باقالا گیاهی از خانواده بقولات است. باقالا گیاه یک‌ساله دارای ساقه صاف، عمودی و سفت و بدون پیچک است. باقالا یک گیاه اصلاح‌کننده خاک در ابتدا به دلیل افزایش مقدار ازت بجا مانده از این گیاه لگوم موردتوجه است. این گیاه زراعی در آب‌وهوای خنک ماه‌های زمستان و بهار مناطق گرمسیری رشد خوبی دارد و به بارندگی معتدل (یا آبیاری) پاسخ می‌دهد.
گیاهی است علفی یک‌ساله، دارای ساقه شیاردار و به ارتفاع 30 تا 80 سانتیمتر برگ‌های آن مرکب از 2 تا 6 برگچه درشت و عاری از پیچک است. گله‌ای درشت و سفید یا گلی رنگ آن لکه‌های سیاه‌رنگ داشته به تعداد 2 تا 5 تایی در کنار هم ظاهر میشوند. میوه‌اش نیام پوشیده از کرک، متورم، ضخیم به طول 10 تا 20 سانتیمتر و دارای برجستگی‌های محسوس در محل دانه‌ها است. باقالا گیاهی کوتاه عمر، مقاوم به خشکی و پرشاخ و برگ است و محصول آن طی 3-2 ماه می‌رسد. منشأ و موطن باقالا منطقه مدیترانه، جنوب غربی آسیا و احتمالاً اطراف دریای خزر است. این گیاه سابقه کشت طولانی دارد. یونانیان و رومیان قدیم و همچنین مصریان آن را کشت می‌کردند. در 2800 سال قبلی از میلاد مسیح به چین شناسانده شده است باقالا به حالت وحشی دیده نشده و به نظر می‌رسد که از Vicia narbonensis L. منشأ گرفته باشد.
باقالا محصول فصل خنک است و سرمای تا منهای 5 درجه سانتی‌گراد را تحمل میکند. گیاهان جوان حتی در سرمای کمتر از منهای 5 درجه سانتی‌گراد نیز مقاومت می‌کنند. گرمای زیاد باعث کاهش گل و میوه می‌شود. دمای مناسب در طول فصل رشد آن بین 15 تا 18 درجه سانتی‌گراد است رشدونمو و تشکیل میوه در گیاه منوط به دمای پائین همراه با رطوبت نسبی زیاد هوا است. باقالا سبز گیاهی نسبتاً روزبلند است.
آماده‌سازی زمین
گیاه زراعی باقالا خاک‌های داری حاصلخیزی متوسط تا خوب، زهکشی بسیار خوب و بافت متوسط را ترجیح می‌دهد. مقاومت این گیاه به شوری متوسط است که صفت مطلوب در بیشتر مناطقی که بارندگی محدود دارند. زمین‌های نیمه سنگین و با رطوبت کافی نسبت به زمین‌های شنی برای کاشت باقالا ارجحیت دارند. احتیاج این گیاه به آب زیاد است. کود حیوانی برای باقالا مناسب است و نسبت به نوع زمین و نوع تناوب حدود 20 تا 30 تن در هکتار توصیه شده است حدود 100 کیلوگرم ازت، 80 کیلوگرم فسفات و 200 کیلوگرم کود پتاسه در هر هکتار مواد غذایی این گیاه را تأمین می‌کنند. مصرف آهک باقالا تعادل زیاد است. به علت قدرت تطابق با بسیاری از خاک‌ها و تطابق سریع به انواع خاک از آن به‌عنوان کود سبز استفاده می‌شود. فاصله دو بوته 10 تا 15 سانتیمتر و فاصله ردیف 50 تا 70 سانتیمتر و عمق کاشت 5 تا 8 سانتیمتر است.
کاشت
باقالا به‌صورت ردیفی کاشته می‌شود. آن را در ردیف‌هایی که 50 تا 70 سانتیمتر از یکدیگر فاصله دارند می‌کارند. فاصله دو بوته آن 10 تا 15 سانتیمتر است. بذور آن در عمق 5 تا 8 سانتیمتر خاک کاشته می‌شود. در مناطق سردسیری در بهار کشت می‌شود ولی در مناطق گرمسیری مانند خوزستان در پائیز و زمستان به کشت آن اقدام می‌گردد. مدت‌زمان لازم برای کاشت تا برداشت آن حدود 120 تا 150 روز است. باقالا را نبایستی بعد از هر نوع لوبیاهای دیگر در تناوب قرار گیرد. اما سازگاری بسیار خوب در قبل یا بعد از کشت غلات دارد. این چنین تناوب به کنترل نماتدها و بیماری‌ها کمک میکند و موجب کاهش علف‌های هرز می‌شود و برای کشت غله بعدی ازت فراهم میکند.
