این بذر بهصورت عمده (کیلو گرمی) و با تماس تلفنی به فروش میرسد.
آفتابگردان معمولی یکساله پر انشعاب، تنومند، به ارتفاع ۱/۲-۸ فوت، با برگها و ساقههای درشت کرک دار است. سرگلهای انتهایی بزرگ و خودنمایی میکنند و تا ۵ اینچ عرض دارند. نام علمی گیاه آفتابگردان Helianthus spp و از تیره مرکبان (Compositae) یا آستراسه (Asteraceae) است. آفتابگردان گیاهی برگی بلند است که معمولاً در نیمه بالایی منشعب میشود و دارای چندین یا چند سر گل است. قرص مارونی مرکزی که توسط پرتوهای زرد روشن احاطه شده است. گلهای پرتوی زرد، گلهای دیسکی قهوهای را احاطه کردهاند. از گل آفتابگردان برای تزئین دسته گل، باغها، تراسها، پشتبام و حیاط استفاده میگردد.
گل آفتابگردان گیاهانی یکساله است که علاوه بر تولید دانههای روغنی بهصورت خوراکی یا در صنایع روغن کشی، بهصورت زینتی نیز موردتوجه است.گل آفتابگردان بیشتر بهعنوان یک محصول برای روغن خوراکی و دانههای آن کشت میشود، اما کاربردهای امیدوارکننده جدید، آفتابگردان را به یک دانه برتر تبدیل کرده است. روغنهای آفتابگردان جدیدی در نتیجه تحقیقات و کاربردهای روششناسی تولید شدهاند. برخی از این روغنها را میتوان برای تهیه و سس کردن مواد غذایی استفاده کرد، اما برخی از آنها به دلیل انعطافپذیری بالا و همچنین در سرخ کردن عمیق به دلیل پایداری حرارتی بالای برخی از انواع، مخصوصاً برای تولید مارگارین، شیرینیها و قنادیها طراحی شدهاند.
آفتابگردان دارای گل آذین بزرگ شبیه خورشید است به همین دلیل با نام گل آفتاب (sunflower) نیز مشهور است. از گونههای مهم یکساله H.Annuus است. گونه Annuus Helianthus در مقایسه با ۵۰ گونه دیگر، بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. این گونه شامل تعداد زیادی زیرگونه میباشد که اشکال ابتدایی، یک ساله و دارای شاخههای انشعابی که هر انشعاب به طبق کوچکی ختم شده و بذور بعد از پایان گلدهی ریزش میکنند، در این گونه دیده میشود.
در آفتابگردان برگها کموبیش قلبی شکل و یا سه گوش بوده و کنار آنها دندانهای و ریز اره میباشند. برگها دارای دمبرگ گوشتی و دراز بوده و بهطور عمده سطح برگها از کرکهای خشن پوشیده شده که به کاهش تعرق کمک میکنند. در گل آفتابگردان بالغ بهطور معمول رو به شرق است و حرکت نمیکند ولی پهن برگ و جوانههای آفتابگردان جوان هنگام صبح بهسوی شرق هنگام غروب بهطرف غرب و ظهر رو به بالا است. طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و کلیه عوامل محیطی از ۹۰ تا ۱۵۰ روز میباشد.
این گیاه از دوران پیش از کلمبیا در آمریکای شمالی کشت شده است و سمبل ایالات کانزاس شمرده میشود. رنگ زردی که از گلها به دست میآمد و رنگ آبی سیاه یا کدر از دانهها، زمانی در سبدبافی و بافندگی بومیان آمریکا اهمیت داشتند. بومیان آمریکا نیز دانهها را برای آرد آسیاب میکردند و از روغن آن برای پختوپز و آرایش مو استفاده میکردند. در سال ۱۵۱۰ میلادی اسپانیاییها گل آفتابگردان را به اروپا بردند و از اواخر قرن ۱۶، بهعنوان گیاه زینتی در سراسر اروپای غربی و شرقی تا انگلستان مورداستفاده قرار گرفت. در قرن نوزدهم اعتقاد بر این بود که گیاهانی که در نزدیکی خانه رشد میکنند از مالاریا محافظت میکنند.
ترکیبات شیمیائی
تخمه آفتابگردان بسیار مقوی است و دارای ۲۴% مواد پروتئینی، ۴۷% روغن، ۲۰% مواد هیداروکربن، ۸% فسفر، ۹% پتاسیم و به غیر از این مواد دارای ویتامینهای A و B نیز است. روغن تخم آفتابگردان دارای ۷۰% اسید لینوئیک و مقداری فسفولیپید و ویتامین E است به همین دلیل چربی خون را پائین آورده و کلسترول را تنظیم میکند.
