سم، این واژه آشنا که از قدیم با شنیدن آن چهره مرگ را در ذهن خود تصور می‌نمودند، امروزه در کارخانه‌ها به تولید انبوه رسیده است و طوری در زندگی ما انسان‌ها تأثیرگذار شده است که بدون آن تولیدات کشاورزی در حد تجاری امکان‌پذیر نبوده و یا لااقل در بازارهای پررقابت جهانی دارای توجیه اقتصادی نیست. از قدیم گفته‌اند چیزی که زیاد شد کم‌ارزش می‌شود، اما زیاد شدن این ماده شیمیایی دلیلی بر بی‌خطر بودن آن نیست.
گاهی پیش میاید که گیاهان دوست داشتی ما در منزل یا درختانی که در باغ و باغچه داریم دچار مشکلی می‌شوند در این مواقع همه سعی بر آن داریم که سراغ آسان‌ترین راه یعنی سم‌پاشی رفته و از بهترین و قوی‌ترین آفت‌کش‌ها در کنترل آفت و بیماری‌های محصولاتمان استفاده نماییم. ولی از آسیب‌هایی سموم شیمیایی با جان و روان بشر می‌کند اطلاعاتی نداریم و تنها علائم حاد مسمومیت را حالت تهوع و تشنج میدانیم و اطلاعات ناقصی از ارتباط آفت‌کش‌ها با بروز بیماری‌های خطرناکی چون سرطان خون، سرطان‌های دستگاه گوارش و یا سایر اختلالات فیزیولوژیکی در بدن انسان داریم.
این درحالی است که در کشور ما هیچ متولی برای کنترل بهداشت میوه‌های تولیدی وجود نداشته و گاهی میوه‌های تازه سم‌پاشی شده بدون کوچک‌ترین کنترلی وارد میادین تره‌بار شده و به مصرف می‌رسند، به‌طوری که گاهی قوه چشایی به‌تنهایی برای تشخیص مزه سم کفایت می‌کند، دیگر وارد مسائلی همچون سرب و ارسنیک و جیوه و … نمی‌شویم.
۱- در صورتی که برگ گیاه دچار آفت شده باشد، (به‌طوری که این خسارت به حدی است که تصور می‌کنید اگر جلوی آن را نگیریم کل گیاه را نابود می‌کند) نمونه برگ آلوده شده را داخل نایلون گذاشته و به متخصص گیاه پزشکی نشان دهید اگر این علائم بروی تنه بود و به هر دلیلی نمی‌توانستید نمونه را به کارشناس نشان دهید، از کارشناس درخواست کنید تا از محل بازدید کنند تا پس از بررسی دقیق و تعیین سم نسخه مربوطه را صادر و شما را به مراکز مجاز کشاورزی معرفی نماید. به عبارت دیگر برای نتیجه گرفتن از سم‌پاشی و حفظ سلامتی خود سم را به تشخیص اصغر آقا قصاب و از دکان محمود بقال نخرید.
۲- دقت کنیم که موارد درج شده بر روی بسته‌بندی (لیبل) سموم از جمله میزان، دوره کارنس، سازگاری و … برای رعایت کردن است نه فقط برای مطالعه یا بیشتر بدانید.
میزان مصرف: چنانچه در مصرف سمی ۱/۵ در هزار عنوان شد یعنی ۱/۵ لیتر در ۱۰۰۰ لیتر آب ریخته و سپس سم‌پاشی کنید، مثلاً در سم‌پاشی که دارای مخزن ۱۰ لیتری است ۱۵ میلی‌لیتر (همان سی‌سی) و در سم‌پاش ۲۰ لیتری ۳۰ میلی‌لیتر (سی‌سی) ریخته شود. همین ۱/۵ به این معنا نیست که شما اگر ۲/۵ یا ۳/۵ در ۱۰۰۰ لیتر آب وارد کنیم قدرت سم آن بیشتر شده و تأثیر بیشتری دارد، در واقع این کار شما تمام دانشمندان را به کام مرگ خواهند کشاند. در هر صورت توصیه شده که حتی از این میزان درج شده کمتر استفاده کنید تا حشرات مفید هم زنده بمانند و در این سم‌پاشی از بین نروند.
