نشا گل مغربی

گل مغربی گیاهی علفی و گل‌دار از خانواده Onagraceae و بومی آمریکای شمالی و جنوبی بوده که بیشتر به‌عنوان گیاهی دارویی کاشته می‌شود ولی می‌توان به جهت گل‌های زیبایش آن را به‌عنوان گیاهی زینتی مورد کاشت قرار داد. گل مغربی دارای گونه‌های فراوانی است (حدوداً ۱۵۰ تا ۲۰۰ مدل) که به‌صورت یک‌ساله یا چندساله کشت می‌شود. گل مغربی اوایل قرن هفدهم به‌عنوان گیاه زینتی در باغ گیاه‌شناسی به اروپا معرفی شد و پس از حدوداً ۱۰۰ سال بعد خواص دارویی آن کشف شد و به‌عنوان گیاهی دارویی شناخته شد. تمامی قسمت‌های گیاه گل مغربی مصارف دارویی، آشپزی، خوراکی، پزشکی دارد. این شامل ریشه‌ها، برگ‌ها، شکوفه‌ها، جوانه‌های گل و دانه می‌شود.

ریشه‌های گل مغربی ضخیم و گوشتی و به رنگ قرمز است. ریشه‌ها می‌توانند خام یا پخته‌شده مانند سیب‌زمینی مصرف شوند. برگ‌های گیاه گل مغربی در سال اول و تا قبل از رویش گل‌ها می‌تواند به‌صورت خام به‌عنوان سالاد یا در سوپ و مانند اسفناج مصرف نمود. در برخی قبیله‌های آمریکایی از برگ‌های آن نوعی چای تهیه می‌کنند. گل‌های زرد گیاه مغربی معمولاً پس از غروب آفتاب شکوفا می‌شود و دلیل نام‌گذاری آن نیز همین است. گل‌های آن دارای عطر مطلوبی است و جذب کنده پرنده‌ها و پروانه‌ها و زنبورها است که معمولاً در طول روز به‌صورت جمع و پژمرده دیده می‌شود و بعد از غروب آفتاب تا طلوع آن شکوفا می‌شود. ارتفاع این گیاه حدوداً ۴۰ تا ۱۵۰ سانتی بوده و برگ‌های کشیده و بیضوی دارد و گل‌های آن به رنگ زرد و در برخی گونه‌ها به رنگ سفید یا صورتی بوده که از اواخر بهار تا اواسط یا اواخر تابستان ظاهر می‌شود. گل‌ها در برخی گونه‌ها درشت‌تر و در برخی گونه‌ها کوچک‌تر ظاهر می‌شود.

گل مغربی در اصل گیاهی دارویی بوده ولی از این گیاه برای کاشت در حاشیه باغ‌ها نیز مورداستفاده قرار می‌گیرد. کشور چین بزرگ‌ترین تولیدکننده گیاه مغربی است. از این گیاه در صنایع عطرسازی، داروسازی و لوازم آرایشی استفاده می‌شود. ساقه گل دهنده گل مغربی که دارای کرک‌های ریزی است گاهی در سال دوم کاشت ظاهر می‌شود. گل‌ها دارای چهار گلبرگ بوده و معمولاً به‌صورت گل آذین خوشه‌ای ظاهر می‌شود. کپسول‌های بذر این گیاه نیز حاوی دانه‌های ریز و قهوه‌ای‌رنگ می‌باشد که به‌سرعت بعد از رسیدن به روی زمین پخش می‌شود و یکی از مشکل‌های برداشت بذر است.

گل مغربی گیاهی مقاوم به خشکی و کم‌آبی است و به غرق آبی بودن خاک حساس است همچنین نسبت به سرما نیز مقاوم بوده اگرچه سرما باعث کاهش مواد مؤثر در دانه‌ها و گیاه می‌شود. بخش اصلی و دارویی گل مغربی دانه‌های روغنی و تلخ مزه آن است که معمولاً ماه مرداد تا مهرماه زمان برداشت می‌باشد. عملکرد بذر گل مغربی در چین بین ۱۱۲۵ و ۱۵۳۰ کیلوگرم در هکتار است. نام‌های دیگر گیاه گل مغربی عبارت‌اند از: Narrow leaf evening، primrose، sun drops، Evening primroses، narrow leaved sundrops و حشیشه الحمار.

