گیاه پنج انگشت درختچه‌ای خزان‌دار است که به‌واسطه زیبایی و پرپشتی شاخ و برگ‌ها و همچنین گل‌های بنفش یا آبی‌رنگ شبیه اسطوخودوس که بر روی ساقه‌های گل تشکیل می‌شوند پرورش داده شده و در طراحی فضای سبز و باغچه استفاده می‌شود. این درخت زینتی کاربرد دارویی نیز دارد و خواص زیادی برای آن شمرده می‌شود. درخت پنج انگشت مقاوم به خشکی و گرما است و برای زیباسازی شهرهای گرمسیری بسیار مناسب است. مراقبت از درخت پنج انگشت بسیار آسان است و کار تکثیر آن از بذر نیز درصورتی‌که از بذرهای تازه استفاده شود ساده می‌باشد. اگر بذرها را زمانی که هنوز تازه هستند بکارید، نتیجه خیلی بهتری می‌گیرید. بذرها فصل خواب ندارند و برای جوانه‌زنی نیازی به آماده‌سازی و چینه سرمایی آن‌ها نیست. بااین‌حال باید در محیط گرم و مرطوب قرار داشته باشند تا با موفقیت جوانه‌زده و رشد کنند.
پنج انگشت درختچه‌ای زیبا و زینتی است. این گیاه دارای گل‌های زیبا با سنبله‌های بلند و صاف می‌باشد که رنگین کمانی از رنگ‌های سفید و صورتی را نمایان می‌کند. گل‌های این گیاه دارای عطر خاص است طوری که فضای موردنظر را عطرآگین می‌کند. این درختچه زیبا دارای خواص دارویی و درمانی نیز است. پنج انگشت از جمله گیاهانی است که حشرات مختلف بخصوص زنبورعسل و پروانه را به‌سوی خود جذب می‌کند. از جمله گیاهان چندساله است. برگ‌های این گیاه از ۵ برگچه کوچک باریک، نوک‌تیز منشعب تشکیل شده که برگ‌های آن به‌صورت پنجه‌ای است که از یک نقطه به وجود آمده‌اند. سطح برگچه‌های این گیاه پوشیده از کرک است. میوه این گیاه نیز به‌صورت شفت و سفت می‌باشد. میوه این گیاه بیشترین شباهت را به فلفل سیاه دارد.
کاشت
در اواخر زمستان یا اوایل بهار تقریباً چهار هفته پیش از آخرین سرمازدگی، بذرهای پنج انگشت باید کاشته شوند. بذرها را به مدت ۲۴ ساعت در یک ظرف آب بخیسانید تا مشخص شود کدام‌یک بذرهای خوبی هستند و جوانه می‌زنند. بذرهایی را که در کف ظرف آب ته‌نشین شده‌اند انتخاب کنید و بذرهایی را که در سطح آب شناور مانده‌اند کنار بگذارید. برای هر درخت پنج انگشت، یک گلدان انتخاب کنید. گلدان را با کمپوست مخصوص و پرلیت (به‌صورت پنجاه، پنجاه) تا ارتفاع ۱۰ سانتیمتری پر کنید. از خاک گلدانی و ورمی کمپوست نیز می‌توانید استفاده کنید. سپس خاک گلدان را خوب با آب خیس کنید و بگذارید آب اضافی خارج شود. ده تا پانزده دقیقه باید صبر کنید تا مطمئن شوید همه آب اضافی گلدان خارج شده است.
بذرهای پنج انگشت را در گلدان‌ها توزیع کنید. برای هر گلدان دو بذر بریزید. بذرها را روی سطح خاک بریزید و آن را در خاک فشار دهید. سپس با یک لایه ضخیم کمپوست (نیم سانتیمتر) بپوشانید. با اسپری خاک روی بذرها را آبیاری کنید تا خیس شده و نشست کند. گلدان حاوی بذرهای درخت پنج انگشت را در مکانی گرم که آفتاب کامل دریافت می‌نماید، قرار دهید. در اواسط روز که آفتاب شدید بوده و خیلی زود خاک را خشک می‌کند می‌توانید گلدان را در نیم‌سایه بگذارید تا خاک بیشتر مرطوب بماند. بر رطوبت خاک نظارت داشته باشید و در صورت لزوم آن را آبیاری کنید. زمانی که یک سانتیمتری سطح خاک تقریباً خشک به نظر می‌رسد باید آبیاری انجام دهید.
