گل مخلصه گیاهی علفی، چندساله و دائمی است که در برخی مناطق به‌صورت یک‌ساله نیز کشت می‌شود.این گیاه در کرج، خراسان، اصفهان و اطراف غرب تهران رشد می‌کند. در طب سنتی به نام‌های گشنیز کوهی، تریاق کوهی، گیاه نوروزی، محاجم، قلیحه، بابونه گاوی هم شناخته می‌شود. این گیاه هم به شکل اهلی کشت می‌گردد و هم در کوه رشد می‌کند (گیاهی که در کوه رشد می‌کند خواص بیشتری دارد). ارتفاع این گیاه متغیر و بین ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر هست. ساقه‌های این گیاه شیاردار و به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز است. در قسمت فوقانی این گیاه انشعاباتی با شاخ و برگ‌های مورب وجود دارد. ساقه این گیاه تماماً با کرک‌های ریز و پراکنده پوشیده است. برگ‌های سبز رنگی دارد. برگ‌های این گیاه سرخسی مانند است. برگ‌های پایینی این گیاه دمبرگ بلندی دارد که به نسبت بزرگ هستند، ولی برگ‌های بالایی گیاه کوچک و معمولاً فاقد دمبرگ هستند. دارای گل‌آذین بسته طبق مانند و کپه‌ای متعددی است. گل منفردی دارد. گل‌های این گیاه در رنگ‌های صورتی، قرمز و سفید است که در انتها ساقه نمایان می‌شود که به هنگام شکفتن منظره زیبایی را پدید می‌آورد. میوه مخلصه نیز فندقی شکل با رگه‌های سفید رنگی است. ریشه این گیاه نیز به شکل عمودی و راست است که تا عمق نیم متری زمین نفوذ می‌کند. از تمامی اندام‌های این گیاه عرقی به دست می‌آید که از آن در طب سنتی استفاده می‌شود. خاصیت درمانی و دارویی دارد.
کاشت
مخلصه از طریق تقسیم بوته، قلمه و بذر تکثیر می‌شود. در کشت بذری پس از آماده نمودن زمین سطح کشت بذرها را به مدت ۲۴ ساعت در آب ولرم خیس کنید و سپس در محل موردنظر به‌صورت ردیفی بکارید و آبیاری کنید. تا زمان جوانه‌زنی سطح خاک را مرطوب نگه‌دارید. پس از مدتی گیاه جوانه می‌زند و رشد خود را آغاز می‌کند. در تقسیم بوته نیز ریشه این گیاه را از خاک خارج کنید و پس از جدا کردن شاخ و برگ اضافی آن را بکارید. قلمه این گیاه را معمولاً در اوایل فصل بهار از گیاهان دو تا چندساله که رشد خوبی دارند تهیه کنید و سپس بکارید. فاصله کاشت بذر مخلصه بین ۳۰ تا ۵۰ سانتی‌متر است. بذر در عمق دو سانتی‌متری کاشته می‌شود. مخلصه ازجمله گیاهانی است که برای رشد خاک حاصلخیز و غنی را می‌پسندد. خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. حداقل دمای مورد تحمل این گیاه ۱۵- درجه سانتی‌گراد است. گلدهی این گیاه در اوایل فصل تابستان ظاهر می‌شود. مخلصه به آبیاری متوسطی نیاز دارد. مخلصه به مکان آفتابی و تا حدودی نیمه سایه برای رشد نیازمند است.
خواص
معمولاً برگ و میوه این گیاه مورداستفاده قرار می‌گیرد که منبع ویتامین‌های C و B و A است. خواص این گیاه عبارت‌اند از:
بیماری‌های قلبی را درمان می‌کند.
گیاه مخلصه به مغز نیرو می‌دهد و رفع کننده هیستری و غش است.
این گیاه اشتهاآور است.
جوش و آفت دهان را درمان می‌کند. ضدعفونی‌کننده لوله‌های تنفسی می‌باشد.
در زمان سرماخوردگی و زکام و حساسیت ناشی از آبریزش بینی مؤثر است.
از آنجا که این گیاه دارای ویتامین سی است مسهل و ملین است و یبوست را درمان می‌کند.
برای اعصاب خوب مفید می‌باشد.
در قدیم اعتقاد داشتند افرادی که مخلصه مصرف کنند از شر سم حشرات حتی مار و عقرب در امان می‌باشند.
این گیاه اخلاط مضر بدن را دفع می‌کند.
برای درمان کمردرد مؤثر است.
برای کبد و طحال نافع است.
جهت درمان بواسیر به‌صورت پماد مصرف گردد.
دردهای زنانگی و قاعدگی را تسکین می‌دهد.
اگر گیاه مخلصه را به‌صورت مرتب استفاده نمایید می‌تواند تأثیر به سزایی در از بین بردن میگرن بگذارید؛ اما اگر این گیاه را مثل مسکن فقط در زمان سردرد میل کنید، تأثیر چندانی ندارد. محققان اثبات کردند که استفاده منظم این گیاه باعث جلوگیری از شیوع و گسترش میگرن می‌گردد و همچنین مصرف پیشگیرانه از آن باعث کم کردن شدت سردردهای مزمن افراد می‌شود. مصرف این گیاه برای درمان تب مؤثر است. دانشمندان معتقدند استفاده از عصاره گل‌های این گیاه باعث کاهش دردهای پس از شیمی درمانی همچون درد و ضعف و بی‌حسی می‌شود. اگزما نوعی عارضه پوستی همراه با التهاب است محققان دریافتند که گیاه مخلصه برای معالجه اگزما مؤثر می‌باشد. این گیاه سلول‌های آسیب‌دیده پوست را بهبود می‌دهد و باعث کاهش التهاب می‌گردد. عرق مخلصه ملین و نرم کننده روده است. باعث افزایش عرق بدن و در نتیجه دفع سموم بدن می‌گردد. دردهای عضلانی را معالجه می‌کند. معده را تقویت می‌نماید و از قولنج معده جلوگیری می‌کند. همچنین عرق این گیاه خون‌ساز می‌باشد و در درمان کم‌خونی مؤثر است.
روش مصرف
برای استفاده از گیاه مخلصه مقدار ۲۵ گرم را در یک لیتر آب بجوشانید و ۲ تا ۴ گرم از پودر دانه‌اش با اجازه پزشک مورد مصرف قرار دهید. یک فنجان بعد از هر وعده استفاده گردد یا هر شب زمان خواب و هر صبح قبل از طلوع آفتاب یک فنجان با یک لیوان آب و مقداری عسل شیرین کنید و مصرف نمایید. پماد این گیاه باعث از بین بردن تحریکات موضعی می‌شود. همچنین مصرف خارجی آن برای بهبود زخم مؤثر می‌باشد.
مضرات
این گیاه با اینکه خواص بسیاری دارد استفاده بیش‌ازحد آن ممکن است ضرر داشته باشد. از جمله ضررهای استفاده بیش‌ازحد این گیاه عبارت‌اند از:
فرد خواب‌های پریشان و آشفته می‌بیند.
دچار بی‌خوابی می‌شوید.
مصرف زیاد آن باعث نسیان و فراموشی می‌گردد.
همچنین مصرف بیش‌ازحد گیاه مخلصه باعث لکنت زبان می‌گردد.
