بذر عدس قرمز

عدس از گیاهان علفی یک‌ساله است که دانه‌ای خوراکی دارد. ساقه‌ای کوتاه و منشعب به رنگ سبز روشن دارد. عدس به‌صورت بوته‌ای کوتاه، ایستاده و تا حدودی نیمه ایستاده رشد می‌کند. رشد سریعی دارد. دانه‌های عدسی کوچک و به‌صورت پهن‌شده است. رنگ عدسی نیز سبز و سبز تیره می‌باشد. ارتفاع این گیاه بسته به شرایط اقلیمی متغیر و بین 20 تا 80 سانتی‌متر است. ساقه این گیاه ضعیف است طوری که با رشد این گیاه قسمت پایینی ساقه چوبی می‌شود. برگ‌های مرکب با دم برگ کوتاه دارد. گل‌ها به‌صورت آذین بسته با دمگل می‌باشند، معمولاً هر دمگل این گیاه 2 تا 4 گل یا بیشتر را فرا می‌گیرد. گل‌های کوچکی با گلبرگ‌های درفش سفیدی دارد. عدسی منبع غذایی مهمی است که ارزش غذایی بالایی دارد. در آشپزی از عدس استفاده می‌شود.

گیاه عدس در آب‌وهوای خنک و بهاری فروردین ماه بسیار خوب رشد خواهد کرد و در هوای گرم تابستان رشد آن کامل خواهد شد. برای جلوگیری از خراب شدن بذرها، دمای زمین در زمان کاشتن عدس‌ها می‌بایست دست کم 4 درجه سانتی‌گراد باشد. در صورتی که بعد از کاشتن بذرها، موج سرما و یخبندان فرا رسید، نگران نباشید چون بیشتر جوانه‌ها آن را به سلامت پشت سر می‌گذارند. در صورتی که قصد دارید در ماه‌های دیگری از سال در گلدان خود عدس بکارید و پرورش دهید، می‌توانید در فضای بسته و در محیط خانه این کار را انجام دهید، ولی باید دقت داشته باشید که دمای محیط را در حدود 20 درجه سانتی‌گراد حفظ کنید و شرایط محیطی را که در ادامه این مطلب به آن‌ها اشاره خواهیم کرد را برای گیاه خود مهیا کنید.

کاشت

عدس به‌راحتی از طریق بذر تکثیر می‌شود. بذر این گیاه همان دانه عدس است. در کشت بذری پس از آماده شخم زدن و آماده نمودن زمین سطح کشت بذرهای را به مدت 24 تا 48 ساعت در آب ولرم خیس کنید و سپس آن‌ها را به‌صورت ردیفی بکارید و روی آن را با خاک نرم و کود بپوشانید. سپس گیاه را آبیاری کنید و تا زمان جوانه‌زنی سطح آن را مرطوب نگه‌دارید. پس از گذشت یک تا دو هفته بذر جوانه‌ می‌زند و گیاه رشد خود را آغاز می‌کند. کشت بذری این گیاه پس پایان فصل سرما در فصل بهار است.

فاصله کاشت بذر عدس بین 20 تا 30 سانتی‌متر است. عمق کاشت بذر عدس 2 تا 4 سانتی‌متر می‌باشد. بذر عدس برای رشد به خاک حاصلخیز و غنی نیاز دارد. خاک باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد. دمای ایده آل برای رشد بذر عدس دمای مناطق گرم و نیمه گرم است دمای بین 22 تا 28 درجه سانتی‌گراد مناسب کشت این گیاه می‌باشد. گلدهی این گیاه بسته به زمان کشت و شرایط اقلیمی اواخر فصل بهار و تابستان است. عدس به آبیاری کم و درعین‌حال مرطوبی نیاز دارد.گیاه عدس برای رشد به آفتاب کامل و نیمه سایه نیاز دارد. روزانه به 5 تا 7 ساعت نور خورشید نیاز دارد.

