درختچه یاس طاووسی با نام علمی Spratium junceum و با نام های انگلیسی Spanish broom و weaver`s broom ازجمله گیاهان گلدار از خانواده بقولات است. این درختچه معمولاً در مناطق آفتابی و مناطق خشک با خاک شنی میروید. یاس طاووسی بومی شمال غربی آفریقا، جنوب غربی آسیا و منطقه مدیترانه در قسمت جنوبی اروپا است. یاس طاووسی نیتروژن هوا را تثبیت میکند. این ویژگی گیاه را قادر میسازد به سرعت در خاکهای کم مغذی رشد کند. این گیاه به سرعت در زمینهای باز تکثیر شده و حتی پس از آتش سوزی شرایط زمینهای جنگلی را بهبود بخشیده و به سرعت گسترش مییابد.
در فصل بهار بوتههای این گیاه سرشار از گلهای خوشهای به زنگ زرد مایل به کرم شده و منظره بسیار زیبایی پر از گلهای زرد به وجود میآورد. گلهای پروانهای آن بسیار معطر هستند. برگهای یاس طاووسی کوچک، ساده و مانند شبدر سه قسمتی و مقاوم هستند. جذابیت برگها آن در بهار بسیار چشمنواز است. با وجود اینکه در فصل زمستان برگهای یاس طاووسی میریزد ولی رنگ سبز ساقههایش باعث حفظ سرسبزیاش میشود. درخت یاس طاووسی تا ارتفاع 1 تا 3 متر رشد میکند و قطر ساقه اصلی 5 سانتیمتر است.
شرایط اکولوژیکی
خاک
برای رشد درختچه یاس خاکهای اسیدی با زهکشی خوب خاک مناسبی است و گیاه خاکهای گچی و آهکی را دوست ندارد.
دما
مناسبترین دما برای رشد و گلدهی یاس طاووسی دمای بین 12 تا 18 درجه است. این گیاه تحمل بالایی در برابر خشکی و سرما دارد و تا دمای منفی 10 درجه سانتیگراد را بهراحتی تحمل کرده و حتی تا منفی 25 درجه نیز زنده میماند. یاس طاووسی به گرما حساس است و گلدهی آن کاهش مییابد. با وجود این در صورت آبیاری مناسب گرمای تابستان را بهخوبی تحمل میکند.
نور
برای رسیدن به حداکثر رشد و گلدهی یاس طاووسی به حداقل 8-6 ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. عدم دریافت نور کافی باعث بلند، باریک شدن ساقهها و کاهش استحکام آنان، ریزش غنچههای گل و کاهش گلدهی میشود.
تکثیر
مناسبترین روش تکثیر یاس طاووسی کاشت بذر در پاییز هنگام رسیدن غلافهای حاوی بذر است. این گیاه بذرهای فراوانی تولید میکند که پس از رسیدن غلافها میتوان آنان را از گیاه جدا کرد. با توجه به اینکه بسیاری از بذرهای سال قبل قوه نامیه خود را از دست میدهند استفاده از آنها برای تکثیر این گیاه توصیه نمیشود. درون هر غلاف 5 تا 9 عدد بذر وجود دارد و رنگ غلافهای رسیده تقریباً سیاه است. روش دیگری که برای تکثیر این گیاه مورداستفاده قرار میگیرد خوابانیدن شاخه است. در این روش پس از پایان گلدهی در پایان بهار،شاخههای انعطافپذیر و بلند را بدون جدا کردن از پایه مادری، در خاک خوابانده و در بهار سال بعد از پایه مادری جدا میکنند. طی این مدت قسمتهای قرار گرفته در خاک بهاندازه کافی برای کشت ریشهدار شده است.
روش دیگر مورداستفاده برای تکثیر یاس طاووسی قلمه نیمه خشبی پاشنهدار است. یعنی از ساقهای که جدید نیست ولی هنوز سفت و محکم نیز نشده و بیشتر از یک سال از عمر آن نگذشته است قلمه تهیه میشود. پاشنهدار به این معنا که در انتهای آن قطعهای کوچک از چوب دوساله وجود دارد که به ریشهزایی کمک میکند. در این روش در اواخر تابستان قلمههایی به طول 8-6 سانتیمتر را در بستری سبک که رطوبت را نیز حفظ میکند مانند مخلوط شن با کوکوپیت و پرلیت یا خاک برگ مرطوب کشت میکنند. با توجه به مشکل بودن ریشهزایی قلمههای این گیاه بهتر است از هورمونهای ریشهزایی برای کمک به این امر استفاده شود.
هرس
درختچه یاس طاووسی رشد زیادی دارد و محیط رشد گیاهان دیگر را محدود میکند. ازاینرو ضرورت دارد بهطور مرتب هرس و شاخههای اضافی قطع شود. برای تقویت گیاه و آمادهسازی ان برای گلدهی سال آینده هرس بعد از پایان زمان گلدهی (اواسط فصل بهار و تا قبل از تمام شدن تابستان) صورت گرفته و ارتفاع شاخههای بلند را به نصف کاهش داده شده و محل قطع شدن را بهمنظور جلوگیری از ورود عوامل بیماریزا با گرد گوگرد ضدعفونی شود. نبایستی در هرس زیادهروی شده و نباید بیش از 25 درصد ساقهها در یک مرحله هرس شود. هرس بیشازحد لازم باعث شوکه شدن گیاه میشود. فقط به کوتاه کردن نوک گیاه اکتفا نشده و ساقهها را از قسمت پایین کوتاه شود. زیرا این عمل رشد شاخههای جانبی را تحریک کرده و درنتیجه گیاه حتی بیشتر از قبل متراکم میشود.
کاربردها
درختچه یاس طاووسی برای محوطهسازی، کاشت در سطوح چمنکاری شده، جلوی درختان بدون گل برای پوشاندن تنه آنها و کاشت در حاشیهها کاربرد داشته و مناظر بسیار زیبایی را به وجود میآورد. گلهای زرد آن بهعنوان ماده اولیه رنگ به کار برده میشود. همچنین با انجام هرس مناسب، میتوان این گیاه را در گلدان هم نگهداری کرد.
تمام قسمتهای این گیاه از قبیل گل، سرشاخه، دانه و ریشه خاصیت دارویی دارد. از شاخههای خشک یاس طاووسی را برای تهیه دارو استفاده میشود. آلکالوئید آسپارتئین مهمترین ماده مؤثره این گیاه است و دیگر مواد مؤثره آن شامل گلوکوزید، تانن، اسانس روغنی و عصارههای تلخ است. قوی بودن مواد سمی موجود در آن باعث میشود بهندرت طب سنتی از آن استفاده میکند و بیشتر برای جدا نمودن مواد مؤثره مختلفی که در آن وجود دارد به کار میرود. یاس طاووسی در صورت وجود ناراحتیهای گردش خون دارویی تجویز میشود که از اسپارتئین تهیه گردیده است. این داروها عروق کرونر را گشاد میکنند و فشارخون را بالا میبرند. این گیاه مدر قوی نیز هست. مواد دیگری که از این گیاه به دست میآید فعالیت عضلات صاف و رحم را تحریک کرده و از آن در درمان مامائی استفاده میشود. مقدار مصرف و فاصله زمانی مصرف این دارو را باید پزشک تعیین کند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.