آبیاری
آفتابگردان در برابر گرما و خشکی مقاوم است، اما این به معنی عدم نیاز آن به آب نیست. آفتابگردان نیز مانند هر گیاه دیگری برای رشد خود به آبیاری کافی و منظم نیازمند است اما میتواند تا حدودی دوره خشکی را تحمل نماید. ریشه مستقیم و توسعه یافته گیاه آفتابگردان که قابلیت نفوذ آن در خاک به سه متر میرسد مهمترین عامل این توانایی گل آفتابگردان است.
با آغاز رشد گیاه لازم است مناطق اطراف ریشه یعنی حدود ۸-۶ سانتیمتر دورتر از ساقه آبیاری شود. بذر کاشته شده آفتابگردان باید مرتب طوری آبیاری شود که خاک آن همیشه مرطوب باشد ولی غرقاب نشود. آبیاری منظم و مرتب به خصوص در طی ماه اول به رشد مناسب سیستم ریشه این گیاه کمک میکند. آبیاری بیش از اندازه موجب عدم شکلگیری و یا بدشکل شدن بذرهای شکل گرفته در مرکز گل شده و خیس بودن همیشگی خاک در نهایت به زردی برگها و ریزش آنان و پژمردگی و مرگ گیاه منجر میشود.
نور
آفتابگردان در مناطق گرم رشد بسیار خوبی دارد و نسبت به گرما و خشکی مقاوم است. بهترین شرایط نوری برای آن، قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم نور خورشید است. آفتابگردان به محیطی پرنور و با نور مستقیم آفتاب نیاز دارد و در شرایط نور کافی خوب رشد کرده و راست قامت میشود. اگر آفتابگردان بهطوری که روزانه ۸-۶ ساعت نور خورشید را دریافت کند و هر چه دمای هوا بالاتر بوده و گرمتر باشد، احتمال شکوفه دهی آفتابگردان نیز بالاتر است. از اینرو آفتابگردان باید در مکانی کاشته شود که بتواند میزان زیادی از نور طبیعی را دریافت کند. قرار گرفتن آفتابگردان در مکان سایه و کمنور موجب ضعیف و کوچک شدن گلها و خم شدن ساقه یا عدم شکلگیری گل خواهد شد. گل آفتابگردان از نظر عکسالعمل نسبت به طول روز جزو گیاهان بیتفاوت نسبت به طول روز است.
دما
گیاه آفتابگردان بهترین رشد خود را در دمای ۲۵-۲۱ درجه انجام میدهد اما دما را تا ۳۳ درجه و همچنین ۱۷ درجه بهخوبی تحمل کرده و به رشد خود نیز ادامه میدهد هر مقدار که گرما بیشتر شود بهتر است که آب بیشتری نیز در اختیار گیاه قرار داد و یا فواصل آبیاری را کوتاهتر کرد اما هر مقدار که هوا سردتر باشد بهتر است که فواصل آبیاری را نیز بیشتر کرد و همچنین در این شرایط به آب کمتری نیز احتیاج است.
خاک
گل آفتابگردان در انواع مختلفی از خاکها، از ماسه تا خاک رس، میتواند رشد کند. این گیاه تنها در برابر نمک حساس است. خاک سبک دارای کود حیوانی پوسیده که در اثر آبیاری فراوان باتلاقی نشده و همچنین خاکی با زهکش خوب و حاوی مواد ارگانیک همانند خاک برگ و یا کود پوسیده دامی به رشد این گیاه کمک میکند. همچنین اضافه کردن شن به میزان ۱۰٪ میزان کل حجم مخلوط خاک به زهکش بهتر خاک کمک میکند. گل آفتابگردان از اینکه با علفهای هرز احاطه شود احساس خوبی ندارد، بنابراین برای این گیاه اقدام به مالچ پاشی کنید تا هم رطوبت خاک را حفظ کنید و هم از رویش علف هرز جلوگیری شود.
تکثیر
روش تکثیر این گیاه کاشت بذر است. دانه این گیاه را میتوان مستقیم در باغ و باغچه کاشت. همچنین میتوان کاشت بذر را قبل از مساعد شدن شرایط آب و هوایی محیط بیرون و در مکانی محفوظ همانند اتاقهای منزل در گلدان انجام داد و بعد از سه یا چهار هفته به باغچه منتقل کرد. اگر میخواهید دانه گیاه را مستقیم در باغچه بکارید باید این کار را بعد از ماههای سرد سال انجام دهید. برای اینکه بذر این گیاه را به شکل مستقیم در فضای باز بکاریم میبایست که دما حداقل ۱۰ درجه سانتیگراد بهخصوص در طی شب باشد. ازآنجاییکه این گیاه نیاز دارد تا ریشههایش راحت در خاک قرار بگیرد، باید از زغال سنگ نارس و گلدانهای کاغذی برای کاشت دانه آن استفاده کنید. دانههایی که در گلدان و در داخل خانه کاشته شده و سپس به باغچه منتقل میشوند نسبت به دانه کاشته شده در باغچه، سریعتر رشد کرده و گل میدهند. دانهها را در عمق ۲ تا ۷ سانتیمتری خاک و در فاصله ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتری از هم بکارید. برای کاشت بذرها میتوان از مخلوط خاک برگ و شن استفاده کرد و عمق کاشت بذرها حدود ۳-۱ سانتیمتر است. جوانهزنی بذر حدود ۲-۱ هفته طول میکشد اگر بذرها در داخل گلدان میکارید و سپس قصد جابهجا کردن نشا را دارید اجازه دهید که گیاهان جوان دارای ۶-۴ عدد برگ شوند سپس آنها را جابهجا کنید.
