بذر چغندر قند

در حدود چهار قرن قبل از میلاد به خواص درمانی چغندر آَشنا بوده و از آن استفاده می‌کرده‌اند. چغندر به‌طور بومی در ناحیه مدیترانه و شرق اروپا وجود داشته است و در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود. چُغُندَر (چگندر، چندر) گیاهی از خانوادۀ اسفناجیان با ریشه غده‌ای و قندی و برگ‌های درشت و پهن که مواد غذایی در ریشه‌ی ستبرش اندوخته می‌شود. چغندر دو نوع است. یک نوع آن چغندر معمولی است به رنگ بنفش تیره و یا قرمز و نوع دیگر آن چغندرقند است به رنگ زرد روشن که به مقدار بسیار زیاد در نقاط مختلف دنیا برای استفاده از شکر آن کشت می‌شود. چغندر گیاهی یک‌ساله تا چندساله است. در سال اول برگ‌های روزت با دم برگ نسبتاً طولانی تولید می‌کند و در سال دوم به فاز زایشی می‌رود. اغلب گیاهان این خانواده هالوفیتوپساموفیت هستند و دارای اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی می‌باشند. خانواده Chenopodiaceae عمدتاً علفی و یک‌ساله‌اند ولی در میان آن‌ها انواع چندساله، درختچه‌ای و بندرت درختی هم مشاهده می‌شود. ساکارز در برگ‌های بزرگ چغندر در هنگام روز ساخته می‌شود و شب به ریشه می‌رود در آنجا ذخیره می‌گردد و طبقه‌های ریشه کلفت می‌گردد. رنگ ریشه‌های چغندر ممکن است زرد یا سفید یا سرخ تیره باشد. چغندر در سال اول تولید ریشه متورم و ضخیم و مغزدار می‌کند که پر از مواد غذایی است و در سال دوم تولید ساقه سفت گل دهنده و بذر می‌نماید. گرده‌افشانی با باد و یا حشرات انجام می‌گیرد.

نام علمی چغندرقند Beta vulgaris است که دارای گونه‌های یک‌ساله دوساله و چندساله است که همه علفی هستند. چغندر گیاهی دوساله است در سال‌های اول برگ‌های روزت با دم برگ نسبتاً بلند تولید کرده و این برگ‌ها روی طوقه به وجود میایند. چغندر در سال اول تولید قسمت متورم و ضخیم می‌کند که پر از مواد قندی مخصوصاً ساکارز که تبدیل به شکر شده و مصرف می‌گردد. میزان شکر آن بسته به شرایط کشت از ۴ تا ۲۰ درصد متغیر است. در سال دوم تولید ساقه گل دهنده کرده و بذر می‌دهد. قسمت متورم بخشی از ناحیه زیر لپه و ریشه اولیه بوده که بخش خوراکی چغندر همان ریشه متورم اولیه آن است.

کاشت بذر چغندر در گلدان

چغندر به‌سادگی در گلدان رشد می‌کند و علاوه بر ریشه خوراکی آن به خاطر برگ‌های زیبایش گلدان جذابی را به وجود می‌آورد. قطر ریشه چغندر حدوداً از ۳ تا ۷ سانتی‌متر بوده و طول برگ‌های آن گاهی به ۳۰ سانتی‌متر نیز می‌رسد. انشعابات اطراف ریشه متورم گاهی به ۹۰ سانتی‌متر نیز توسعه پیدا می‌کنند. مکان نگه‌داری چغندر باید نورگیر و دارای آفتاب مستقیم باشد. خاک گلدان و محل کشت نباید خیلی سنگین (فشرده) یا خیلی سبک باشد، چغندر در این خاک‌ها بدفرم می‌شود. چغندر تحمل خشکی را دارد ولی بهتر است همیشه سطح خاک مرطوب باشد و آبیاری بعد از خشک شدن کامل خاک انجام شود. بهتر است قبل از کاشت بذرها را به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب خیس کنید، چغندر را معمولاً از اوایل بهار تا اواسط پاییز می‌کارند ولی بهترین زمان برای کاشت بهاره، دو هفته قبل از آخرین سرما و برای کاشت پاییزه یک ماه قبل از شروع سرما است.

