بذر تربچه انگشتی (دورنگ کشیده)

تربچه جزء سبزیجاتی است که ریشه خوراکی دارد و بومی جنوب آسیا و اروپا است و سپس در تمامی جهان کاشته شده است. تربچه بومی ایران نبوده و از خارج از کشور به کشور ما وارد شده است. این گیاه از خانواده Brassicaceae یا همان خردل است و از نظر ظاهر و بافت شبیه چغندر و شلغم است ولی طعمی متفاوت دارد. تربچه دورنگ کشیده را بیشتر کشاورزان محلی کشت می‌کنند و در بازار سبزیجات و صیفی‌جات کمتر دیده می‌شود. بذر تربچه دورنگ کشیده یکی از سبزیجات غده‌ای با خواص فراوان است که به‌سادگی می‌توان در باغچه یا گلدان کشت نمود. تربچه کشیده دورنگ زیبا است و برای حفظ این زیبایی باید به چند نکته توجه داشت: یکی از آن نکات کاشت در خاک‌های نیمه سبک و غنی است. کاشت تربچه در خاک خیلی سبک یا خاک سنگین باعث بدفرم شدن آن‌ها می‌شود. همچنین آبیاری باید به‌طور منظم صورت پذیرد. آبیاری و رطوبت زیاد جلوی غده بستن تربچه در زیر خاک را می‌گیرد. همچنین آبیاری کم باعث تندی و بدفرم شدن غده می‌شود. این تربچه دارای دورنگ قرمز و سفید است که مرز مشخصی برای جداسازی آن‌ها نیست و ممکن است این مرز خیلی پایین و نزدیک به ریشه باشد و قسمت کمی از تربچه سفید باشد یا ممکن است این مرز در وسط تربچه باشد و دقیقاً این تربچه را به دورنگ مجزا تبدیل کند. تربچه دورنگ تا زمانی که برداشت نشود زیبایی آن مخفی است. برداشت معمولاً هنگامی‌که قسمت بالایی غده از خاک بیرون میزند انجام می‌شود. تربچه را به‌طور کامل از خاک خارج نمایید و مصرف کنید.

کاشت

ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمی‌توانند رشد کنند. برای کاشت بذر تربچه در گلدان بهتر است از گلدان‌های مستطیلی و بزرگ استفاده کنید. ابزار موردنیاز عبارت‌اند از: بذر، خاک استاندارد (کمپوست خیلی خوب است)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت در آپارتمان هستند. ابتدا بذرها را برای مدت ۱۰ ساعت و حداکثر ۳ روز خیس می‌کنیم. خاک را الک کرده تا نرم و یکدست شود. گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (کمپوست آماده) پر می‌کنیم (بیش از ۳/۴ گلدان). گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان می‌کنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذرها را بر روی خاک می‌ریزیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک می‌ریزیم (بذر را هم می‌توان به‌صورت دست پاش و هم به‌صورت دانه‌ای با فاصله ۲ سانتی‌متر کاشت).

ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمی‌توانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید. قبل از سبز شدن بذر سبزی نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث می‌شود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانه‌زنی صورت نگیرد. هنگامی‌که سطح خاک خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. البته می‌توانید بدون خیس کردن بذرها در آب، آن‌ها را به‌صورت دست­پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند. کود دهی را از هفته دوم بعد از جوانه‌زنی شروع کنید.

برای کاشت بذر تربچه در باغچه و زمین ابتدا مقداری خاک‌برگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو می‌کنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یکدست می‌کنیم. بذرها را به‌صورت دست­پاش و یکنواخت در محل موردنظر ریخته و سپس با شن­کش یا چنگال خاک را با آرامی زیرورو می‌کنیم تا بذرها به زیر خاک بروند. سپس به‌آرامی اقدام به آبیاری می‌کنیم به صورتی که آب بذرها را جابجا نکند و با خود نبرد. تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز یا روزی دو بار باغچه را آبیاری کنیم. این تربچه را بیشتر به خاطر ریشه آن می‌کارند در نتیجه برداشت هنگامی انجام می‌شود که تربچه کمی از خاک بیرون زده و غده به‌صورت کامل تشکیل شده است. برای استفاده از برگ آن نیز می‌توانید از محل اتصال برگ به ریشه (تربچه) برگ‌ها را قبل از اینکه خیلی بزرگ شود بچینید و مصرف کنید بعد از مدتی برگ‌های جدید مجدد رشد خواهند کرد ولی مصرف برگ تنها باعث رشد بیش‌ازحد ریشه (تربچه) شده و مزه آن نیز تند و تربچه پوک می‌شود.

خواص

تربچه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و از زمان‌های بسیار قدیم برای درمان بسیاری از بیماری‌ها به کار می‌رفته است.

۱) تربچه برای دفع سنگ‌های صفرا مفید است.

۲) تربچه برای درمان نقرس و رماتیسم مفید است.

۳) برگ تربچه اگر همراه با غذا خورده شود به هضم بیشتر غذا کمک می‌کند.

۴) آب برگ تربچه برای تقویت بینایی مفید است.

۵) تربچه برای درمان یرقان مفید است.

۶) تخم تربچه درد را تسکین و آرام می‌کند.

۷) در صورت مسمومیت‌های غذایی مقداری تخم تربچه را همراه با سکنجبین به بیمار بدهید باعث استفراغ می‌شود و معده را پاک می‌کند.

۸) برای مداوا و درمان زخم‌های بدن از تربچه و عسل ضماد تهیه کرده و روی زخم بگذارید.

۹) تخم تربچه ادرارآور و قاعده­آور است.

۱۰) دم‌کرده ریشه تربچه تقویت‌کننده بدن است.

۱۱) برای دفع سنگ کیسه صفرا و سرفه‌های تشنج‌آور مفید است.

۱۲) تربچه رنگ چهره را باز می‌کند. تخم تربچه اشتهاآور است.

اسراف در خوردن تربچه موجب دل پیچه شده و برای دندان و گلو مضر است.

وزن	20 گرم
نام فارسی	تربچه انگشتی (دورنگ کشیده)
نام انگلیسی	Radish sparkler
خانواده	Brassicaceae