کاشت

گل مغربی به‌راحتی از طریق بذر تکثیر می‌شود. ولی قلمه‌زنی و خوابانیدن نیز روش‌های رایج برای ازدیاد این گیاه است. کاشت بذر نیز هم به‌صورت مستقیم و هم غیرمستقیم (نشاء کاری) انجام می‌شود که معمولاً کاشت غیرمستقیم پیشنهاد می‌شود و رایج‌تر است. بذر معمولاً در فصل بهار یا پاییز کشت می‌شود. تقسیم بوته در اوایل بهار و قلمه‌زنی که از گیاه‌های چندساله گرفته می‌شود در اواخر بهار صورت می‌گیرد. قبل از کاشت بذر گل مغربی را به مدت ۶ تا ۱۲ ساعت در آب خیس نمایید. سپس بذر گل مغربی را در عمق ۰٫۵ تا ۱٫۵سانتی‌متری بکارید. بهترین فصل برای کاشت بذر گل مغربی بهار و تابستان و در مناطق گرمسیر پاییز است هنگامی‌که دمای هوا بالاتر از ۱۵ درجه شد و سرمای زمستان به اتمام رسید می‌توانید بذرهای خود را مستقیم در زمین اصلی یا گلدان موردنظر بکارید.

برای کاشت در گلدان باید گلدانی با حداقل سایز ۱۰ انتخاب نمایید و به‌طورکلی در هر سایز گلدان، بذرها را به فاصله ۵ تا ۱۰سانتی‌متر در گلدان بکارید بعدازاینکه گیاهان رشد کردند می‌توانید گیاهان اضافی را برای رشد بهتر باقی گیاهان حذف نمایید. برای کاشت خانگی در فصل بهار یا تابستان بذر گل مغربی را ۶ تا ۱۲ ساعت در آب خیس نمایید سپس در سینی نشاء یا لیوان‌های یک‌بار مصرف که با خاک تمیز ترجیحاً ترکیب (کوکوپیت + پرلیت + پیت ماس) پرشده در عمق ۰٫۵ تا ۱٫۵سانتی‌متری بکارید. تا قبل از جوانه‌زنی بذرها و همچنین در اوایل رشد گیاه بستر همیشه مرطوب باشد. همچنین از آبیاری زیاد بپرهیزید تنها کافی است اجازه ندهید خاک خشک شود بعد از رشد کامل گیاه آبیاری هنگامی انجام شود که خاک کاملاً خشک شده است. بعد از رشد گیاهان و رسیدن به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵سانتی‌متر آن‌ها را به زمین اصلی یا گلدانی با سایز حداقل ۱۰سانتی‌متر منتقل کنید یا اینکه از همان ابتدا بذرها را به‌صورت مستقیم در محل اصلی بکارید تا نیاز به جابجایی نباشد.

برای کاشت خانگی و به‌صورت محدود در تمامی طول بهار و تابستان می‌توان اقدام به کاشت در باغ (باغچه) و گلدان نمود یا در کل طول سال با ایجاد شرایط کاشت اقدام به پرورش این گیاه نمود. برای کاشت بذر گل مغربی در باغچه و مزرعه ابتدا خاک (بستر کشت) را به عمق ۱۵ تا ۲۰سانتی‌متر زیرورو کنید و با کود حیوانی پوسیده یا کمپوست مخلوط کنید. بعد از رشد جوانه‌ها و آماده شدن نشاءها یعنی رسیدن گیاه به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰سانتی‌متر، آن‌ها را به محل اصلی کاشت منتقل کنید. تا قبل از جوانه‌زنی بذر گل مغربی، بستر کشت همیشه باید مرطوب باشد ولی غرق آبی نه. برای تسریع در جوانه‌زنی بذرها می‌توانید بر روی بستر کشت یک مشما شفاف بیاندازید. توجه کنید که با این کار دما زیر مشما بالا می‌رود و درصورتی‌که هوا خیلی گرم باشد از انجام این کار پرهیز کنید و تنها مراقب باشید که خاک خشک نشود.