بهتر است گلدان بزرگی را برای کاشت انتخاب کنید تا فضای کافی برای رشد ریشه باشد. گلدان را با خاک نیمه سبک و نسبتاً غنی پر کنید. ترکیب خاک باغچه و خاک‌برگ یا کود دامی پوسیده مناسب است. می‌توانید از خاک‌های آماده همانند کمپوست نیز استفاده کنید. استفاده از خاک‌های آماده محصول ایده آل را تضمین می‌کند. بذرها را در عمق ۳ تا حداکثر ۴ سانتی‌متر قرار دهید و بر روی آن خاک نرم بریزید و گلدان را آبیاری کنید. طوری آبیاری نکنید که بذرها جابجا شود. چغندر را معمولاً به خاطر ریشه آن می‌کارند به همین دلیل فاصله بین بذرها باید ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر باشد تا ریشه‌های خوش‌فرم و ایده آلی داشته باشیم. اگر چغندر را به خاطر مصرف برگ‌های آن می‌کارید می‌توانید فاصله بذرها را ۱۰ سانتی‌متر یا کمی کمتر در نظر بگیرید. بذرها بعد از گذشت ۳ تا ۵ روز جوانه می‌زنند. دمای ایده آل برای کاشت چغندر ۱۶ تا ۱۸ درجه است. بعد از گذشت ۵۰ تا ۶۰ روز از کاشت بذر چغندر آماده برداشت است. برگ‌ها را هنگامی‌که به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر می‌رسند و ریشه‌ها را در قطر ۳ تا ۵ سانتی‌متر برداشت می‌کنند. (ریشه‌ها بعد از گذشت ۳ تا ۴ ماه آماده برداشت هستند)

کاشت بذر چغندر در باغچه

چغندر را در مناطق سرد و معتدل اوایل اسفند و در مناطق گرم اواخر تابستان و شهرهای گرمسیری که زمستان‌های گرمی دارند در اواخر پاییز اقدام به کاشت می‌کنند. مرحله اول آماده‌سازی زمین کاشت است. ابتدا مقداری کود دامی پوسیده بر بستر کشت ریخته و خاک را زیرورو کنید تا نرم و یکنواخت شود. خاک چغندر باید دارای زهکشی خوبی باشد. خاک‌های سنگین باعث بدفرم شدن ریشه می‌شود. اگر هنگام کاشت چغندر در اوایل بار با شرایط خاصی روبرو شویم و سرما برای مدت طولانی ادامه داشته باشد ممکن است به گل (بذر) برود. قبل از کاشت بهتر است بذرها به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب خیس بخورد. بذرها را در عمق ۳ تا ۴ سانتی‌متری بکارید و بر روی آن خاک نرم بریزید تا قبل از جوانه‌زنی نباید اجازه دهید خاک کاملاً خشک شود. آبیاری‌های اولیه باید به‌آرامی صورت پذیرد تا بذرها جابجا نشود. جوانه‌زنی معمولاً در شرایط مناسب و طی ۳ تا ۵ روز اتفاق می‌افتد. چغندر را معمولاً به دو صورت دست پاش و ردیفی می‌کارند.

روش دست پاش

در روش دست پاش بذرها را به‌طور یکنواخت بر روی سطح خاک ریخته و بر روی آن خاک نرم می‌ریزیم یا با شن کش سطح خاک را زیرورو می‌کنیم تا بذرها زیر خاک برود. بعد از رشد چغندرها و هنگامی‌که طول جوانه‌ها به ۷ سانتی‌متر رسید اقدام به تنک کردن (حذف بوته‌های اضافه و کاهش تراکم چغندر) می‌کنیم. به این صورت که تربچه‌ها را با فاصله ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر در نظر می‌گیریم و گیاهانی که در بین آن‌ها روییده‌اند را حذف می‌کنیم.

روش کاشت ردیفی

در این روش فاصله ردیف‌ها را ۳۰ تا ۴۵ سانتی‌متر و فاصله بین بوته‌ها را ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر در نظر می‌گیریم. همانند روش قبل بذرها ر ا در عمق ۳ تا ۴ سانتی‌متر می‌کاریم. آبیاری چغندر باید به گونه‌ای باشد که سطح خاک خشک نشود و غرق آبی هم نباشد. زمین کاشت چغندر باید عاری از هر گونه علف هرز باشد. برداشت چغندر هنگامی فرا می‌رسد که قطر آن بین ۳ تا ۵ سانتی‌متر باشد، البته تا قطر ۷ سانتی‌متر نیز قابل‌قبول است ولی بیشتر از این باعث سخت شدن و خشبی شدن شده و از کیفیت آن می‌کاهد و به پوکی ریشه‌ها می‌انجامد.

