علل پژمردگی ذرت
گاهی کشاورزان با کاشت ذرت، این محصول محبوب فصل پاییز با منظره خشک شدن و پژمردگی این گیاه مواجه میشوند که از نظرشان اصلاً خوشایند نیست و باعث کاهش درامد آنها میشود. در بیشتر موارد علت پژمرده شدن گیاه ذرت عوامل محیطی است. معمولاً مشکلاتی مانند نوسان دمای هوا و آبیاری و بارندگی و همچنین گاهی اوقات برخی بیماریها باعث پژمرده شدن ساقه ذرت میشوند. در اینجا به بررسی عوامل گوناگونی که موجب پژمرده و چروکیده شدن ذرت میشوند، اشاره میکنیم.
عوامل محیطی
دمای هوا
دمای ایده آل برای پرورش ذرت، ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتیگراد است. با این حال این گیاه میتواند دماهای بالاتر و یا پایینتر از این را نیز تحمل نماید. در طول فصل رشد، دمای هوا نوسانات زیادی دارد و دمای هوا در طول روز و شب تفاوت قابلتوجهی پیدا میکند. ذرت میتواند سرمای کوتاهمدت صفر درجه سانتیگراد و گرمای کوتاهمدت ۴۴ درجه سانتیگراد را نیز تحمل نماید. اما درصورتیکه دما به زیر ۵ درجه سانتیگراد افت کند، رشد گیاه تا حد قابلتوجهی کند خواهد شد. از طرفی هنگامیکه دمای هوا به بالاتر از ۳۵ درجه سانتیگراد میرسد، گردهافشانی تحت تأثیر قرار گرفته و تنش آبی ممکن است اتفاق بیفتد که این وقایع منجر به پژمرده شدن گیاه میشوند. با این حال این مشکل را با آبیاری کافی در روزهای گرم و خشک میتوان تا حد زیادی جبران نمود.
آبیاری
گیاه ذرت در فصل رشد به حدود ۰٫۶ سانتیمتر آب در روز نیاز دارد تا به حداکثر بهرهوری و تولید محصول کافی برسد و این میزان در هنگام گردهافشانی افزایش پیدا میکند. در دورههای تنش آبی، ذرت نمیتواند مواد مغذی موردنیاز خود را به شکل مؤثری دریافت و جذب نماید بنابراین ضعیف شده و مستعد بیماریها و آفتزدگی میشود. تنش آبی در فصل رشد سبزیجات باعث کاهش اندازه ساقه و سلولهای برگها میشود که این وضعیت نهتنها منجر به کوچکتر شدن گیاه میشود بلکه ساقههای پژمرده و چروکیده نیز حاصل آن خواهد بود. همچنین تنشهای آبی در زمان گردهافشانی باعث کم شدن محصول میشود چرا که در گردهافشانی اختلال ایجاد کرده و تا ۵۰ درصد باروری را کاهش میدهد.
عوامل غیرمحیطی
پژمردگی باکتریایی استوارت (Stewart’s bacterial wilt)
پژمردگی باکتریایی استوارت در اثر آلودگی به باکتری Erwinia stewartii اتفاق میافتد. این بیماری در مزرعه ذرت از طریق حشرهای به نام کک کلزا (flea beetles) گسترش مییابد. این باکتری در طول زمستان در بدن کک کلزا زنده میماند و در فصل بهار هنگامی که این حشره از ساقههای گیاه ذرت تغذیه مینماید، به گیاه منتقل شده و بیماری بهاینترتیب گسترش پیدا میکند. دمای زیاد هوا شدت آلودگی را افزایش میدهد. علائم اولیه در بافت برگهای گیاه ظاهر میشود و باعث ایجاد نوارهای نامنظم و زرد شدن برگها و سپس پژمردگی برگ و درنهایت پوسیدگی ساقه میشود.
پژمردگی باکتریایی استوارت در نواحی اتفاق میافتد که دمای هوا در طول زمستان معتدل است. زمستانهای سرد این حشرات ناقل باکتری را از بین میبرد. در نواحی که این بیماری باکتریایی مشکلساز میشود، پرورش گیاهان هیبریدی مقاوم، حفظ مواد مغذی خاک (پتاسیم و کلسیم بالا) و در صورت لزوم استفاده از حشرهکشهای توصیهشده روشهای مؤثر مقابله با این بیماری هستند.
پژمردگی باکتریایی گاس ( Goss’s bacterial wilt ) و سوختگی برگ ( leaf blight )
بیماریهای دیگری که در اثر هجوم باکتریها به گیاه ذرت ایجاد میشود پژمردگی باکتریایی گاس و سوختگی برگ نام دارند. علت نامگذاری آنها این است که هر دو بیماری باعث پژمردگی و سوختگی گیاه میشوند. سوختگی برگ شایعترین علامت این بیماری است اما ممکن است فاز پژمردگی سیستمیک نیز وجود داشته باشد که در آن باکتریها سیستم عروقی گیاه را آلوده کرده و موجب پژمرده شدن گیاه ذرت و پوسیدگی ساقه آن میشوند.
این باکتریها در طول زمستان در ذرات گیاهی آلوده باقی میمانند. جراحاتی که در برگهای گیاه ذرت ایجاد میشود مانند آسیبهای ناشی از جویدن برگها توسط حلزون یا وزش باد شدید، به باکتریها اجازه ورود به سیستم گیاه را میدهد. مسلماً برای کنترل گسترش این بیماری باید مواد گیاهی آلوده از زمین خارج شده و زمین شخم زده شود. شخم زدن زمین باید بهقدری عمیق باشد که فرایند تجزیه مواد گیاهی بهخوبی صورت بگیرد و بستر کاشت عاری از علفهای هرز شود و احتمال آلودگی و بیماری کاهش یابد. همچنین تناوب کشت کمک بزرگی به کاهش احتمال آلودگی باکتریایی خواهد داشت.