علف‌های هرز را از همان ابتدا حذف کنید. وجود علف هرز باعث رقابت در جذب مواد مغذی خاک میان گیاه و علف هرز می‌شود و باعث کاهش مواد دریافتی موردنیاز گیاه می‌شود. گل مغربی را هم به‌صورت کرتی و هم به‌صورت ردیفی می‌توانید کشت کنید. برای کاشت ردیفی فواصل بین ردیف‌ها را ۵۰ تا ۷۰ و فواصل بین گیاهان را ۲۰ تا ۳۰سانتی‌متر در نظر بگیرید. گل مغربی گیاهی مقاوم بوده و تقریباً دچار آفات خاصی نمی‌شود. بخش اصلی و دارویی گل مغربی دانه‌های روغنی و تلخ مزه آن است که معمولاً ماه مرداد تا مهرماه زمان برداشت می‌باشد. عملکرد بذر گل مغربی در چین بین ۱۱۲۵ و ۱۵۳۰ کیلوگرم در هکتار است.

شرایط محیط و نگهداری

خاک

برای کاشت و رشد نیاز به خاک نیمه سبک و با زهکشی مناسب دارد که خیلی آب را در خود نگه ندارد. خاک شنی ماسه‌ای و لومی مرطوب و دارای زهکشی مناسب با ph حدوداً ۶ برای رشد گل مغربی ایده آل است. این گیاه تحمل خاک‌های آهکی، شور، صخره‌ای، خشک و کم‌عمق را نیز دارد و به‌طورکلی نسبت به نوع خاک حساس نیست.

آبیاری

تحمل خشکی و کم‌آبی گیاه گل مغربی نسبتاً خوب است ولی در کل نیاز به آبیاری آن متوسط است و آبیاری منظم باعث افزایش عملکرد آن می‌شود. تا قبل از جوانه‌زنی بذرها و همچنین در اوایل رشد گیاه بستر همیشه مرطوب باشد. همچنین از آبیاری زیاد بپرهیزید تنها کافی است اجازه ندهید خاک خشک شود بعد از رشد کامل گیاه آبیاری هنگامی انجام شود که خاک کاملاً خشک شده است.

نور

نیاز به محیطی کاملاً پرنور و روشن و آفتاب کامل و مستقیم دارد. رشد و عملکرد آن در سایه کاهش می‌یابد.

دما

گل مغربی گاهی تا دمای ۵- درجه را نیز تحمل می‌کند. دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذر گل مغربی ۱۵ تا ۲۰ درجه بوده و دمای مناسب برای رشد این گیاه حداقل ۲- و حداکثر ۳۵ درجه است.

خواص دارویی و نحوه مصرف

همان‌طور که گفته شد در ابتدای کشف گل مغربی این گیاه بیشتر به‌عنوان گیاهی زینتی کاشته می‌شد و صد سال بعد به‌عنوان گیاهی دارویی شناخته شد و به خواص آن پی بردند. امروزه از این گیاه در قالب قرص، پماد، روغن و لوسیون یافت می‌شود. دانه‌های رسیده این گیاه بخش اصلی دارویی این گیاه را تشکیل می‌دهد. ذرت‌های این گیاه دارای ۲۰ تا ۳۰ درصد روغن هستند که یک منبع تجاری مهم جهت گاما لینولنیک اسید (GLA) می‌باشند. برخی از محققین عنوان کرده‌اند که باوجود حضور سطوح بالای گاما لینولنیک اسید در بذر گیاهانی مانند گل‌گاوزبان به نظر می‌رسد روغن بذور گل مغربی فعال‌ترین فرم بیولوژیکی گاما لینولنیک اسید را دارا است.

در ادامه به برخی خواص گل مغربی اشاره می‌کنیم:

بهبود و التیام دهنده زخم‌ها

خاصیت ضدالتهابی

بهبود درمان بیش فعالی کودکان

آرام‌بخش و ملین

برای درمان بیماری آرتریت روماتوئید و بیماری اسکلروز مفید است

درمان بیماری‌های پوستی و اگزما

کاهش آسیب عصبی ناشی از دیابت

درمان عفونت‌های ویروسی

درمان بیمارهای ناشی از کم‌کاری سلول‌های کبدی

تأمین‌کننده اسیدهای چرب ضروری بدن

ضد سرطان و کاهش‌دهنده سطح کلسترول

کاهش‌دهنده فشارخون

نام فارسی	گل مغربی
نام انگلیسی	Evening Primrose
نام علمی	Oenothera biennis
خانواده	Onagraceae