فواید چغندر

۱-چغندر خوب آن است که زیاد در خاک نمانده باشد زیرا چغندری که زیاد رسیده باشد سفت می‌شود.

۲-طبیعت چغندر گرم و تر است.

۳-رنگ ارغوانى چغندر به دلیل وجود ترکیبى به نام بتاسیانین است که خاصیت ضد سرطانى داشته و از بروز سرطان‌ها به‌خصوص سرطان کولون جلوگیرى می‌کند.

۴-فیبر زیاد موجود در آن، موجب کاهش سطح کلسترول خون و کاهش خطر بروز سکته‌های قلبی در بیماران قلبی است.

۵-مصرف چغندر از بروز جذام جلوگیری می‌کند.

۶-پخته این گیاه، رعشه را معالجه می‌کند و بسیار آرامش‌بخش است.

۷-چغندر برای مغز و اعصاب مفید است

۸-آب چغندر خام برای التهاب مثانه، رفع یبوست مفید است و علاوه بر آن این گیاه دارای ویتامین‌هایی است که اشتهاآور است.

۹-مصرف چغندر لکه‌های سفیدی که در پوست بدن پدید آمده و موجب مرض پیسی می‌شود را از بین می‌برد.

۱۰٫ چغندر برای درد مفاصل و نقرس مفید است

۱۱٫ شیره چغندر سیستم گردش خون را بهبود می‌بخشد و سیستم ایمنی بدن را ارتقاء می‌دهد

۱۲٫ تولید گلبول‌های قرمز خون

۱۳٫ قرار دادن دست و پای ترک‌خورده در آب گرم شده برگ چغندر، موجب برطرف شدن عارضه می‌شود

۱۴٫ ضماد برگ چغندر با عسل جهت رفع طاسی و زگیل مؤثر است و چنانچه با حنا مصرف شود برای رویاندن مجدد مو و نکویی آن تأثیر به سزایی خواهد داشت.

۱۵٫ کمک به حفظ سلامت سلول‌ها

۱۶٫ کمک به حفظ سلامت کل بدن

۱۷٫ شستشوی سر با جوشانده برگ چغندر، شوره و چربی مو را از بین می‌برد و ضد شپش است.

۱۸٫ کمک به جذب بهتر بسیاری از مواد مغذی

۱۹٫ کمک به درمان یبوست دائمی

۲۰٫ شستشوی معده

۲۱٫ چغندر حاوی مقدار زیادی عناصر معمولی و کمیاب همچون پتاسیم، گوگرد، ید، آهن و مس است

۲۲٫ مقوی برای کودکان و خانم‌های ضعیف

۲۳٫ چغندر به دلیل داشتن فیبر فراوان که خاصیت کاهش چربی خون را دارد و همچنین اسید فولیک، بهتر است در سبد غذایی بیماران قلبی و زنان باردار قرار بگیرد.

۲۴٫ درمان‌کننده التهاب مجاری ادرار است.

۲۵٫ برای درمان التهاب مثانه و بواسیر مفید است

۲۶٫ خوردن چغندر پخته، برای رعشه مفید است خصوصاً اگر برگ آن سرخ‌رنگ باشد.

۲۷٫ چغندر مخلوط با آب هویج دفع‌کننده سنگ کیسه صفراست.

۲۸٫ برگ چغندر خام ورم طحال را بهبود می‌بخشد

۲۹٫ شربت چغندر بهترین نوشابه و تقویت‌کننده بدن و دافع سموم بدن است (برای تهیه شربت چغندر، با آبمیوه گیری آب سه تا چهار عدد چغندر خام را بگیرید و آن را با یک لیوان آب‌معدنی مخلوط کنید).

۳۰٫ چغندر همچنین نقش بسزایی در درمان و پیشگیری از کبد چرب و کاهش چربی خون دارد.

۳۱٫ خواص آنتی اکسیدانی چغندر برای پیشگیری از سرماخوردگی و تقویت سیستم ایمنی مفید است و همچنین در پیشگیری از آلزایمر و پارکینسون نقش دارد.

وزن	20 گرم
نام فارسی	چغندر قند
نام علمی	Beta vulgaris
خانواده	Chenopodiaceae