کاشت عدس در گلدان

عدس سرشار از پروتئین و ویتامین‌هایی مانند ویتامین A است. بسیاری از افراد دوست دارند عدس را در گلدان کاشته و در خانه نگهداری کنند تا بتوانند از خواص عدس ارگانیک خود بهره ببرند. کاشت عدس تنها از روش کاشت بذر صورت می‌پذیرد و مراحل دشواری ندارد. فقط لازم است با انتخاب بذر مناسب برای کشت و فراهم آوردن شرایط مراقبت و نگه‌داری از آن، عدس را به‌صورت حرفه‌ای پرورش داد. در زیر تمامی مراحل کاشت عدس در گلدان برای شما ارائه شده است.

1. انتخاب بذر مناسب

انتخاب و تهیه بذر عدس به‌صورت بسته بندی شده و قابل اطمینان کار نسبتاً سختی است. از این رو برای این منظور از باغ‌های محلی یا به‌صورت اینترنتی بذر با کیفیت موردنظر خود را خریداری کنید.

2. خیساندن بذر عدس

بعد از انتخاب بذر مناسب برای کاشت، عدس‌ها را درون ظرفی پر از آب بریزید تا خیس بخورند. برای زمانی حدود دو تا سه روز زمان لازم است تا پوسته عدس‌ها نرم شده و جوانه بزنند. در این مدت باید روزانه آب ظرف را عوض کنید. پس از گذشت دو تا سه روز، جوانه‌های ریزی روی عدس دیده خواهد شد. خیساندن عدس در آب به جوانه زدن آن کمک زیادی می‌کند.

3. انتخاب گلدان مناسب

در صورتی که قصد دارید عدس‌ها را داخل گلدان بکارید و از آن‌ها در محیط منزل نگهداری کنید، لازم است گلدانی را برای این کار تهیه کنید که دارای عمق حداقل 20 سانتیمتر باشد تا امکان رشد جوانه‌ها به‌صورت مطلوب فراهم شود.

4. تهیه خاک مناسب

عدس در تمامی بافت‌های خاکی می‌تواند رشد کند. ولی باید دقت داشته باشید که خاک شما نباید بیش از حد شنی یا بیش از حد رسی باشد. برای کاشت عدس در گلدان می‌توانید مقداری از خاک باغچه را برداشته و در گلدان خود بریزید. همچنین برای افزایش حاصلخیزی خاک مقداری کود طبیعی و خاک برگ به آن اضافه کنید.

5. افزودن ماده تلقیحی به خاک

پیش از این‌که به کشت بذر عدس مشغول شوید، لازم است ماده تلقیحی به خاک اضافه کنید. برخی از باکتری‌ها به‌عنوان ماده تلقیحی اضافه می‌شوند. این ماده را می‌توانید به‌صورت اسپری به روی خاک بپاشید. این ماده به جوانه زدن بذرها کمک زیادی می‌کند و مقاومت بذرها را در برابر شرایط جوی به میزان قبل توجهی بالا می‌برد. علاوه بر این افزودن ماده تلقیحی کیفیت محصول برداشتی شما را افزایش خواهد داد.

6. مرطوب کردن خاک

قبل از اینکه عدس خود را در گلدان بکارید لازم است خاک را به‌خوبی مرطوب کنید. برای این کار می‌توانید از یک آب‌پاش استفاده کرده و با استفاده از یک بیلچه خاک را به خوبی زیرورو کنید. فقط توجه داشته باشید که خاک نباید بیش از حد خیس شود.

7. کاشت بذر در گلدان

بعد از اینکه مرطوب کردن خاک گلدان به پایان رسید، زمان آن رسیده است که عدس‌ها را بکارید. برای این کار با استفاده از انگشت یا هر وسیله دیگر، گودالی در خاک ایجاد کرده و عدس‌ها را در عمق 5.2 سانتیمتری خاک گلدان بکارید. البته رعایت دقیق این اندازه چندان الزامی نیست ولی باید دقت داشته باشید که این عمق نباید از حدود 7 سانتیمتر بیشتر شود، زیرا بذرها در این عمق از خاک قادر به جوانه زدن نخواهند بود.

برای کاشت بذر عدس در گلدان و برای اینکه در بین گیاهان تداخلی ایجاد نشود، لازم است از الگوی خاصی در کاشت تبعیت کنید. به این منظور بذرها را با فاصله 2 سانتی‌متری از یکدیگر بکارید و دسته‌های افقی را به فاصله 15 سانتی‌متری از یکدیگر قرار دهید.

