهتر است از کودهای حیوانی کاملاً پوسیده استفاده شود.

این گیاه به دو روش کاشت بذر و تقسیم بوته ازدیاد می‎یابد. برای کاشت بذر بهتر است پس از سپری شدن خطر یخبندان در فصل بهار در زمین اصلی تا عمق ۲-۳ سانتیمتری با لایه سطحی خاک‌برگ و یا مواد آلی دیگری مانند کود دامی پوسیده پوشانید. برای پیش‎رس کردن گل‌ها، می‎توان بذرها را در اواخر اسفندماه در گلخانه کشت و در بهار به زمین اصلی منتقل نمود. احتمالاً بذرهای گیاه برای جوانه‎زنی نیاز به نور دارند به همین دلیل از کاشت عمقی آن‌ها خودداری گردد. برای تکثیر غیرجنسی بهتر است در زمانی که گیاهان در حال استراحت هستند این کار انجام شود که در شرایط سردسیری ایران اواخر اسفند تا اوایل فروردین است.

به‌طورکلی گل استکانی در مقابل آفات و بیماری‎ها مقاوم است، اما شته، کنه تارعنکبوتی و حلزون عمده آفات گل استکانی می‎باشند که به ترتیب باعث رشد ناموزون برگ یا پیدایش برگ‎های زرد و بریدگی و خوردگی در برگ‎ها می‎شوند. بیماری زنگ و پوسیدگی قارچی عمده بیماری گل استکانی هستند. برای مبارزه با زنگ بهتر است اندام‎ها و یا بوته‎های آلوده حذف شوند. در صورتی که خاک زهکشی خوبی نداشته باشد و یا رطوبت نسبی در سایه‎انداز گیاهان بیشتر باشد، ممکن است گیاه به بیماری قارچی پوسیدگی دچار شود. آبیاری بارانی نیز منجر به افزایش ابتلا به بیماری‎ها می‎شود.