بذر کاکتوس پیلوسوسرئوس فولویلاناتوس

کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوسیان (Cactaceae) تیره‌ای از میخک‌سانان که اغلب خاردار و گوشتی هستند. کاکتوس در ابتدا تنها در شمال و جنوب و نواحی مرکزی آمریکا رشد می‌کرد اما امروزه در بسیاری از مناطق گرم و خشک جهان توسط مردم پراکنده شده است. کاکتوس طی طوفان‌های ناگهانی آب ذخیره کرده و آب ذخیره‌شده را طی ماه‌های خشک‌سالی به مصرف می‌رساند. کاکتوسیان در ایران گونه بومی ندارند. بیشتر کاکتوس‌ها ریشه‌های عمیقی داشته و ساقه شبکه مانندی دارند که به‌عنوان منبع ذخیره آب عمل می‌کنند ساقه کاکتوس توسط تیغ‌هایی محافظت می‌شود. کاکتوس‌ها برگ‌های خیلی کوچکی داشته یا اصلاً برگ ندارند.

خاک مناسب برای کاکتوس

یکی از معیارهای تعیین‌کننده خاک مناسب برای کاکتوس‌ها، آب‌وهوا است. به‌گونه‌ای که در آب‌وهوای گرم نیاز این گیاهان به خاک قابل‌نفوذ و سبک بیشتر احساس می‌شود درحالی‌که در آب‌وهوای سرد که گیاهان نیاز به آبیاری چندانی ندارند به خاکی سنگین‌تر نیاز خواهد بود. به‌طورکلی کاکتوس‌ها خاک‌های با PH کمتر از ۷ تا نزدیک به ۷ را می‌پسندند. در بیشتر متون، ترکیب اصلی خاک کاکتوس‌ها در اندازه‌های زیر سفارش شده است: یک قسمت خاک باغچه به‌اضافه یک قسمت شن و ماسه (به نسبت مساوی) به‌اضافه یک قسمت کمپوست (مواد پوسیده گیاهی و خاک‌برگ)، یا یک‌دوم قسمت خاک رسی به‌اضافه یک قسمت ماسه به‌اضافه یک قسمت خاک باغچه، یا یک قسمت کمپوست به‌اضافه یک قسمت خاک پیت به‌اضافه یک قسمت ماسه. هرگاه به ترکیب‌های بالا در انتها، ۵ درصد خاک زغال اضافه شود اثر ویژه‌ای در جلوگیری از پوسیدگی و دیگر بیماری‌های قارچی خواهد داشت (حضور پتاس در خاک زغال، باعث این امر می‌شود).

البته در متون مختلف و در گفته‌های افراد باتجربه در زمینه تولید و پرورش کاکتوس به فرمول‌های مختلف دیگری نیز اشاره شده است. برخی از افراد در ترکیب خاک خود از کود حیوانی و برخی دیگر از ورمی کمپوست استفاده می‌کنند. به‌عنوان‌مثال می‌توان به این ترکیب اشاره کرد: دو قسمت شن ریز شسته شده و شیرین (فاقد املاح) به‌اضافه کمتر از یک قسمت کود گاوی پوسیده به‌اضافه یک قسمت خاک‌برگ پوسیده با اندازه متوسط ذرات به‌اضافه مقدار بسیار کمی از قطعات خورد شده زغال چوب. خاک مناسب دیگری که معمولاً استفاده می‌کنند ۶۰ درصد شن شسته شده ۲۰ درصد پیت ماس و ۱۵ درصد ورمی کمپوست به‌علاوه مقداری زغال است.

شرایط محیطی مناسب برای کاکتوس

حرارت

این گیاه، به حد متوسط گرما در فصل بهار تا پاییز و شب‌های خنک نیاز دارد. هوای زمستان باید خنک باشد (حدود ۱۰ تا ۱۴ درجه سانتی‌گراد). کاکتوس‌هایی که تار دارند باید در محلی با دمای حداقل ۱۶ درجه نگهداری شوند. همچنین توجه داشته باشید که تهویه مناسب از جمله نیازهای کاکتوس است. بهترین درجه برای نگهداری کاکتوس‌ها ۱۸ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد است.

نور

باید توجه داشته باشید که میزان تابش نور و روشنایی محیط نگهداری کاکتوس‌ها در شکل ظاهری کاکتوس‌ها، رنگ گل، تعداد گل‌ها، ساقه‌ها و شکل غنچه‌های گل اهمیت فراوانی دارد. اما توجه داشته باشید به‌طورکلی، کاکتوس‌ها به نور زیاد (نزدیک پنجره‌های شرقی و غربی) و نور خیلی زیاد (نزدیک پنجره‌های جنوبی) نیاز دارند. نکته حائز اهمیت در مورد میزان نور محیط نگهداری کاکتوس‌ها در این است که چنانچه نور محیط کم باشد کاکتوس‌ها طراوت و زیبایی خود را از دست می‌دهند و در مورد کاکتوس‌هایی که گل دارند، توانایی گل‌دهی خود را از دست می‌دهند. کاکتوس بعد از مدتی در نور کم از بین می‌رود. البته نور زیاد در تابستان باعث آفتاب‌سوختگی می‌شود.