۳ – رعایت دوره کارنس
به فاصله زمانی مجاز بین آخرین سم‌پاشی تا برداشت محصول، دوره کارنس می‌گویند. به‌عنوان وقتی بروی قوطی یا بطری سم نوشته شده است دوره کارنس ۱۴ روزه، یعنی از زمان سم‌پاشی به مدت ۱۴ روزه نباید میوه را چید و مورداستفاده قرار داد حتی اگر میوه را هم بشورید باز هم اثر سم در میوه وجود دارد. دانستن دوره کارنس چه کاربردی دارد؟ وقتی نوع آفت شناسایی شد نوع بسته به دوره ماندگاری میوه بروی گیاه (دوره کارنس) مشخص می‌کند. به‌عنوان‌مثال برای کنترل شته سیاه در تیرماه بروی درخت سیب لبنانی می‌توان از سم متاسیتوکس استفاده کرد که کارنس آن ۲۱ روزه است. زیرا میوه این درخت را می‌توان ۶۰ روز بعد برداشت کرد و مصرف کنیم، ولی برای بوته‌های خیار که زمان رسیدن میوه‌های آن بسیار سریع‌تر است باید از سمومی استفاده کنیم که دوره کارنس آن کمتر باشد مانند دیکلرووس، پی متروزین، پریمور و … استفاده شود که ضمن کنترل شته اثر سم هم در عرض سه روز از بین برود. در غیر این صورت سم وارد دستگاه گوارش شده و اثرات آن دامن‌گیر خواهد شد.
۴- دوره تأخیر
به فاصله زمانی بین تماس سم با بدن آفت و آغاز اثرگذاری گفته می‌شود. نباید انتظار داشته باشیم که سم بعد پاشیده شدن سریعاً اثر کند و آفات را مانند جنگ جهانی منفجر کند زیرا این‌طوری هر موجود هر هدفی از بین می‌رفت.
۵ – لتال دز
قدرت و درجه مسمومیت سم را نشان می‌دهد و هرچه به صفر نزدیک‌تر باشد خطرناک‌تر است. به‌عنوان‌مثال سمی با LD = 500 مراتب از سمی با LD = 300 خطرات کمتری دارد. لئال دز را معمولاً بر اساس اثر بروی پوست و یا مسمومیت دهانی درجه‌بندی می‌کنند.
نکته: میزان سمی بودن یک آفت‌کش به لئال دز آن بستگی دارد نه به کاربرد سم. برای مثال نمی‌توانیم بگوییم که چون یک علف‌کش برای از بین بردن علف‌هاست برای انسان خطری ندارد.
۶- نام سم
معمولاً هر سم دارای دو اسم است یکی نام عمومی آن است که همه کارخانه‌ها برای یک ماده شیمایی همین نام را انتخاب می‌کنند و دومی نام تجاری سم است که شرکت فرموله کننده انتخاب می‌کند. بنابراین اگر گیاه پزشک به شما سم سوین را تجویز کرد و فروشنده به شما سمی به اسم کارباریل داد کافی است برای اطمینان دفترچه نام‌گذاری سموم را از ایشان طلب کنید.
۷ – سم‌پاشی بی‌رویه
همه ما میدانیم که همواره پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین برای سم‌پاشی هم باید طبق نظر افراد باتجربه و کارشناسان مربوط به این کار، سم‌پاشی را انجام دهید. چنانچه میوه گیلاس یا آلبالو موقع میوه دهی کرمی شده باشد دیگر جای هیچ سم‌پاشی نیست زیرا کرم از میوه خارج شده و داخل هسته میوه قرار گرفته است و سم‌پاشی تأثیری نداشته و تنها میوه را آلوده خواهد کرد این نمونه سم‌پاشی بیشتر در خربزه دیده می‌شود.