باقالا به علت داشتن دوره نمو طولانی و دارا بودن شاخ و برگ زیاد احتیاج زیادی به آب دارد؛ زیرا در موقع خشکی خاک رشد ریشه‌های فرعی کم شده و گیاه خیلی زود پژمرده می‌شود و بنابراین رطوبت کافی زمین از شرایط اولیه کشت موفقیت‌آمیز این گیاه است به همین دلیل کاشت این گیاه در زمین‌های مرطوب به‌خصوص خاک‌های رسی و هوموسی که رطوبت را در خود نگه می‌دارند نتیجه خوبی می‌دهد. حتی‌المقدور بایستی به‌طور دائم زمین کشت باقالا مرطوب باشد و پس از به گل نشستن و تشکیل غلاف مقدار آبیاری را کمتر می‌کنند. در مواردی که هوا بسیار خشک باشد تعداد آبیاری بیشتر خواهد بود. در طول مدت رشد 2 مرتبه خاک بین ردیف‌ها را سیخک زده و علف‌های هرز را وجین می‌کنند و پای بوته‌ها را خاک میدهند
داشت
برای مراقبت باقالا معمولاً یک تا دو هفته وجین لازم است و در مرحله تشکیل غلاف کود ازته را به‌صورت سرک به گیاه میدهند. آفات باقالا متعدد است و مهم‌ترین آن‌ها شته سیاه باقالا (Doralis faba) و گاهی اوقات هم سوسک باقالا است که با آفت‌کش مبارزه می‌شود. بیماری‌های باقالا عبارت‌اند از: زنگ باقالا (Uromyces faba) بیماری لکه سیاه برگ باقالا، بیماری لکه قهوه‌ای برگ و غلاف (Botrytis faba, Alternaria sp.) بیماری ویروسی نیز بعضی اوقات مشاهده می‌شود که اغلب از انواع مختلف موزاییک هستند. کنترل علف هرز برای تولید بیشتر ضروری است. حذف علف‌های هرز در مراحل اولیه رویش باقالا قبل از خسارت زدن به سیستم ریشه در اثر رقابت مهم است. از علف‌کش‌های مختلف جهت کنترل علف‌های هرز در مراحل قبل و بعد از کاشت و سبز شدن باقالا استفاده می‌شود. تعدادی از بیماری‌های گیاهی و آفات ممکن است سبب خسارت وسیع در زراعت باقالا گردد.
به‌طورکلی تولید باقالا به کودهای ازته نیازی ندارد. بهر حال کاربرد بین 10 تا 30 کیلوگرم ازت در هکتار به‌عنوان ازت آغازگر گاهی به کار می‌رود. باقالا به کودهای فسفاته واکنش نشان می‌دهد. اگر به‌طور مؤثر در خاک قرار داده شوند. هنگام پخش کود فسفاته یا اختلاط آن با سطح خاک واکنش کمی در باقالا مشاهده می‌شود. مؤثرترین روش کاربرد فسفات قرار دادن آن به‌صورت نواری زیر و حدود 7 سانتیمتری به طرف ردیف قبل از کاشت است. کودهای دامی را نیز به همین طریق در خاک قرار میدهند. روش مؤثر قرار دادن کود یا کود حیوانی در شیار کم‌عمق، پوشاندن آن با 5 سانتیمتر خاک، قرار دادن بذر و سپس پوشاندن بذر با 3 تا 5 سانتیمتر خاک است. به‌طورکلی در مناطقی که آزمون خاک یا آزمایش‌های تعیین نیازی کودی وجود ندارد. مصرف کود فسفات به‌صورت P2O5 به مقدار 50 تا 100 کیلوگرم در هکتار توصیه می‌شود. کود پتاسه نیز به مقدار 25 تا 50 کیلوگرم K2O مصرف می‌شود.
برداشت
برداشت باقلد سطوح کوچک با دست انجام می‌گیرد. باید توجه داشت که زمان برداشت موقعی است که دانه‌ها هنوز شیری هستند. در زارعت سطوح بزرگ با ماشین برداشت انجام می‌شود که در ابتدا ساقه‌ها را از نزدیکی سطح خاک قطع نموده و سپس ساقه‌ها را همراه با غلاف به‌صورت دسته‌های بزرگ و عمودی در سطح مزرعه برای چند روزی قرار میدهند تا در مجاورت آفتاب خشک گردد و آن وقت با دستگاه دانه جدا کن (خرمن‌کوب) دانه را از ساقه و غلاف جدا می‌کنند مقدار محصول نسبت به نوع زمین و عوامل دیگر زراعی حدود 6 تن در هکتار است. باقالا در غالب نواحی مانند شمال ایران پرورش می‌یابد.
خواص
باقالا حاوی ویتامین‌های آ.ب.ث و املاح مفیدی از جمله آهک، فسفر، آهن و غیره است. به همین علت در گروه خوراکی‌های خون‌ساز قرار دارد و مغز قلم استخوان‌ها را نیز تقویت میکند. برای افرادی که دوره نقاهت را به سر می‌برند، باقالا اثری نیروبخش دارد و در مبتلایان به برونشیت ایجاد خلط میکند، ضمناً باقالا کلیه‌ها را تقویت کرده و به ریه‌ها نیرو بخشیده و سلول‌های مغز استخوان را فعال می‌سازد. این خوراکی زودهضم بوده و به‌سرعت از معده می‌گذرد و با خود فضولات را نیز به سهولت دفع میکند. ضمناً سینه و ریه را پاک و تقویت و سرفه‌های خشک را درمان میکند. برای درمان رماتیسم، سیاتیک، نقرس و درد مفاصل توصیه شده است که در حدود 30 الی 60 گرم از گل باقالا را در یک لیتر آب جوشانده و بعد از صافی گذرانده و در فواصل غذا یک فنجان از آن را نوش جان نمایید.