8. تعبیه داربست برای گیاه

زمانی که عدس بالغ می‌شود ارتفاع بوته آن به حدود 75 سانتی‌متر می‌رسد. در این مرحله از رشد گیاه لازم است قیم یا داربستی را برای بوته عدس ایجاد کنید. به کمک نخ، چوب‌های بامبو را به هم وصل کنید تا در مقابل باد مقاوم باشند و شرایط جوی گوناگون به گیاه شما آسیبی نرساند.

شرایط محیطی

1- آبیاری

عدس را می‌بایست دو مرتبه در طول هفته آبیاری کنید. با این حال گیاه عدس در برابر خشک‌سالی و بی‌آبی از خود مقاومت نشان می‌دهد. در شرایط آبیاری بی‌موقع نیز قابلیت رشد خود را به‌خوبی حفظ می‌کند.

2- میزان اسیدیته خاک

برای رشد مناسب‌تر عدس باید میزان PH یا اسیدیته خاک خود را بدانید. برای دانستن میزان اسیدیته یا آلکالین خاک باید آزمایش ph بر روی آن انجام دهید. عدس در خاکی با اسیدیته 5.6 تا 6 بهتر رشد خواهد کرد. (PH شاخصی است که میزان اسیدی یا بازی بودن مواد را مشخص می‌کند.)

3- از بین بردن علف‌های هرز

اطراف بوته عدس را می‌بایست به‌خوبی تمیز و علف‌های هرز آن را نابود کنید؛ زیرا گیاه عدس به میزان زیادی به علف‌های هرز حساس است و از این رو باید زمانی را در هفته به هرس کردن علف و گیاهان هرز اطراف عدس اختصاص دهید.

4- نور خورشید

گیاه عدس برای رشد و پرورش، باید از نور خورشید به میزان مناسب بهره‌مند شود. اگر قصد دارید آن را در باغچه بکارید، بهتر است کنار گیاهان کوتاه قد کاشته شود؛ چون این گیاهان بر روی عدس‌های کاشته شده، سایه نخواهند انداخت. برای رشد کافی گلدان خود را در روی بالکن یا پشت پنجره نگهداری کنید تا گیاه شما از نور مناسب بهره‌مند شود. در ضمن در صورتی که مایل بودید می‌توانید از نور مصنوعی نیز برای رفع نیاز گیاه خود استفاده کنید.

5- هرس بوته عدس

زمانی که گیاه عدس به میزان زیادی رشد کرد، اگر شاخه‌های عدس بر روی همدیگر قرار گرفته باشند، باید آن‌ها را هرس کنید. این کار را باید با نهایت دقت انجام دهید به نحوی که به گیاه آسیبی نرسد.

6- آفات و بیماری‌ها

از آفات عدس می‌توان شته‌ها، کنه‌ها، سرخورطومی‌ها و سوسک‌های انباری را نام برد که به عدس حمله می‌کنند. در این بین کنه‌ها بیشترین خسارت را وارد می‌کنند و سوسک‌های انباری تا 80 درصد بذرهای انبار شده را مورد حمله قرار می‌دهند (البته عدسی که در گلدان می‌کارید چندان دچار این آفات نمی‌شود). آفات از شیره عدس تغذیه می‌کنند و گیاه شما را به مرور زمان از بین خواهند برد. برای نابود کردن آفات عدس باید مقداری آب را بر روی گیاه اسپری کنید. در صورتی که باز هم رد پایی از شپش بر روی گیاه مشاهده کردید، باید آن قسمت از گیاه را جدا کرده و از بین ببرید. در صورتی که آفت گیاه شما به میزان زیادی افزایش یافت، می‌توانید با مراجعه به مراکز باغبانی سموم مورد نیاز را تهیه کنید.

