نشا بابونه

بابونه گیاهی است از تیرۀ کاسنی، همه‌جایی، علفی، یک‌ساله، دارای ریشه مخروطی شکل و کم‌وبیش سطحی که همیشه در اواخر دورۀ رویش از انشعابات فراوانی برخوردار می‌شود. این گیاه دارای خواص دارویی فراوان است. ساقه‌اش استوانه‌ای شکل است. ارتفاع ساقه متفاوت و بسته به محل رویش و شرایط اقلیمی آن است. در زمین‌های شور ساقه کوتاه و به‌صورت خوابیده روی زمین قرار می‌گیرد. برگ‌ها منقسم، باریک، کشیده و نیزه‌ای شکل است. برگ‌ها فاقد کرک و صاف به‌صورت متناوب نسبت به یکدیگر روی ساقه قرار می‌گیرند. گل‌ها در انتهای ساقه‌های اصلی و فرعی ظاهر می‌شوند. قسمت میانی گل‌ها که مجموعه‌ای از گلچه‌های لوله‌ای زردرنگ است و در اوایل رویش نیمه کروی، با باز شدن گلچه‌های لوله‌ای، کم‌وبیش مخروطی می‌شوند. گل‌های بابونه دو نوع گلچه زبانه‌ای به رنگ سفید و گلچه لوله‌ای به رنگ زرد است. بخش مورداستفاده این گیاه، کاپیتول‌های (مرکز گل گیاه) آن است که در فاصله ماه‌های اردیبهشت تا مهر ماه، آن را از ساقه جدا می‌کنند. گل‌های بابونه کوچک بوده و فرم آن همانند گل مینا یا آفتابگردان و خوراکی بوده که در تهیه چای بابونه مورداستفاده قرار می‌گیرد، البته این تنها راه مصرف آن نبوده، از این گیاه به‌عنوان چاشنی در برخی غذاها و سالادها استفاده می‌شود. طعم گل‌های بابونه به‌طور غالب شیرین است. ساقه آن به رنگ سبز مایل به سفید، برگ‌های آن کوچک متناوب و دارای بریدگی‌های باریک، نامنظم و پوشیده از کرک است. گل‌های آن مجتمع در یک طبق که به‌طور منفرد در انتهای ساقه گل دهنده در تابستان ظاهر می‌شود. در هر طبق، گل‌های سفید در اطراف و گل‌های زرد در قسمت وسط قرار دارند. بابونه از گیاهان بومی منطقه مدیترانه بوده ولی منشأ آن را در آسیای صغیر گزارش کرده‌اند. این گیاه امروزه پراکندگی وسیعی در اروپا، آسیای غربی، آفریقای شمالی آمریکای شمالی و جنوبی و استرالیا پیدا کرده است.

در ایران نیز گونه‌های مختلف جنس ماتریکاریکا در نقاط مختلف کشور رشد می‌کنند. این گیاه در آذربایجان، لرستان، فارس قیروکارزین غربی اندیمشک و خوزستان (دزفول، ایذه، هفت گل، شوشتر، رامهرمز و بهبهان) اطراف تهران و دماوند و همچنین در جنگل فندقلو ویلکیج نمینو همچنین در مناطق وسیعی از چمنزارهای استان چهارمحال و بختیاری در [میزدج و کوهرنگ و سایر نقاط] می‌روید. بعضی از گونه‌های دیگر بابونه در نواحی مختلف اروپا می‌روید.

کاشت بابونه

بابونه را معمولاً به‌صورت مستقیم کشت می‌کنند و نشاء گیری آن رایج نیست و توصیه نمی‌شود، بذر بابونه بسیار ریز بوده و در هر نیم گرم بیش از هزار عدد بذر وجود دارد. برای کاشت تجاری بابونه را می‌توان دو نوبت در سال به‌صورت مستقیم کاشت:            ۱) نیمه دوم اسفندماه             ۲) اواخر شهریور تا اواخر مهرماه

برای کاشت خانگی و به‌صورت محدود در تمامی طول بهار و تابستان می‌توان اقدام به کاشت در باغ (باغچه) و گلدان نمود. برای کاشت بذر بابونه در باغچه و مزرعه ابتدا خاک (بستر کشت) را به عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر زیرورو کنید و با کود حیوانی پوسیده یا کمپوست مخلوط کنید. بذرها را با ۳ تا ۵ برابر حجم آن با خاک یا ماسه مخلوط کنید و سپس به‌صورت دست پاش بر روی سطح خاک بپاشید و بر روی آن سطح نازکی از خاک نرم بریزید. علاوه بر گیاه بابونه که نیاز به نور کامل دارد، بذر بابونه نیز برای جوانه‌زنی نیاز به نور دارد در نتیجه در محیطی کاشته شود که پر نور باشد.