رطوبت

رطوبت برای گیاه کاکتوس اهمیت چندانی ندارد. چرا که بومی مناطق خشک و صحراهای آمریکا است.

هوا

آب‌وهوای گیاه کاکتوس باید تقریباً گرم یا کوهستانی باشد.

زیرخانواده‌های کاکتوس

کاکتوس‌ها به سه گروه زیر تقسیم می‌شوند:

 زیرخانواده پرسکیه (Pereskia)

 زیرخانواده اوپنسیه (Opuntia)

 زیرخانواده کاکتاسه (cactaceae)

برای دانستن تفاوت میان این سه دسته باید به تفاوت‌های ظاهری و ژنتیکی آن‌ها دقت کرد. دسته اول در واقع کاکتوس‌هایی هستند که کاملاً دارای برگ می‌باشند و از نظر ظاهری تا حدودی مانند گل‌های رز رونده هستند با این تفاوت که آن‌ها از خانواده کاکتوس‌ها و دارای آرئول هستند. دسته دوم کاکتوس‌هایی هستند که دارای برگ‌های موقتی هستند که در جوانه‌های نوظهور دیده می‌شوند و به‌سرعت و بر اثر افزایش سن و کمبود رطوبت می‌ریزند. دسته سوم کاکتوس‌هایی هستند که اصلاً و ابداً برگی در آن‌ها مشاهده نمی‌شود که این دسته تمامی خانواده‌های اکینو کاکتوس و انواع سروس‌ها را شامل می‌گردند.

زیر خانواده پرسکیه (Pereskia)

تنها کاکتوس برگ‌دار در این زیر خانواده جای می‌گیرد. گیاه پرسکیه برگ‌هایی شبیه برگ مرکبات به رنگ‌های متنوع دارد و گل‌های سفید آن شبیه به گیاهان خانواده رزاسه است. این کاکتوس در خاک‌های متوسط تا معمولی با PH حدود ۵/۶ – ۵/۷ نگهداری می‌شوند و قلمه‌های ساقه این گیاهان به‌راحتی در ماسه ریشه‌دار می‌شوند (برای تکثیر مشکلی ندارند).

زیر خانواده اوپنسیه (Opuntia)

کاکتوس‌های اوپنسیه به فارسی کاکتوس‌های راکتی نامیده می‌شوند؛ که دربرگیرنده انواع کاکتوس‌های برگ‌پهن، راکتی، زرد، راکت درشت و کوچک هستند. این دسته از کاکتوس‌ها گاهی در مناطق گرمسیری میوه‌های خوراکی تولید می‌کنند که مصارف دارویی دارد.

زیر خانواده سریوس (cereus)

کاکتوس‌های کشیده و مخروطی در زیرخانواده سریوس قرار دارند. این دسته از کاکتوس‌ها در مناطق سردسیری در فضای گلخانه‌ها قابل حفاظت و نگهداری می‌باشند. این گیاهان به دلیل خارهای گزنده و حساسیت‌زا ایجاد مشکل می‌کنند پس در منازل از دسترس بچه‌ها دور نگه‌دارید. مامیلاریا از جمله کاکتوس‌های کوچک و ریز هستند که گل‌دهی منظم هر ساله دارند. این کاکتوس بسیار کوچک و دارای فرم دایره‌ای کوچک هستند. گیاه لی توپس که به کاکتوس شباهت دارد عیناً شبیه یک تخته‌سنگ است که از وسط آن یک گل خارج شده است (شبه کاکتوس).

پرورش کاکتوس‌ها

ترکیب خاکی کاکتوس‌ها، باید شنی رسی و درصد بیشتری از شن یا سنگریزه باشد. کاکتوس‌ها آبیاری منظم و با فواصل بیش از گیاهان معمول نیاز دارند و بسته به‌سرعت رشد و فصل، تعداد و فواصل آبیاری تنظیم می‌شود. کاکتوس‌ها در مناطق گرم و پرنور رشد می‌کنند زیرا بومی آمریکای لاتین هستند. کاکتوس‌ها به نور زیادی احتیاج دارند و در محیط‌های کم‌نور معمولاً رشد علفی می‌کنند و منظره ظاهری آن‌ها از حالت کاکتوس بودن خارج می‌شود.