برداشت عدس

عدس گیاهی است که زمان برداشت مشخصی ندارد. عوامل گوناگونی مانند میزان آبیاری، زمان و نوع کاشت، نوع بذر، شرایط محیطی و … در زمان برداشت محصول عدس دیم تأثیر دارند. ولی به‌طور معمول حدود سه ماه بعد از کاشت عدس می‌توان برای برداشت آن اقدام کرد. برای اینکه تشخیص بدهیم که زمان برداشت عدس شده است یا خیر، باید در ابتدا دقت کنید که گیاه عدس گل نداشته و از مرحله گل‌دهی عبور کرده باشد. بعد از مشاهده دقیق بوته عدس باید از دانه دهی گیاه خود مطمئن شوید. دقت داشته باشید در زمان برداشت بوته‌های عدس باید نه خیلی زرد و نه خیلی سبز باشند و به اصطلاح بوته عدس باید دانه گرفته باشد.

هنگامی که متوجه شدید زمان برداشت عدس شما فرارسیده است، لازم است بوته‌های عدس را با ریشه از درون خاک بیرون بیاورید. بعد از چیدن عدس‌ها، حدود سه روز بوته‌ها را در مقابل آفتاب پهن کنید تا عدس‌های درون غلاف به‌صورت کامل خشک شوند. بعد از این‌که از خشک شدن عدس‌ها اطمینان حاصل کردید، بوته‌ها را درون کیسه‌ای پارچه‌ای قرار داده و کیسه را به آرامی فشار دهید تا بوته‌ها خرد شده و عدس‌ها از بوته جدا شوند.

خواص

از همان دوران شروع کشاورزی، عدس کشت می‌شده و از آن زمان تاکنون به بخشی از رژیم غذایی‌مان تبدیل شده است. از فواید عدس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کاهش کلسترول خون

پایین آوردن کلسترول یکی از خواص عدس است. عدس‌ حاوی فیبر محلول است که می‌تواند کلسترول خون را کاهش دهد. LDL (لیپو پروتئین کم‌چگال) یا همان کلسترول بد عامل اصلی سفت شدن دیواره رگ‌ها یا تصلب شرایین است. برای تامین پروتئین مورد نیاز بدن، به جای استفاده از گوشت که می‌تواند باعث افزایش سطح کلسترول خون شود، بهتر است عدس مصرف کنید.

2. حفظ میزان طبیعی قند خون

مصرف خوراکی‌هایی با شاخص گلوکز (GI) [شاخص عددی برای ارزیابی قابلیت یک ماده‌ی غذایی در افزایش قند خون] پایین می‌تواند به حفظ قند خون به میزان طبیعی و سالم کمک کند. شاخص گلوکز عدس پایین است (کم‌تر از 55) و می‌تواند سطح قند خون را پایین بیاورد.

3. پیشگیری از دیابت

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد،‌ شاخص گلوکز در عدس‌ پایین است و این خبر می‌تواند برای آدم‌هایی که از دیابت رنج می‌برند، خوشحال کننده باشد. دیابت بیماری شایعی است که به دلیل ایجاد مقاومت در برابر انسولین و افزایش سطح قند خون به وجود می‌آید. هم‌چنین این بیماری ششمین عامل اصلی مرگ‌ومیر در دنیا لقب گرفته است. برای آدم‌هایی که از بیماری دیابت به ویژه دیابت نوع 2 رنج می‌برند، توصیه می‌شود مواد غذایی با شاخص گلوکز پایین نظیر عدس‌ مصرف کنند. عدس هم‌چنین حاوی فیبر است که می‌تواند سرعت جذب قند را در خون کاهش دهد. از این رو،‌ می‌توان عدس را یک اَبَر خوراکی لقب داد که می‌تواند از هایپرگلیسمی و ایجاد دیابت پیشگیری کند.

4. بهبود وضعیت سلامت دستگاه گوارش

عدس‌ سرشار از فیبر غذایی است که برای حفظ سلامت دستگاه گوارش و دفع مواد زائد از آن بسیار مهم است. فیبر موجود در عدس که شامل فیبر غیر محلول نیز می‌شود، می‌تواند حرکت غذاها را در مجاری گوارشی بهبود ببخشد و عمل جذب مواد مغذی را نیز آسان‌تر کند.

5. پیشگیری از یبوست

اگر با یبوست دست و پنجه نرم می‌کنید، به این معنی است که به کمبود فیبر دچار هستید. عدس سرشار از فیبر غذایی است که می‌تواند با نرم کردن غذاهای هضم شده، فرایند انتقال آن‌ها را به روده‌ی بزرگ و خروج مدفوع را از بدن آسان‌تر کند.

