گیاه شاهدانه

شاهدانه از اولین گیاهانی بوده که توسط بشر کشت شده است و استفاده از برگ و غنچه شاهدانه (کانابیس) به‌عنوان محرک به بیش از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد می‌رسد. بر طبق گزارش سازمان ملل سالانه حدود ۱۶۴ میلیون نفر از شاهدانه به‌عنوان محرک استفاده می‌کنند و این در حالی است که قریب به ۲۳ میلیون نفر آن را روزانه مصرف می‌کنند. در بعضی از کتب قدیمی به کانابیس گیاه مقدس می‌گفتند.

شاهدانه گیاهی یک‌ساله و علفی از خانواده Cannabaceae است. گیاهان ماده دارای گل‌آذین خوشه‌ای هستند و می‌توانند صدها بذر تولید کنند. گیاهان نر گرده‌های خود را در هوا پخش می‌کنند و چند هفته قبل از رسیدن بذر در گیاهان ماده از بین می‌روند. اگرچه جنسیت گیاه تحت تأثیر عوامل ژنتیکی است ولی عوامل محیطی هم می‌توانند بر تعیین جنسیت گیاه تأثیرگذار باشند. گیاه شاهدانه در طول دوره رشد رویشی خود به ۱۳-۱۲ ساعت نور در هر روز نیاز دارد. گلدهی زمانی انجام می‌شود که طول دوره تاریکی به حداقل ۱۲ ساعت در روز برسد. بسته به شرایط ژنتیکی و محیطی، چرخه گلدهی بین ۹ تا ۱۵ هفته طول می‌کشد. pH مناسب برای خاک ۶/۳ تا ۶/۸ است. امروزه ۳ کالتیوار از شاهدانه کشت می‌شود: کالتیوارهایی که برای تهیه فیبر کشت می‌شود که مشخصه این کالتیوار ساقه بلند و انشعابات کوچک است. کالتیوارهایی که برای تهیه بذر کشت می‌شوند و می‌توانند به‌صورت خام و یا از روغن دانه آن استفاده کرد. کالتیوارهایی که برای مصارف تفریحی و پزشکی کشت می‌شوند. اگرچه ماده روان‌گردان شاهدانه tetrahydrocannabinol(THC) است ولی بیش از ۶۰ نوع cannabinoids دیگر در این گیاه وجود دارد که بسیاری از این ترکیبات در مقادیر بسیار جزئی در گیاه ساخته می‌شوند. علاوه بر THC، cannabinoid های دیگری در مقادیر بالایی در شاهدانه تولید می‌شوند مانند cannabidiol(CBD) که روان‌گردان نیست ولی نشان داده شده است که مانع تأثیر THC بر سیستم عصبی می‌شود. تفاوت در ترکیب شیمیایی شاهدانه باعث می‌شود تأثیرات متفاوتی بر انسان داشته باشد. THC سنتز شده که dronabinol نامیده می‌شود شامل CBD، CBN و یا سایر cannabinoids نمی‌شود و این موضوع نشان می‌دهد که چرا تأثیر دارویی آن می‌تواند به‌صورت معنی‌داری با ترکیبات طبیعی شاهدانه تفاوت داشته باشد.

شاهدانه انرژی‌زا بوده و باعث افزایش توهم و قدرت فکری می‌شود. این ماده میل به غذا به‌خصوص غذاهای شیرین را افزایش می‌دهد. بیمارانی که شیمی درمانی می‌شوند و یا از نمایش ایدز استفاده می‌کنند، اشتهایشان در اثر این نمایش کم می‌شود و در نتیجه از این گیاه برای افزایش اشتهای این بیماران استفاده می‌شود.

کاشت

این گیاه به شرایط آب و هوایی و خاک‌های متفاوت سازگاری بالایی دارد. پرورش این گیاه برای تهیه فیبر به آب و هوایی معتدل با حداقل بارندگی ۶۵ سانتی‌متر در سال نیاز دارد. در دوران جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاه به آب کافی نیاز دارد. خاک‌های رسی-لومی و سیلتی با زهکش مناسب برای عملکرد بهتر لازم است. لایه سطحی خاک همیشه باید مرطوب باشد. در خاک‌های اسیدی و ماسه‌ای رشد مناسبی ندارد. دمای مناسب برای رشد آن بازه زیادی داشته و از ۶ تا ۲۷ درجه را دربرمی گیرد. تکثیر این گیاه به‌وسیله بذر است. بذرها در بهار نشاکاری می‌شوند. باید زمین را در پاییز قبل به خوبی و تا عمق ۲۳-۲۰ سانتی‌متری شخم بزنند. در بهار کلوخه‌های زمین باید از بین رفته و زمین صاف شود.