به افرادی که از میگرن رنج می‌کشند، سفارش گردیده است که 25 الی 30 گرم از گل باقالا را جوشانده و در فواصل غذا یک فنجان بنوشند. توصیه می‌شود هرگز آب پخته باقالا را دور نریزید و آن را به همراه باقالا بنوشید؛ زیرا گلو را نرم کرده و از تولید سنگ جلوگیری میکند و گرفتگی معده را نیز برطرف میکند. افراط در خوردن باقالا باعث نفخ و سنگینی معده شده و موجب کندی ذهن می‌شود. البته اگر با آب آن خورده شود عوارض آن کمتر خواهد بود. خوردن باقالا همراه ماست، موجب دل‌پیچه می‌گردد و اگر به‌طور تازه زیاد مصرف شود باعث تاول دهان می‌شود. بعضی افراد به باقالای تازه حساسیت داشته و مبتلا به بیماری فاویسم میشوند. علامت این بیماری زرد شدن رنگ پوست بدن و احساس خستگی و سستی در اعصاب، پیدا شدن خون در ادرار، سردرد و استفراغ است.
در این عارضه خون بدن کم می‌شود و درمان آن معمولاً تزریق خون و سرمه‌ای غذایی است. بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا شدن به این بیماری دولپه کردن باقالا و جوشاندن آن در آب و دور ریختن آب آن است و همچنین پختن آن در روغن و افزودن ادویه‌ای مانند آویشن، دارچین، فلفل، میخک و از همه مهم‌تر گلپر است. افرادی که به بیماری‌هایی نظیر، کلسترول، تصلب شرایین، ضعف حافظه، آترومی، افسردگی، اوریک‌اسید، سردرد، میگرن، نفخ دل‌درد، مالیخولیا، سنگ اورات، خارش پوستی، فشارخون، صرع، باد فتق، احتقان و یبوست مبتلا می‌باشند نباید در خوردن باقالا زیاده‌روی کنند.
خواص
باقالا از نظر طب قدیم ایران سرد و تر است و گل آن گرم است.
1) دم‌کرده گل باقالا ضد تشنج و ادرارآور است.
2) دم‌کرده گل باقالا سنگ کلیه را دفع میکند و برای قولنج‌های کلیوی مفید است.
3) جوشانده باقالا برای ورم مثانه مفید است.
4) جوشانده باقالا اثر خوبی در رفع رماتیسم درد.
5) از جوشانده باقالا برای درمان نقرس استفاده کنید.
7) باقالا را اگر با آب سرکه و آب بپزید و با پوست بخورید اسهال مزمن را درمان میکند.
8) برای رفع گرفتگی صدا در باقالا را با روغن بادام و قند مخلوط کنید و بخورید.
9) برای رفع کوفتگی و روم پستان، در باقالا را با آب جو مخلوط کرده و با سرکه و نعناع بپزید و ضمادی را که به دست می‌آید روی ورم و کوفتگی قرار دهید.
10) ضماد در باقالا را با شنبلیله و عسل برای نرم کردن دمل و ورم بناگوش و زیر چشم مفید است.
11) جوشانده باقالا شکم روش‌های مزمن را برطرف میکند.
12) ضماد باقالا جوش و کورک را می‌رساند و چرک را خارج میکند.
13) برای درمان تکرر ادرار از جوشانده ریشه باقالا استفاده کنید.
14) جوشانده سرشاخه‌های باقالا مستی مشروبات الکلی را برطرف میکند.
15) برای رفع التهاب و درد نوک انگشتان و ناخن باید یک مشت برگ باقالا را با نیم لیتر آب جوشانید و بگذارید کمی سرد شود و انگشتان خود را به مدت دو ساعت در آن قرار دهید تا برطرف شود.
16) نان خوشمزه به مقدار 2% در باقالا به آن اضافه کنید.
مضرات
باقالا در بعضی از اشخاص تولید نفخ و سنگینی سر و معده میکند. برای جلوگیری از این عوارض باید ابتدا باقالا را پوست‌کنده و بجوشانید و آب آن‌ها دور بریزید. سپس به آن مقدری آب اضافه کرده و بعد از پختن با روغن بادام و ادویه گرم مانند دارچین و فلفل بخورید. مصرف باقالای تازه ممکن است تولید مسمومیت و حساسیت شدید بکند که گاهی موجب مرگ می‌شود بنابراین باید در خوردن باقالای تازه و خام احتیاط کنید.
ارسال نظر