بذر گیاه کاکوتی

کاکوتی یکی از گیاهان دارویی از تیره نعنائیان است. این گیاه در نواحی کوهستانی ایران مانند ارتفاعات شهرستان بجنورد و جاجرم واقع در خراسان شمالی می‌روید. کاکوتی که در گویش محلی خراسان آنخ گفته می‌شود. به‌عنوان ادویه در غذاها کاربرد وسیعی دارد. از برگ‌های خشک‌شده و خردشده کاکوتی به‌عنوان طعم‌دهنده در دوغ استفاده می‌شود و برخی از دوغ‌های بسته‌بندی‌شده در ایران این ادویه را دارند. چوپان‌ها و کوهنوردان برگ تازه کاکوتی را جمع‌آوری می‌کنند و چای آن را نوشیدنی گوارایی می‌دانند. این گیاه چندساله است و بوته‌های آن پرپشت و ارتفاع آن بین ۲۰ تا ۵۰ سانتی‌متر است و در آذربایجان به آن کهلیک اُتی و یا کلکوتی (به معنای علف کبک) می‌گویند.

کاشت

زمان کاشت در دو فصل آبان ماه و اوایل اسفند است. این گیاه مانند قدومه شیرازی و بالنگو و اسفرزه مخصوص مناطق خشک و گرم است و در این مناطق محدودیت آب داریم. اگر این محدودیت نبود در آبان کشت شود چون بوته‌ها بزرگ‌تر شده و اقتصادی‌تر خواهد بود. کشت در فصل دوم تنها به خاطر مدیریت آب‌های محدود است. کاکوتی گیاهی کم‌توقع است و در خاک‌های رسی، شنی و حتی سنگریزه‌ای رویش و رشد می‌کند؛ اما چنانچه سیستم آبیاری بارانی باشد زمین‌های رسی مناسب کشت نیستند. چون هدف از کشت برداشت اندام هوایی است و در نتیجه آبیاری بارانی مقدار زیادی گل‌ولای به بوته پاشیده می‌شود و گیاه از حیض انتفاع خارج می‌شود. جهت غنی‌سازی زمین ابتدا در هر هکتار سیصد کیلو کود فسفات و اوره را به نسبت ۲ و ۱ (دویست کیلو فسفات و صد کیلو اوره) مخلوط کرده در بستر پاشیده و شخمی غیر عمیق و سپس دیسک زده شود و بدین طریق بستر آماده بذرپاشی می‌شود.

مقدار بذر مصرفی کاکوتی در هر هکتار سه تا چهار کیلوگرم است. بذر باید در سطح بستر قرار گیرد و چنانچه در خاک دفن شود قابلیت جوانه‌زنی را از دست می‌دهد پس باید بعد از بذرپاشی بدون هیچ‌گونه عملیاتی آبیاری انجام شود. بهتر است به‌منظور یکنواخت قرار گرفتن بذر در بستر آن را با مقداری ماسه مخلوط کرده سپس بذرپاشی شود. بعد از بذرپاشی که معمولاً در آبان ماه است اولین مرحله آبیاری صورت می‌گیرد. چنانچه هوا رطوبت کافی داشته باشد بعد از چند روز بذرها جوانه می‌زنند. ولی اگر رطوبت کافی نباشد بعد از یک یا دو روز آبیاری تکرار می‌شود. بهر حال بعد از شروع جوانه‌زنی آبیاری متوقف می‌شود. مراحل بعدی آبیاری از اول بهمن و در صورت عدم بارندگی به فاصله بیست روز از هم تا نوروز.

برداشت

برداشت با دو هدف متفاوت و در نتیجه در دو زمان متفاوت صورت می‌گیرد.

۱- استفاده از اندام هوایی گیاه به‌عنوان بهره‌مندی از خواص دارویی آن.

۲- استفاده از بذر آن به‌منظور گسترش و توسعه سطح زیر کشت و همچنین استفاده از خاصیت تب بری دانه.

اگر هدف استفاده از اندام هوایی باشد معمولاً برداشت از نیمه فروردین شروع می‌شود و چنانچه تولید بذر هدف باشد از اول اردیبهشت محصولات جمع‌آوری می‌شود. مقدار تولید به عوامل بسیاری بستگی دارد. اندام خشک گیاه از سیصد کیلوگرم تا دو تن در هکتار دور از واقعیت نیست.

خواص

صفرابر: به‌صورت دم‌کرده صبح و عصر به‌جای چای میل شود. ۳ گرم در ۲۰۰ سی‎سی آب جوش ۲۰ دقیقه دم گردد.

بادشکن: بالای غذا از دم‌کرده آن مانند شماره ۴ استفاده شود.

خلط‎آور: دم‌کرده مانند شماره ۴ استفاده شود.

قاعده‎آور: به‌صورت جوشانده سه بار در روز ۵ گرم در ۱۵۰ سی‎سی آب استفاده گردد.

مقوی قلب: به‌صورت جوشانده ۲ گرم در ۱۵۰ سی‎سی آب جوش آورده ۲۰ دقیقه دم‌کرده بالای غذا میل شود.

کسانی که تب مالت دارند از جوشانده کاکوتی استفاده کنند.

اشخاصی که رماتیسم دارند می‎توانند از کاکوتی استفاده کنند به‌صورت حمام یعنی ۱۰۰ گرم کاکوتی در ۳ لیتر آب جوشانده در وان ریخته داخل وان بنشینید.

برای سیاه‌سرفه ۵ گرم کاکوتی را در ۳۰۰ سی‎سی آب جوشانده و دم‌کرده روزی ۳ فنجان بنوشند.

چای کاکـوتی بعد از غذا نه‌تنها مانند چای سیاه آهن بدن را دفع نمی‎کند بلکه هضم غذا را آسان می‎کند.

برای برونشیت مزمن از دم‌کرده کاکـوتی ۳ گرم در ۳۰۰ سی‎سی آب روزی ۴ فنجان میل شود.

برای جلوگیری از خونریزی بینی از دم‌کرده کاکـوتی استفاده شود و پنبه‎ای را آغشته به کاکـوتی در بینی بگذارید.

کسانی که اعضای بدن آن‎ها ضعیف شده‎اند از حمام کاکـوتی مانند روش رماتیسم استفاده کنند.

برای درمان سیاتیک از حمام کاکـوتی مانند رماتیسم استفاده کنند و همچنین کاکـوتی را به‌صورت ضماد در محل سیاتیک بگذارند.

کاکـوتی تقویت‌کننده نیروی جنسی آقایان است.

در تابستان یک نوشیدنی خوب جهت خنک شدن بدن است.

وزن	10 گرم
نام فارسی	کاکوتی
نام انگلیسی	Ziziphora
نام علمی	Ziziphora tenuior
خانواده	نعنائیان
رنگ گل	بنفش
رنگ برگ	سبز