از آنجایی که این گیاه رشد سریعی دارد علف‌های هرز مشکل‌ساز نیستند. شاهدانه مقدار زیادی مواد غذایی از خاک می‌کشد و بنابراین کوددهی باید در این دوران به‌خوبی انجام شود. از بیماری‌های این گیاه می‌تواند به شانکر ساقه در اثر Botryosphaeria marconii، پوسیدگی خاکستری (Botrytis cinerea)، لکه برگی (Cylindrosporium sp.)، شانکر ریشه (Fusarium sp.)، پوسیدگی ساقه (Gibberella saubinetii)، پوسیدگی ریشه (Hypomyces cancri) اشاره کرد.

خواص

شاهدانه، یکی از مغذی‌ترین دانه‌های جهان است و منبع کامل آنزیم، نشاسته و چربی‌های اشباع شده است. دانه‌های شاهدانه، سرشار از پروتئین، اسیدهای چرب، کلسیم، فیبر، ویتامین E و دارای کلروفیل بالایی هستند. هزاران سال است که از این دانه به‌عنوان منبع فیبر، خوراکی، روغن و سوخت استفاده می‌شود. شاهدانه، گیاهی است یک ساله که طبق نظر حکمای طب سنتی از نظر طبیعت مرکب است یعنی برگ آن سرد و خشک و تخم آن دارای طبیعت گرم و خشک می‌باشد. دانه‌های ریز و یکدست شاهدانه که بافتی نرم و طعمی شبیه آجیل دارند، بسیار پرطرفدار هستند. این دانه‌های سبز و زرد رنگ را معمولاً روی سالاد می‌پاشند و از حالت خام آن در شکلات و به‌جای تخم آفتابگردان استفاده می‌کنند. مهم‌ترین خواص شاهدانه برای سلامتی عبارت‌اند از:

شاهدانه عملکرد بدن را بهبود می‌بخشد.

با بهبود گردش خون مانع از بروز سکته می‌شود.

ایمنی بدن را بالا می‌برد.

فشارخون و کلسترول را پایین می‌آورد.

ضد اسپاسم و انقباضات عضلانی است.

خاصیت مسهل و ملین، نرم‌کننده، مدر و مسکن دارد.

نسبت به پروتئین‌های دیگر مانند گوشت، تخم مرغ، پنیر و شیر سریع‌تر هضم می‌شود.

برای افرادی که دچار احتباس ادرار شده‌اند، کارساز است.

زمان بهبود بیماری و زخم را تسریع می‌کند.

پس از ورزش، مکانیسم حرکت عضله را بهبود می‌بخشد.

ضد انگل معده است.

گیاه شاهدانه ارزش زیادی برای معالجه کزاز دارد.

 از دیرباز گیاه شاهدانه بابت خواص تسکین بخشی درد ناشی از گرگرفتگی و انقباض عضلانی معروف بوده است. دانشمندان آمریکایی اعلام کرده‌اند ترکیب شیمیایی گیاه شاهدانه می‌تواند مانع گسترش سلول‌های سرطان سینه در بدن شود.

برخی از مبتلایان به بیماری ام اس برای برطرف کردن علائم مشکل خود، به‌طور قانونی از این دارو استفاده می‌کنند.

خوردن برگ آن رطوبت‌های معده را خشک می‌کند.

روغن شاهدانه گرم و خشک است و برای درد گوش مفید است.

محققان موفق به کشف یک ماده شیمیایی در گیاه شاهدانه شده‌اند که تأثیر ضدافسردگی دارد.

شاهدانه خشکی پوست و ناراحتی مو را کاهش می‌دهد و درمان می‌کند.

التهاب و علائم آرتریت را کاهش می‌دهد.

گیاه شاهدانه مسکن واقعی و مؤثری برای درد شکم و معالجه میگرن و درد اعصاب و روماتیسم است.

علائم قاعدگی را کاهش می‌دهد.

دانه‌های شاهدانه دارای خواص تغذیه‌ای فراوانی هستند و منبع خوبی از اسیدهای چرب ضروری و اسیدهای آمینه ضروری و نیز مواد معدنی هستند.

طبق نتایج تحقیقات افرادی که به‌طور منظم دانه‌های شاهدانه را مصرف می‌کنند فشار خون و همچنین میزان کلسترول بد در خون آن‌ها با کاهش روبرو خواهد شد.

پروتئین و آنزیم‌های موجود در دانه‌های بدون پوست شاهدانه، از آنجا که موجب کاهش ورم و التهاب می‌شود کمک خوبی برای مبتلایان به آرتروز و همچنین درد مفاصل محسوب می‌شود.

مصرف این ماده غذایی همچنین موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و نیز تنظیم هورمون‌ها خواهد شد.

 اگر به دنبال راهی برای کاهش وزن خود هستید، شاهدانه را همراه با صبحانه میل کنید. مصرف شاهدانه هنگام صبح و در وعده صبحانه، باعث احساس سیری طولانی طی روز در شما خواهد شد و به این ترتیب دیگر نسبت به خوردن غذاهای شور و شیرین اشتهای کاذب نخواهید داشت.

مضرات شاهدانه

 لازم به ذکر است که خوردن زیاده از حد آن مضر است و موجب سردرد، تاری دید و درد معده می‌شود و در موارد مصرف زیاد، استفراغ نیز دیده شده است.