برخی معتقدند که روی بذر بابونه را نباید با خاک پوشاند زیرا برای جوانه‌زنی باید نور دریافت کنند ولی این عمل درصد جوانه‌زنی را کاهش می‌دهد چون برخی بذرها با خاک ارتباط برقرار نکرده و خشک می‌مانند و جوانه نمی‌زنند. برای کاشت بذر بابونه در گلدان، گلدان انتخابی باید عمقی حداقل ۱۰ سانتی‌متری داشته باشد. چون بذرها در عمق کمی کاشته شده حتماً به نحوی آبیاری شود که بذرها شسته نشود. تا قبل از جوانه‌زنی بذر، بستر کشت همیشه باید مرطوب باشد ولی غرق آبی نه برای تسریع در جوانه‌زنی بذرها می‌توانید بر روی بستر کشت یک مشما شفاف بیاندازید، توجه کنید که با این کار دما زیر مشما بالا می‌رود و درصورتی‌که هوا خیلی گرم باشد از انجام این کار پرهیز کنید و تنها مراقب باشید که خاک خشک نشود.

بعد از جوانه‌زنی بذرها، گیاهان قوی را نگه دارید و باقی را حذف کنید همچنین با حذف گیاهان اضافه فاصله گیاه بابونه‌ها را از یکدیگر ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر برسانید تا فضای کافی برای رشد تمامی گیاهان فراهم شود. علف‌های هرز را از همان ابتدا حذف کنید، وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذی خاک میان گیاه و علف هرز می‌شود و باعث کاهش مواد دریافتی موردنیاز گیاه و کم شدن اسانس و عطر گیاه می‌شود. دمای کاشت بذر و جوانه‌زنی ۲۰ تا ۲۵ درجه مناسب است، بعد از رشد دماهای بالاتر را نیز تحمل می‌کند. (بذرها در دمای ۵ تا ۱۰ درجه نیز قابلیت جوانه‌زنی دارند) PH مناسب برای خاک بابونه ۸ تا ۹ است، بابونه تحمل خوبی در مقابل خاک‌های شور داشته و در این نوع خاک نیز قابل کاشت بوده ولی گلدهی و میزان اسانس را کاهش می‌دهد. آبیاری گیاه بابونه باید به‌طور منظم باشد، مرطوب بودن خاک پای گیاه باعث افزایش گلدهی و افزایش میزان اسانس می‌شود.

برای مبارزه با علف­های هرز بابونه می­توان از علف­کش مالوران به میزان ۳ الی ۴ کیلوگرم در هکتار به‌صورت محلول پاشی استفاده کرد. زمان مناسب برای استفاده از این علف­کش اواسط فروردین ماه است. این علف­کش تأثیر سوئی بر گیاه ندارد و می­توان تا مرحله ۲ یا ۳ برگی از آن استفاده کرد. به کار بردن ۱ تا ۵/۱ کیلوگرم در هکتار نمک سدیم ۲٫۴٫D برای کنترل علف­های هرز مفید است. ترفلان به مقدار ۲ لیتر در هکتار به‌صورت پیش رویشی به خاطر عدم وجد پس مانده نامطلوب از این سم بسیار مورد استفاده قرار می­گیرد. از آنجایی که این گیاه بخصوص در مرحله ۲ تا ۳ برگی قدرت رقابت خوبی با علف­های هرز دارد، در کشت آن نیاز چندانی به علف‌کش نیست. اما درصورتی‌که نیاز به سم‌پاشی قطعی باشد بهتر است این کار را در حدود ۶ هفته قبل از کاشت با استفاده از علف­کش­هایی که روی بذر علف هرز مؤثر هستند و یا زمانی که علف هرز در حال جوانه­زنی است، انجام داد. آبیاری این گیاه معمولاً به‌صورت آبیاری این گیاه معمولاً به‌صورت ثقلی- کرتی صورت می­گیرد.  مناسب­ترین رطوبت خاک بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است. آبیاری در طی گل­دهی بسیار مفید بوده و سبب یک‌بار برداشت اضافی گل می­شود.

