کنجد یکی از قدیمیترین گیاهان زراعی روغنی جهان است و از زمانهای قدیم در ایران کشت میشود و زمانی از صادرات مهم کشور به شمار میرفت. کشت کنجد در مناطق گرمسیری کشور مانند استانهای خوزستان، سیستان و بلوچستان، جیرفت و فارس متداول است و در استان مازندران هم به دلیل تنوع کشت، کنجد بهصورت زراعت اصلی در بهار و یا بهصورت کشت مخلوط همراه با پنبه در بهار و همچنین بهعنوان کشت دوم بعد از برداشت غلات بسیار موردتوجه کشاورزان منطقه است و از سوی دیگر کاربرد روزافزون روغن استحصالی از این گیاه در صنعت موجب افزایش تقاضا جهت افزایش سطح زیرکشت آن میباشد. مصرف اصلی دانه کنجد در تهیه حلوا و شیرینیپزی است. روغن کنجد برای طبخ مواد خوراکی مختلف، در تهیه عطرها و بهعنوان حلال در داروسازی مصرف میشود.
کنجد گیاهی گرمادوست و روزکوتاه است و به هوای گرم و نور فراوان احتیاج داشته و به حرارت پایین حساس است. با این حال هوای بسیار گرم بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد موجب نقصان تشکیل کپسولها میشود و درواقع حرارت مطلوب رشد کنجد حدود ۲۷ درجه سانتیگراد است. تولید کنجد در نواحی با حداقل ۱۵۰ روز بدون یخبندان امکانپذیر است. این گیاه اساساً یک محصول خاص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری تلقی میشود. کنجد معمولاً در مناطقی با ارتفاع کمتر از ۱۰۰۰ متر از سطح دریا میروید هر چند که برخی از انواع آن ممکن است در ارتفاعات بالاتر نیز قادر به رشد باشند. کنجد بهعنوان یک محصول مقاوم به خشکی و گرما شناخته شده است ولی برای تولید و عملکرد بالا به رطوبت احتیاج دارد. به زیادی رطوبت خاک و عدم تهویه نسبتاً حساس است و به همین جهت کنترل آبیاری کنجد ضرورت دارد. کنجد مقاوم به خشکی است. در انواع خاکها رشد میکند مشروط بر آنکه از نظر تهویه و زهکشی محدودیتی وجود نداشته باشد. با این حال خاکهای دارای بافت متوسط را ترجیح میدهد. کنجد به شوری خاک غیرمقاوم است و اسیدیته خنثی را ترجیح میدهد.
کاشت
عملیات مربوط به شخم و آماده نمودن زمین و اجرای دیسک جهت خرد کردن کلوخ با توجه به وضعیت آب و هوایی منطقه در اوایل فروردین توصیه میگردد. مقادیر کودهای موردنیاز هم شامل ۵۰ کیلوگرم اوره، ۱۰۰ کیلوگرم فسفات در هکتار قبل از کاشت و ۲۵ کیلوگرم اوره بر هر هکتار بهصورت کود سرک در زمانی که ارتفاع گیاه به ۲۰ سانتیمتر رسیده است، قابلمصرف است. همچنین در صورت نیاز میتوان کود پتاسه را به مقدار لازم به خاک افزود. با اجرای دیسک دوم در اواخر فروردین که بعد از پاشیدن کود انجام مییابد، زمین مربوطه برای کاشت آماده میگردد. بذور را بایستی قبل از کاشت با یکی از قارچکشهای موجود و رایج بر طبق توصیه فنی کارشناسان و مروجان ضدعفونی نمود. از سموم علفکش با توجه به نوع علف و قبل از کاشت طبق نظر کارشناسان ذیربط استفاده کرد. میزان بذر مصرفی برای زراعت کنجد ۶ تا ۷ کیلوگرم بذر برای یک هکتار توصیه میگردد و زمان مناسب بذرپاشی نیز بر اساس شرایط آب و هوایی منطقه قابل پیشبینی است.