کنترل علفهای هرز
کنترل علفهای هرز با استفاده از علفکشها بسیار مطلوب است. از علفکشهایی که بهصورت قبل از کاشت جهت کنترل بذر علفهای هرز مختلف در آفتابگردان قابلمصرف است میتوان اپتام (Eptam)و تریفلورالین (Ttifluralin) را مورداشاره قرار داد. این علفکشها را میتوان قبل از پشتهبندی روی خاک پاشید، با دیسک تا عمق ۱۰ سانتیمتری با خاک مخلوط و سپس پشتهبندی کرد. میزان مصرف اپتام ۴ تا ۵ لیتر از مولسیون ۷۵ درصد و میزان مصرف تریفلورالین حدود ۲/۱ لیتر در خاکهای سبک و ۴/۲ لیتر در خاکهای سنگین از امولسین ۴۸ درصد است.
بیماریها و آفات
مهمترین آفت اختصاصی آفتابگردان در ایران پروانه دانهخوار آفتابگردان با نام علمی Homoeosoma nebulella است. لارو این پروانه به رنگ عمومی شکری و سر قهوهای رنگ از برگ و گلها تغذیه و سپس به دانه حمله میکند. در هر حال میتوان از سموم تیودان و دیازینون در دو نوبت یکی همزمان با تشکیل گلها و دیگری حدود ۱۰ روز بعد استفاده نمود. انهدام بقایای گیاهی آلوده از طریق سوزانیدن یا شخم بقایا جهت از بین بردن لاروها و شفیرههای زمستان گذران مفید است. مؤثرترین روش مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم است.
حشرات دیگری که در ایران به آفتابگردان حمله میکند عبارتاند از شبپره زمستانی، سوسکهای گرده خوار و پروانه کار ادربنا این آفت اهمیت اقتصادی زیادی ندارد. از بیماریهای مهم آفتابگردان در ایران میتوان سفیدک داخلی و زنگ آفتابگردان را نام برد. عامل بیماری سفیدک داخلی قارچی است بنام Plasmopora helianthi که بهوسیله خاک و بذر آلوده انتقال، از طریق ریشه به نبات سرایت و به حال سیستمیک درمیآید. مبارزه با این بیماری انتخاب بذر غیر آلوده، ضدعفونی بذر با سموم قارچکش مانند گرانوزان یا مرکوران به میزان ۲ در هزار، تناوب زراعی، کندن و سوزاندن بقایای گیاهی آلوده و کشت ارقام مقاوم انجامپذیر است.
عامل بیماری زنگ آفتابگردان قارچی است بنام Puccinia helianthi رشد و نمو این قارچ سبب پیدایش لکههای برجسته و پراکندهای به رنگ قهوهای تیره در پشت برگها میگردد که در نهایت منجر به رد شدن و ریزش برگها میشود. مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است.
از بیماریهای این گیاه میتوان به این موارد اشاره کرد: لکه برگی آلترناریا که موجب بروز لکههایی خشکیده و کرم رنگ بر روی ساقههای گیاه برگها بخصوص برگهای مسن میشود. سفیدک پودری که نواحی سفید رنگی بر روی برگها و ساقهها بخصوص قسمتهای جوان ایجاد میشود. پوسیدگی انتهایی ساقه که موجب خشک شدن و از بین رفتن گل و دیگر نواحی انتهای ساقهها میشود و محصول را از بین میبرد. بیماری زنگ که در قسمت زیرین برگها و گاهی ساقهها لکههای نارنجی و قرمز رنگ ایجاد میکند. بیماری قانقاریای ساقه که معمولاً موجب پوسیدگی ساقه از ناحیه نزدیک به سطح خاک و در نتیجه شکستن ساقه گیاه میشود. پژمردگی ورتیسلیوم که موجب بروز لکههایی نامنظم قهوهای رنگ با حاشیههای زردرنگ بر روی برگها میشود برگها بهتدریج کاملاً خشکیده و از بین میروند و گیاه نیز از بین خواهد رفت. در میان آفات نیز میتوان به لارو حشرات مختلف، سوسکهای برگخوار، شته، کنههای تارعنکبوتی و تریپس اشاره کرد.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.