6. پیشگیری از سرطان

عدس‌ منبعی عالی برای فیتواستروژن‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هایی به شمار می‌رود که می‌توانند به پیشگیری از برخی انواع سرطان‌ها کمک می‌کنند؛ به ویژه سرطان‌ّهایی که با هورمون‌های بدن در ارتباط هستند نظیر سرطان پستان و سرطان پروستات. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در عدس می‌توانند از تاثیرات رادیکال‌های آزاد که باعث ایجاد استرس اکسیداتیو و بالطبع ایجاد سرطان می‌شوند، جلوگیری کنند. ‌

7. کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی

یکی از مهم ترین خواص عدس این است که با قلب شما دوست و مهربان است. بیماری قلبی اولین عامل مرگ‌ومیر در جهان است. سبک زندگی ناسالم و رژیم غذایی نادرست می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهند. مصرف خوراکی‌های سرشار از فیبر می‌تواند احتمال ایجاد بیماری قلبی را کاهش دهد و از قلب در برابر تاثیر رادیکال‌های آزاد محافظت کند.

8. بهبود وضعیت سلامتی در دوران بارداری

عدس‌ منبعی خوب برای اسید فولیک محسوب می‌شود که می‌تواند سلامتی مادر را در دوران بارداری حفظ کند. وجود اسید فولیک برای رشد جنین درون رحم ضروری است. اسید فولیک هم‌چنین در کاهش خطر نقص‌های لوله‌ی عصبی جنین نظیر شکاف مهره در نوزادان نقشی مهم ایفا می‌کند.

9. درمان بیماری سلیاک

عدس مانند دیگر انواع حبوبات جزء خوراکی‌های عاری از گلوتن به شمار می‌رود. گلوتن نوعی پروتئین است که در برخی غذاهای گیاهی به ویژه غلات وجود دارد و می‌تواند باعث بروز مشکلاتی فراوان برای آن دسته از آدم‌هایی ‌شود که دچار ناتوانی در هضم گلوتن یا به اصلاح به بیماری سلیاک مبتلا هستند. عدس‌ نه تنها غذایی خوشمزه است بلکه برای مبتلایان به بیماری سلیاک که نیازمند رژیم غذایی بدون گلوتن هستند نیز گزینه‌ای عالی به شمار می‌رود.

10. پیشگیری از کم‌خونی

بدن انسان برای تولید گلبول‌های قرمز جدید در خون و حفظ روند طبیعی انتقال اکسیژن نیازمند آهن است. عدس منبعی غنی از آهن (آهن غیر هِم) است که می‌تواند به حفظ سلامت گلبول‌های قرمز خون و پیشگیری از کم‌خونی (بیماری رایج که به دلیل کمبود گلبول‌های قرمز خون به وجود می‌آید) کمک می‌کند.

11. ترمیم سلول‌های بدن

ترکیب عدس با دیگر انواع خوراکی‌ها، این دانه‌ی باستانی را به یکی از بهترین منابع پروتئین تبدیل کرده است. میزان پروتئین موجود در عدس نه تنها بسیار بیش‌تر از دیگر انواع خوراکی‌های گیاهی نظیر غلات است، بلکه با میزان پروتئین موجود در گوشت برابری می‌کند. پروتئین از مواد اصلی تشکیل‌دهنده‌ی بدن است که در شکل‌گیری تقریبا همه‌ی اندام‌ها نقش دارد و برای ترمیم بخش‌های آسیب‌دیده‌ی بدن نیز بسیار ضروری است.

12. تامین انرژی

در هر 100 گرم عدس حدود 1040 تا 1430 کیلوژول انرژی وجود دارد که این مقدار با انرژی موجود در غلات برابری می‌کند. انرژی درون عدس از کربوهیدرات موجود در آن سرچشمه می‌گیرد. مصرف عدس در صبحانه می‌تواند روزی پر از انرژی و فعالیت را برای‌تان رقم بزند.