اگر دمای هوا در طول روز دائماً زیر ۱۸ درجه قرار دارد، با صفحه جوانه‌زنی، گلدان را تا دمای ۲۳ درجه سانتی‌گراد گرم نگه دارید. اگر از صفحه جوانه‌زنی استفاده می‌کنید، شب هنگام آن را خاموش کنید. اگر از صفحه جوانه‌زنی استفاده می‌کنید، پلاستیک شفاف بر روی گلدان بکشید. تقریباً ظرف حدود دو هفته باید بذرها شروع به جوانه زدن کنند. پس از جوانه‌زنی اگر دیدید در گلدان‌ها هر دو بذر جوانه زده‌اند، آن‌ها را وجین کنید. توجه داشته باشید باید جوانه‌های قوی‌تر را نگه‌دارید و جوانه‌های ضعیف‌تر را بیرون بکشید. هنگامی‌که نهال پنج انگشت بزرگ‌تر شد، آن را به گلدان ۱۵ سانتیمتری پر شده با خاک گلدانی و پرلیت یا ماسه شسته (پنجاه، پنجاه) انتقال دهید. گلدان را در مکانی نیمه آفتابی بگذارید و در اولین تابستان زندگی پنج انگشت، هر هفته ۲ تا ۳ سانتیمتر به آن آب بدهید. هنگام تعویض گلدان بهتر است تمامی خاک گلدان را دست نخورده جابه‌جا کنید تا ریشه‌های گیاه صدمه نبیند و احتمال شوکه شدن گیاه کاهش یابد. نهال پنج انگشت را در اواخر تابستان به آفتاب کامل عادت دهید تا با آن سازگار شود. سپس در اوایل پاییز گیاه را در محلی که در باغچه برای آن در نظر گرفته‌اید بکارید. توجه داشته باشید محل کاشت درخت پنج انگشت باید آفتابی باشد و خاک آن قابلیت زهکشی خوبی داشته باشد تا آب در آن نماند. فاصله بین درخت‌های پنج انگشت بهتر است ۳ متر باشد.
خواص دارویی
میوه این گیاه قابض است و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک می‌کند. افرادی که دچار بواسیر یا شقاق باشند می‌توانند از اثرات درمانی آن سود بجویند و در جوشانده این گیاه بنشینند تا عارضه برطرف شود. ضماد میوه و برگ آن ادرار را افزایش می‌دهد و مقدار زیاد آن برای کلیه مضر است. این گیاه در درمان سردرد هم مفید است. این دارو جهت رفع اختلالات قاعدگی و یائسگی به کار می‌رود. پنج انگشت گیاه بسیار مؤثری برای درمان اختلالات قاعدگی است. از گیاه پنج انگشت داروهایی به نام‌های ویتاگنوس (VITAGNUS)، فمودین (Femodin) با مقدار ماده مؤثر ۲۰ میلی‌گرم در هر قرص و آگنوگل (Agnugol) تهیه کرده‌اند که عصاره خشک این گیاه است. میوه این گیاه اثرات درمانی زیادی برای رحم دارد. قاعدگی را تنظیم می‌کند و برگ این گیاه ورم‌های رحمی را بهبود می‌بخشد و عفونت را پاک می‌سازد. فواید آن به‌قدری زیاد است که از این گیاه در قرص‌های گیاهی مورداستفاده برای تنظیم قاعدگی و کاهش خونریزی استفاده می‌شود. از این گیاه داروی گیاهی ویتاگنوس ساخته شده است که هم‌اکنون به‌صورت قرص و قطره موجود است. این دارو به علت بی‌ضرری در تمام جهان بدون نسخه در داروخانه‌ها ارائه می‌شود و جزو فهرست داروهای OTC است. البته بهتر است مصرف‌کننده با پزشک خود مشورت کند. در طب چین از آن به‌عنوان ضد باکتری، ضد تومور، قابض، خلط، تب بر، آرام‌بخش، مقوی، داروی ضد کرم. این‌گونه به‌طور گسترده‌ای در طب گیاهی چینی استفاده می‌شود
از این گیاه به‌عنوان نمک و فلفل، چای (بذر) گاهی به‌عنوان چاشنی و بهترین گزینه بجای فلفل است. مقدار مصرف عادی قطره آن، روزانه یک بار و به‌صورت ۴۰ قطره در نصف استکان آب می‌باشد. برای به دست آوردن نتایج مطلوب بهتر است یک دوره ۴ تا ۶ ماهه از «ویتاگنوس» استفاده شود و در صورت لزوم می‌توان تا مدت‌ها آن را ادامه داد. لازم به توضیح است درمان با ویتاگنوس بسیار طولانی‌مدت است. برای مثال برای درمان قطع شدن غیرطبیعی پریود حدود ۵/۱ سال زمان لازم است ولیکن علائم بهبودی در عرض یک یا دو سیکل قاعدگی بروز می‌کند.
داروشناسی
مکانیسم دقیق اثر این گیاه مشخص نیست ولی مطالعات نشان داده است که این گیاه تحریک‌کننده گیرنده‌های دوپامین نوع دوم (D2) است و باعث کاهش ترشح پرولاکتین می‌شود. به نظر می‌رسد گیاه پنج انگشت با اثر بر محور هیپوتالاموس ـ هیپوفیز اثر خود را اعمال می‌کند. این گیاه باعث کاهش آزاد شدن FSH و افزایش آزاد شدن LH و پرولاکتین از هیپوفیز می‌گردد. هورمون‌های FSH و LH در تولید استروژن (هورمون جنسی زنانه) از تخمدان‌ها و دوره تخمک‌گذاری در خانم‌ها مؤثرند. مطالعات نشان داده است که گیاه پنج‌انگشت حاوی ترکیبات استروژنیک نیست و مستقیماً بر روی تخمدان‌ها تأثیر نمی‌گذارد. برخی مطالعات هم اثر این گیاه بر گیرنده‌های اوپیوئیدی را نشان داده‌اند.