برای کشت کنجد فواصل بین خطوط کاشت حدود ۵۰ الی ۶۰ سانتیمتر و فاصله بوته روی خطوط ۵ سانتیمتر مناسب است. عمق کاشت به نوع خاک بستگی دارد و حداکثر تا ۵/۲ سانتیمتر کافی به نظر میرسد. میزان اسیدیته خاک جهت کاشت این گیاه باید بین ۵/۶ تا ۵/۷ باشد و به علت حساسیت گیاه کنجد به خاکهای شور، کشت این گیاه در زمینهای شور مناسب نیست. بههرحال بذرهای کنجد در زمینهایی که دارای کلوخ باشد یا عمق کاشت بهدقت تنظیم نگردد و یا زمین سله بسته باشد، بهخوبی و بهطور یکنواخت سبز نمیگردد. در تعیین تاریخ کاشت کنجد رعایت سه نکته اساسی ضروری است، اول درجه حرارت مناسب جهت سبز کردن، دوم پایداری دمای هوا بهمنظور اینکه پس از سبز کردن افت حرارت پدید نیاید، سوم زمان گلدهی مصادف با گرمای بیشازحد نگردد زیرا منجر به عدم باروری گلها شده و تعداد کپسولهای تشکیلشده کاهش مییابد. حداقل حرارت خاک برای جوانه زدن و سبز شدن کنجد حدود ۲۰ درجه سانتیگراد است. در این حرارت کنجد ۴ تا ۷ روزه سبز میشود. کاشت میتواند هنگامی انجام شود که میانگین شبانهروزی حرارت هوا به ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد رسیده باشد. با توجه به شرایط جوی مناطق کشت کنجد و نیازهای این گیاه، کنجد یکی از آخرین زراعتهای بهاره است که کشت میگردد. در مناطق گرمسیر کشت کنجد اغلب بعد از برداشت گندم و جو انجام میشود. در مناطق پنبهکاری میتوان یک تا دو هفته پس از پایان کشت پنبه به کشت کنجد اقدام نمود. در مناطقی که ذرت و سویا کشت میگردد باید حداقل ۲۰ روز پس از سویا این گیاه را کاشت.
چون رشد اولیه گیاهچه کنجد کمتر از علفهای هرز سریعالرشد منطقه است، بنابراین ایجاد یک بستر مناسب و عاری از علفهای هرز برای برخورداری کنجد از رشد مناسب و مطلوب اهمیت فراوان دارد. ریشههای گیاه کنجد نازک و فیبری شکل میباشد و بهآسانی آسیبپذیر است. به همین دلیل زیرورو کردن خاکهای اطراف گیاهچه این گیاه دشوار است. برای مبارزه علفهای هرز میتوان از روشهای مکانیکی، شیمیایی و یا توأم استفاده نمود. اگر کشت بهصورت سنتی و در هم انجام گرفته باشد بایستی بهوسیله کارگر و با دست اقدام به وجین علفهای هرز نمود. در کشت بهصورت ردیفی نیز میتوان از ادوات کشاورزی نظیر کولتیواتور نسبت به از بین بردن علفهای هرز موجود بین خطوط اقدام نمود. بدیهی است در این روش برای حذف علفهای هرز روی خطوط بایستی از طریق وجین دستی عمل نمود. هر چند که گیاه کنجد بهعنوان یک گیاه مقاوم به خشکی و گرما شناخته شده است با این وجود برای تولید و عملکرد بیشتر نیازمند رطوبت است، بنابراین در صورت مشاهده تشنگی گیاه باید به نسبت به انجام آبیاری حتیالامکان در هنگام شب اقدام نمود. البته آبیاری بیشازاندازه و پیدرپی نیز برای کنجد زیانآور است، به دلیل آن که موجب شدت یافتن بیماری بوته میری و پوسیدگی زغالی در این گیاه میگردد. وجین کاری در صورت نیاز تا دو مرحله ضروری است و هنگامیکه گیاه به ارتفاع بیش از ۲۰ سانتیمتر رسیده و بوتهها از استحکام نسبی برخوردار شده باشند این عمل انجام میگیرد. در ضمن عمل خاک دادن پای بوته در صورت نیاز انجام میپذیرد.