13. کمک به کاهش وزن

یک دیگر از خواص عدس این است که به تناسب اندام شما کمک می کند. عدس منبعی غنی از کربوهیدرات به شمار می‌رود؛ به علاوه میزان چربی و هم‌چنین شاخص گلوکز آن نیز پایین است. با این که عدس سرشار از کربوهیدرات است، ولی خوشبختانه کربوهیدرات موجود در آن به کندی در بدن هضم می‌شود. این ویژگی، عدس را به خوراکی ایده‌آل برای آدم‌هایی تبدیل کرده است که به دنبال کاهش وزن‌شان هستند.

14. افزایش سوخت و ساز بدن

عدس حاوی مجموعه‌ی ویتامین‌های B نظیر ویتامین B6 است که در سوخت و ساز بدن نقشی مهم ایفا می‌کنند. مجموعه ویتامین‌های B عامل مشترک برخی فرایندهای سوخت و سازی در بدن هستند که در فرایند تولید انرژی نقشی مهم بازی می‌کنند. مصرف عدس میزان سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد و در نتیجه تا آخرِ روز انرژی بدن‌تان تامین می‌شود.

15. حفظ سلامت پوست

عدس حاوی آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند از پوست بدن در برابر تاثیرات مخرب رادیکال‌های آزاد محافظت کند. رادیکال‌های آزاد موادی مضر هستند که می‌توانند به سلول‌های بدن به ویژه سلول‌های پوست آسیب برسانند. رادیکال‌های آزاد هم‌چنین باعث پیری و چین‌وچروک در پوست می‌شوند. با مصرف آن، علاوه بر حفظ تناسب اندام می‌توانید پوستی سالم و جوان داشته باشید.

16. کاهش فشار خون

این گیاه حاوی پتاسیم است که در حفظ فشار طبیعی خون و کنترل فشار خون بالا نقشی مهم ایفا می‌کند. بیماری فشار خون بالا می‌تواند برای انسان مشکلاتی جدی ایجاد کند؛ مشکلاتی مانند سکته‌ی مغزی که می‌تواند به فلج شدن یا مرگ منجر شود. از این رو، با مصرف عدس نه تنها می‌توانید از طعم خوب آن لذت ببرید بلکه از بروز مشکلات جدی برای سلامتی‌تان پیشگیری کنید.

17. حفظ سلامت مغز

منیزیوم در حفظ سلامت تمام عملکردهای بدن به ویژه عملکرد رگ‌های عصبی و سلول‌های مغزی نقشی مهم بازی می‌کند. منیزیوم از بدن در برابر مشکلاتی مختلف محافظت می‌کند که می‌توانند به عملکرد عصبی آسیب بزنند؛ این ماده هم‌چنین به بازسازی سلول‌های مغزی کمک می‌کند. عدس‌ سرشار از منیزیوم است که علاوه بر داشتن فواید زیاد برای مغز از بروز بیماری‌های ذهنی نظیر آلزایمر نیز پیشگیری می‌کند.

18. تقویت دستگاه ایمنی بدن

از دیگر خواص عدس این است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند. عدس‌ سرشار از آنتی‌اکسیدان، ویتامین و مواد معدنی است که می‌توانند عملکرد دستگاه ایمنی‌ بدن‌تان را تقویت کنند و به سپر دفاعی‌تان در برابر التهاب‌ها و بیماری‌ها استحکام ببخشند.

مضرات و عوارض

عدس حاوی الیگوساکارید (قندهایی نظیر پرالترین (5 -3 درصد)، استاچیوز و پنتوزان) است که می‌تواند باعث ایجاد ناراحتی‌های معده و شکمی شود؛ و در صورت مصرف زیاد، موجب افزایش باد شکم می‌شود. وقتی عدس‌ وارد مجاری گوارشی می‌شود، درون معده به خوبی هضم نمی‌شود و پس از انتقال به روده‌ی بزرگ دچار تخمیر می‌شود و گاز بیش‌تری تولید می‌کند. خیساندن عدس در آب به مدت یک شب باعث کاهش الیگوساکاریدها می‌شود. عدس‌ هم‌چنین حاوی مقداری ساپونین است که می‌تواند در جذب مواد مغذی غذاهای دیگر اختلال ایجاد کند.