برداشت

قسمت مورد مصرف گل‌های گیاه بابونه است که به‌صورت خشک‌شده مصرف می‌کنند در نتیجه هنگامی‌که گل‌ها باز می‌شوند برداشت آغاز می‌شود. برداشت گیاه بابونه در جهان در سطح وسیع به‌وسیله ماشین‌های مخصوص و در سطح‌های کوچک‌تر با ابزارهای ساده و دستی انجام می‌شود که در تصویر زیر می‌بینید، گل‌ها معمولاً برای دسته‌بندی و جابجایی بهتر همراه با بخشی از دمگل (ساقه) گیاه برداشت می‌شوند (معمولاً ۵ سانتی‌متر) در این حالت دارای بالاترین اسانس است. برای داشتن بالاترین کیفیت، گل‌ها به فاصله کمی از برداشت باید خشک شوند. در هر هکتار زمین زیر کاشت بابونه معمولاً ۰٫۵ تا ۲ تن گل بابونه تازه برداشت می‌شود که پس از خشک نمودن می‌توان ۰٫۱ تا ۰٫۵ تن گل خشک به دست آورد.

بخشی از خواص دارویی بابونه

بابونه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و از تقویت‌کننده‌های تلخ به حساب می‌آید.

یکی از مهم‌ترین خواص بابونه، درمان زخم و ورم معده است که به‌آسانی این مرض را درمان می‌کند.

بابونه اعصاب و قوای جنسی را تقویت می‌کند.

بابونه تقویت‌کننده مغز است.

بابونه ادرارآور و قاعده آور است.

این گیاه ترشح شیر را در مادران شیرده افزایش می‌دهد.

استفاده از بابونه در زیبایی به‌اندازه قدمت به‌کارگیری آن در عطاری‌ها سابقه دارد. خواص آن به‌خصوص برای پوست‌های شکننده و حساس در مقابل تغییرات جوی مفید است.

درمان‌کننده سردرد و میگرن است.

استفاده از بابونه سنگ مثانه را خرد و دفع می‌کند.

اگر کسی قطره‌قطره ادرار می‌کند، به او دم‌کرده بابونه دهید تا درمان شود.

بابونه درمان‌کننده کمی ترشحات عادت ماهیانه است.

برای درمان چشم‌درد، بابونه را در سرکه ریخته و بُخور دهید.

برای تسکین دردهای عضلانی دم‌کرده بابونه بنوشید.

جویدن بابونه برای التیام زخم‌های دهان مفید است.

بابونه تب بُر و تسکین‌دهنده درد است.

بابونه تقویت‌کننده معده است.

برای تسکین درد در هنگام دندان‌درآوردن بچه‌ها، به آن‌ها دم‌کرده بابونه بدهید.

برای رفع بی‌خوابی و داشتن یک خواب آرام و راحت، کافی است ۱۰ دقیقه قبل از رفتن به رختخواب، یک فنجان دم‌کرده بابونه بنوشید.

بابونه برای رفع ورم روده مؤثر است.

بابونه درمان‌کننده بی‌اشتهایی است.

دم‌کرده بابونه درمان‌کننده کم‌خونی است.

از بابونه برای رفع کرم معده و روده استفاده کنید.

بابونه تسکین‌دهنده دردهای عادت ماهیانه است.

بابونه برای رفع زردی مفید است.

حمام بابونه اثر نیرو دهنده دارد. برای این منظور چند قطره اسانس بابونه را در وان حمام ریخته، مدت یک ربع در آن دراز بکشید.

برای تسکین درد، چند قطره اسانس بابونه را با یک قاشق روغن بادام مخلوط کرده و روی محل‌های دردناک بمالید تا درد را تخفیف می‌دهد.

اسانس بابونه مخلوط با روغن بادام برای رفع ناراحتی‌های پوستی نظیر اگزما، کهیر و خارش مفید است.

برای رفع گوش‌درد و سنگینی گوش، یک قطره روغن بابونه را در گوش بچکانید.

اسانس بابونه چون اثر تهوع‌آور دارد، در مسمومیت‌های غذایی مصرف می‌شود.

روغن بابونه را برای از بین بردن کمردرد، درد مفاصل و نقرس روی محل درد بمالید.

با دم‌کرده بابونه اگر موهای بلوند را بشویید آن‌ها را روشن‌تر و شفاف‌تر می‌کند.

خانم‌هایی که یائسه شده‌اند، بهتر است همه روزه دم‌کرده بابونه بنوشند، زیرا اختلالات یائسگی را برطرف می‌کند.

بابونه ضد آلرژی است.

نام فارسی	بابونه کامومیل
نام علمی	Matricaria chamomilla
رنگ گل	سفید و زرد
رنگ برگ	سبز
زمان کاشت	بهار و تابستان