آفات رایج گیاه کنجد شامل آگروتیس یا طوقه بر، شته و کرم برگخوار است که در مراحل اولیه یا در طول رشد این گیاه ایجاد خسارت مینمایند. در این ارتباط لازم است با استفاده از ترکیب سم سوین با سبوس مبادرت به طعمه پاشی یا با استفاده از سموم مالاتیون، دیازینون مطابق با مقدار توصیه اقدام به محلولپاشی کرد. از جمله بیماریهای مهمی که گیاه کنجد را در منطقه مورد تهدید و حمله قرار میدهند، میتوان به بیماری گل سبز، بوته میری و پوسیدگی زغالی اشاره نمود. در این خصوص بهترین راه کنترل بیماری پوسیدگی زغالی و بوته میری، استفاده تناوب زراعی است که جهت کنترل بیماریهای فوقالذکر بایستی حتماً رعایت گردد.
در برداشت سنتی بهترین زمان برداشت زمانی است که رنگ برگها و کپسولها زرد رنگ شده است و با برداشت مناسب میتوان تا حد زیادی از ریزش دانهها جلوگیری نمود. برای این کار ابتدا بوتهها را توسط دست برداشت نموده و پس از دستهبندی، بایستی آنها را بهصورت سروپا (چاتمه) قرار داد تا بعد از گذشت چند روز کاملاً خشک شوند. در این حالت با چند تکان تدریجی دانههای گیاه از غلافها جدا خواهند شد. کنجد را هنگامی برداشت میکنند که دانهها در کپسولهای پایینی رسیده باشند. اگر چه در این مرحله برگها ریزش یافته است اما کپسولها هنوز سبز است. ارقام شکوفا را با دست از خاک بیرون کشیده و یا با داس درو، سپس دستهبندی مینمایند. دستهها را ۲ تا ۳ روز در مزرعه بهطور ایستاده بر هم تکیه داده تا از رطوبت آنها کاسته شود. سپس دستهها را روی برزنت یا پلاستیک بهطور وارونه تکان میدهند. دانههایی که به این طریق به دست میآید کیفیت بسیار خوبی دارد. پس از این عمل بوتهها را با کمباین یا خرمنکوب و یا ضربات چوب میکوبند تا بقیه دانهها جدا شود.
ارقام ناشکوفا را میتوان با دروگر برداشت نمود و سپس همانند ارقام شکوفا عمل کرد و یا بوتهها را موور درو و در مزرعه رها کرد تا خشک شود. پس از آن بوتههای خشک شده را با کمباین مجهز به انگشتیهای بلند کننده مورد برداشت قرار داد. وجود ترکیبات لزج و مخاطی در ساقه و نیامها سبب میشود که دوران خشک شدن طولانی باشد. به همین جهت کمباین کردن مستقیم ارقام ناشکوفا به دلیل طولانی گشتن دوران خشک شدن عملی نیست.
خواص
دانههای کنجد ممکن است که کوچک باشند اما مزایای زیادی برای سلامتی دارند. دانه کنجد از گیاه کنجد گرفته شده است و یکی از قدیمیترین گیاهان روغنی در جهان محسوب میشود. بسیار مقاوم است و میتواند در انواع شرایط آب و هوایی رشد کند. این دانهها بسیار کوچک هستند، حدود ۲ میلیمتر عرض و ۳ تا ۴ میلیمتر طول دارند. در اصل آنها بومی هند و قسمتی از آفریقا بودهاند، اگر چه اکنون بسیاری از کشورهای دیگر نیز آنها را بهخوبی کشت میکنند. اگر چه این دانهها روغنی است، اما محتوای چربی آنها تا حد زیادی سالم است به همین دلیل یکی از روغنهای سالم برای پختوپز در سراسر جهان استفاده میشود. دانههای کنجد را میتوان بدون پوست یا با پوست تهیه کرد.
دانههای کنجد بسیار مغذی هستند. تنها ۱۰۰ گرم از این دانهها میتوانند ۵۷۳ کیلوکالری انرژی داشته باشند. علاوه بر این آنها همچنین حاوی تقریباً ۵۰ گرم چربی است که حدود ۸۵ درصد چربیهای سالم هستند. این دانهها همچنین حاوی مقدار زیادی ویتامین B6، تیامین، نیاسین، کلسیم، مس، منیزیم، آهن و فسفر هستند.
مهمترین خواص مصرف کنجد عبارتاند از:
۱٫ اول از همه کنجد حاوی سسامولین و سسامیناند، دو فنول مهم با اثرات مفید بر سلامت انسان است. این دو فنول به درمان بسیاری از بیماریها کمک میکند. بهعنوان مثال سطح کلسترول و فشارخون را کاهش میدهد. مطالعات حیوانی نشان میدهد که جذب ویتامین E را افزایش میدهند و کبد را از آسیبهای رادیکال محافظت میکند.
۲٫ دانههای کنجد یک منبع فوقالعاده از مس هستند. مس بهعنوان یک ماده معدنی مهم به افرادی که دچار آرتریت روماتوئید هستند کمک میکنند. همچنین یک ضدالتهاب و آنتیاکسیدان قوی است که علائم درد و تورم ناشی از بیماریها را کاهش میدهد.۱۰۰ گرم از دانههای کنجد تازه حدود ۴۳۵ درصد از مصرف روزانه مس را تأمین میکند.
۳٫ دانههای کنجد مقدار زیادی از مواد معدنی را نیز دارد: آهن (۱۸۲ درصد) که در برابر کمخونی توصیه میشود. منگنز (۱۰۷ درصد) که دارای خواص آنتیاکسیدانی قوی است. کلسیم (۹۸ درصد) که باعث تقویت استخوانها میشود. منیزیم (۸۸ درصد) که نهتنها از فعالیت ماهیچههای قلب حمایت میکند بلکه جذب کلسیم را افزایش میدهد. روی (۷۰ درصد) که سیستم ایمنی را تحریک میکند و به کاهش شدن عفونت کمک میکند.
۴٫ سایر مواد مغذی مهم در دانههای کنجد عبارتاند از: تیامین (ویتامین B1)، پایریدوکسین (ویتامین B6)، نیاسین (ویتامین B3) و فولات (ویتامین B9). تمام این ویتامینهای B به بدن کمک میکند تا کربوهیدراتها، چربیها و پروتئینها را متابولیزه کند و آنها را به انرژی تبدیل نمایید.
۵٫ دانههای کنجد همچنین یک منبع خوب از فیتواسترول ها، ترکیبات گیاهی طبیعی برای کاهش سطح کلسترول خون هستند. ساختار شیمیایی فیتواسترول ها شبیه کلسترول است. همانطور که میتواند کلسترول را کاهش دهد از مشکلات مرتبط با قلب و عروق مانند فشارخون بالا و آترواسکلروز جلوگیری میکند، پاسخ سیستم ایمنی را بهبود میبخشد و برخی از سرطانها را از بین میبرد. به همین دلیل گنجاندن میوهها، سبزیها، آجیل، دانهها و بهخصوص دانههای کنجد در رژیم غذایی حیاتی است.
۶٫ دانههای کنجد سرشار از فیبر هستند. رژیم غذایی حاوی فیبر به کاهش سطح کلسترول کمک میکند تا مانع جذب چربیها توسط روده شود.
استفاده از کنجد شامل مزایای سلامتی میشود:
۱٫ رژیم گیاهی با پروتئین بالا
کنجد، منبع خوبی از پروتئین رژیمی است و اسیدهای آمینه باکیفیت، ۲۰% این دانه را تشکیل میدهند؛ بنابراین، کنجد برای قرار گرفتن در رژیم گیاهی با پروتئین بالا، عالی است. فقط باید دانههای کنجد را روی سالادها، سبزیجات و نودل های خود بپاشید.
۲٫ کنجد از دیابت جلوگیری میکند
کنجد دارای منیزیم و دیگر مواد مغذی است که با دیابت مبارزه میکنند. استفاده از روغن کنجد بهعنوان تنها روغن خوراکی، در کاهش فشارخون و گلوکز پلاسما در افراد دیابتی حساس مؤثر است.
۳٫ کنجد برای کاهش فشارخون
امروزه پرفشاری خون مشکل سلامتی شایعی میان زنان و مردان در گروههای سنی مختلف است. مطالعات نشان دادهاند که استفاده از روغن کنجد میتواند پرفشاری خون را کاهش دهد. منیزیم موجود در این روغن به کاهش فشارخون کمک میکند. طیف گسترده مواد معدنی و ویتامینهای موجود در این روغن، میتواند به تقویت سیستم ایمنیتان کمک کند. آنتیاکسیدانها و مواد مغذی کنجد در مبارزه با عناصر سرطانزا به بدن کمک میکنند. فیتات موجود در کنجد به داشتن خواص ضدسرطانی معروف است.
۴٫ کنجد برای کلسترول پایینتر
کنجد برای پایین آوردن سطح کلسترول مفید است. این دانه دارای دو ماده به نامهای سسامین و سسامولین است که به گروهی از فیبرها به نام لیگنانها تعلق دارند. لیگنانها اثر کاهنده کلسترول دارند زیرا سرشار از فیبر رژیمی هستند. کنجد حاوی ترکیبات گیاهی به نام فیتواسترول است که ساختاری شبیه به ساختار کلسترول دارد. مصرف این دانه نهتنها سطح کلسترول خون را پایین میآورد، بلکه خطر پیشرفت برخی از سرطانها را نیز کاهش میدهد. دانه کنجد بالاترین میزان فیتواسترول را در میان دانهها و مغزها دارد.
۵٫ کنجد مناسب برای پوست سر
محتوای بالای روی به تولید کلاژن کمک میکند و پوست را الاستیسیته میکند و به ترمیم بافتهای آسیبدیده پوست کمک میکند. استفاده منظم از روغن کنجد میتواند خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش دهد.
۶٫ تقویت سلامت قلب با کنجد
روغن کنجد میتواند با جلوگیری از ضایعات آترواسکلروز با ترکیبات آنتیاکسیدان و ضدالتهابی، سلامت قلب را تقویت کند.
۷٫ کنجد برای پیشگیری از سرطان
دانههای کنجد حاوی ترکیبات ضد سرطان مانند اسید فیتیک، منیزیم و فیتواسترول هستند. دانههای کنجد بالاترین مقدار فیتواسترول را در بین تمام دانهها و آجیلها دارد.
۸٫ کمک کنجد به کاهش اضطراب
دانههای کنجد حاوی مواد معدنی ضد استرس مانند منیزیم و کلسیم هستند و همچنین باعث کاهش درد، خلقوخوی خوب و خواب عمیق میشود، کمک میکند.
۹٫ کنجد برای درمان کمخونی
دانههای کنجد بهطور خاص غنی از آهن هستند و برای کسانی که کمخونی و ضعف دارند بسیار توصیه میشود.
۱۰٫ محافظت از آسیب رادیواکتیو به DNA
سیسامول موجود در دانهها و روغن کنجد در برابر آسیبهای رادیواکتیو به DNA محافظت میکند.
۱۱٫ کنجد برای درمان آرتریت
محتوای مس موجود در دانههای کنجد مانع از آرتریت میشود و استخوانها، مفاصل و رگهای خونی را تقویت میکند.
۱۲٫ کنجد برای جلوگیری از چینوچروک
روغن دانههای کنجد از اثرات مضر اشعه ماوراءبنفش خورشید و آسیب رساندن به پوست که باعث ایجاد لک و چینوچروک میشود، جلوگیری و محافظت میکند.
۱۳٫ کنجد برای تقویت سلامت استخوانها
یک مشت از دانههای کنجد بیشتر از یک لیوان شیر کلسیم دارد. همچنین مقدار بالای روی نیز باعث افزایش تراکم و سلامت استخوانها میشود. دانههای کنجد حاوی مقدار قابلتوجهی مواد معدنی ضروری مانند فسفر، روی و کلسیم هستند. مصرف مقادیر متوسط دانه کنجد بهصورت منظم میتواند باعث جلوگیری از ایجاد کمبودهای بدن در سلامتی استخوانها شود. همچنین برای کسانی که از بیماریهای استخوانی رنج میبرند توصیه میشود. دانههای کنجد میتواند از بروز پوکی استخوان نیز جلوگیری کنند.
۱۴٫ کنجد برای کمک به سلامت نوزادان
ماساژ روغن کنجد رشد و خواب نوزادان را بهبود میبخشد. جوشهای روی پوست کودک مخصوصاً در قسمتی که پوشک وجود دارد، میتواند با مالش روغن کنجد بهتر و حتی محافظت شود و خشکی پوست را از بین میبرد.
۱۵٫ کنجد خوب و مفید برای سلامت چشم
در طب سنتی چینی ارتباطی بین کبد و چشمها وجود دارد. کبد خون را به چشمها میفرستد تا از عملکرد آن پشتیبانی کند. دانههای کنجد برای این عمل بهترین هستند.
۱۶٫ کنجد خوب و مناسب برای سلامت دهان و دندان
هزاران سال است که از مالیدن روغن کنجد روی دندانها برای کاهش پلاک دندان، سفید کردن دندانها و افزایش سلامت کلی دهان و دندان استفاده میشود.
۱۷٫ خوب و مناسب برای سلامت تنفسی
منیزیم موجود در دانههای کنجد کمک میکند تا از اختلالات تنفسی، اسپاسم هوا و آسم جلوگیری شود.
۱۸٫ کنجد مناسب برای مو
روغن دانه کنجد پر از مواد مغذی موردنیاز برای سلامت پوست سر و مو است. غنی از اسیدهای چرب امگا است و به تغذیه ریشههای مو کمک میکند. همچنین پوست سر را مرطوب نگه میدارد، گردش خون را افزایش میدهد، در نتیجه رشد فولیکولهای مو را بهبود میبخشد. ۲ قاشق چایخوری روغن کنجد را با ۲ الی ۳ قطره روغن اسانس رز ماری و یک قاشق غذاخوری ژل آلوئه ورا ترکیب کنید. سپس این ترکیب را به پوست سرتان بمالید و بهآرامی ماساژ دهید. این کار را ۲ تا ۳ بار در هفته تکرار کنید و مطمئن شوید که موهایتان را با شامپو و نرمکننده عاری از مواد شیمیایی میشویید.
۱۹٫ کنجد برای بهبود هضم
دانههای کنجد توانایی کاهش یبوست و سایر مشکلات گوارشی را دارند. دانههای کنجد حاوی فیبر قابلتوجهی هستند. فیبر برای هضم سالم بسیار مهم است زیرا سبب دفع مواد زائد میشود و سپس بهراحتی از طریق روده بزرگ حرکت میکند. بهاینترتیب فیبر مانع انسداد روده میشود. همچنین کلون را سالم نگه میدارد و احتمال ایجاد مسائل جدی دستگاه گوارش و سرطان را کاهش میدهد.
۲۰٫ کنجد برای کاهش التهاب
دانههای کنجد همچنین به کاهش التهاب در مفاصل، استخوانها و عضلات کمک میکند. بااینحال نباید در خوردن آنها زیادهروی کرد.
۲۱٫ کنجد مناسب برای پوست
دانههای کنجد از آنجایی که غنی از خواص ضدالتهابی است برای بهبود قرمزی و سایر مسائل پوستی حیاتی و ضروری است. همچنین به از بین بردن پاتوژن ها و عوامل دیگر که باعث عفونتهای پوستی میشوند، کمک میکند. دانههای کنجد دارای آنتیاکسیدانها و SPF طبیعی هستند که از اشعه UN خورشید و رادیکالهای آزاد محافظت میکنند. فقط یک قاشق غذاخوری روغن زیتون و ۲ قاشق غذاخوری از دانههای کنجد پودر شده را با یکدیگر ترکیب کنید و روی پوست خود اعمال کنید.
این کار را یک یا دو بار در هفته تکرار نمایید.
۲۲٫ تقویت گردش خون با کنجد
دانههای قدرتمند کنجد، گردش خون را بهبود میبخشند، بدن را سمزدایی میکنند و افسردگی و استرس مزمن را از بین میبرد.
۲۳٫ کنجد برای تقویت عملکرد متابولیک
متابولیک، یک کلید حیاتی برای سلامت کلی بدن است. سطح بالایی از انرژی را به بدن میدهد و عملکردها را بهبود میبخشد و باعث رشد سلولی میشود. علاوه بر این کنجد، غنی از پروتئینهای است که در داخل بدن شکسته میشود و اجزاء آن در عملکردهای مختلف بدن مورداستفاده مجدد قرار میگیرد.
روش مصرف
دانههای کنجد بسیار متنوع است و در تجارب مختلف آشپزی در سراسر جهان مورداستفاده قرار گرفته است. دارای طعم ملایم و کم یابی است و در بسیاری از دستور پختها مورداستفاده قرار میگیرد. کنجدها را میتوان خام مصرف کرد، اما کاربرد وسیعتر آن است که آن را بپزید یا به غذاهایتان اضافه کنید. در اکثر مواقع آنها را روی سالاد و یا بهصورت برشته روی نان اعمال میکنند. در بسیاری از دستورالعملهای غذاهای دریایی بهخصوص در جنوب شرقی آسیا از دانههای کنجد بهصورت چشمگیری استفاده میشود.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.