تکثیر کاکتوس‌ها

تکثیر کاکتوس‌ها به دو شیوه انجام می‌شود: جنسی و غیرجنسی. بعضی از کاکتوس‌ها نظیر مامیلاریا گل‌دهی منظم هر ساله دارند. بذر سیاه‌رنگ کوچک تولید می‌کنند. بعضی دیگر از کاکتوس‌ها نظیر زیئو کاکتوس که گل‌های بسیار کم‌دوامی دارند تولید بذر کمتری می‌کنند.

تکثیر بذری کاکتوس‌ها

عموم کاکتوس‌ها بذرهای بسیار ریز با قوه نامیه نسبتاً کوتاه دارند. نکات مهم در کشت بذری کاکتوس: – بذرها قوه نامیه مناسبی داشته باشند؛ یعنی تعداد جوانه‌زنی گیاه در زمان معین به‌اندازه قابل‌قبول باشد؛ نحوه کشت طوری باشد که بذرهای ریز بتوانند جوانه بزنند؛ بنابراین کاکتوس‌ها را در سبدهای پلاستیکی کم‌عمق با یک خاک بسیار سبک (ترجیحاً پیت ماس) کشت می‌کنند. آبیاری بسترهای کشت در پای گیاه انجام می‌گیرد، یا اینکه سبدها را در ظرف‌های آبی قرار داده که به‌تدریج آب را جذب می‌کند و گیاه و بذرها مرطوب شده و بعد جوانه می‌زنند. مثل هر گیاه دیگر بذرکاری باعث طولانی شدن زمان رشد و نمو و بلوغ گیاه می‌شود.

تکثیر رویشی کاکتوس

قلمه زدن

عمده‌ترین تکثیر رویشی کاکتوس‌ها قلمه زدن (به انگلیسی Cutting) است. قلمه زدن در کاکتوس به فصل بستگی دارد و بهترین فصل برای آن اوایل تابستان است. به‌طوری‌که آن‌ها را در یک بستر سبک و محیط با رطوبت کافی با آبیاری منظم کشت می‌کنند. اما قبل از اینکه قلمه کاکتوس مخصوصاً کاکتوس‌های گوشتی نظیر سرئوس‌ها وارد بسترهای کشت شوند باید شیرابه گیاه را قطع کرد. برای انجام چنین عملی قبلاً قطعات جداشده یا قلمه‌های کاکتوس را به مدت چندین ساعت در معرض تابش مستقیم آفتاب در تابستان قرار می‌دادند تا اینکه جریان شیرابه قطع می‌شد و سپس اقدام به کشت آن می‌کردند. اما امروزه با توجه به اینکه ریشه‌دار کردن گیاهان در کمترین زمان حائز اهمیت است قلمه‌ها را در آب ولرم حدود ۴۵ درجه سانتی‌گراد قرار می‌دهند؛ که درنتیجه جریان شیرابه قلمه‌ها قطع می‌شود. سپس آن‌ها را در بستر کاشت قرار می‌دهند. روش معمول این است که قلمه با توجه به سطح برش داده‌شده چند روزی در سایه و سپس در شن خالی کاشته می‌شود

پیوند زدن

کار دیگری که بیشتر به‌عنوان یک هنر به نظر می‌رسد عمل پیوند (به انگلیسی: Grafting) در کاکتوس است. پیوند زدن کاکتوس‌ها نیز مسئله‌ای است که توجه بسیاری از دوستداران گل‌ها و گیاهان را به خود جلب می‌کند. اگرچه پیوند زنی یکی از روش‌های تکثیر این گیاه محسوب می‌شود؛ اما بسیاری از پرورش‌دهندگان سعی می‌کنند تا با پیوند زدن انواع مختلف کاکتوس بر روی‌هم، گیاهانی با منظره‌ای جالب‌توجه ایجاد کنند. به‌هرحال دلیل هر چه که باشد اصول انجام کار فرقی نمی‌کند. کاکتوس‌ها را در هر سنی می‌توان روی هم پیوند زد؛ اما بهتر است که کاکتوسی را که پیوندک (قسمت بالایی) را تشکیل می‌دهد، گیاهی جوان و به سن یک یا دو ساله باشد. ساده‌ترین روش پیوند زنی این است که پیوندک را به طول چند سانتیمتر از قسمت جوانه انتهایی ساقه و یا شاخه‌ها به شکل افقی برید. سپس سر کاکتوسی را که نقش پایه را دارد نیز به‌وسیله چاقو و یا تیغ تیز به شکل افقی قطع کرد و این دو را بر روی هم قرار داد و یا اصطلاحاً سوار کرد. با فشار ملایم پیوندک بر روی پایه اتصال آنان را محکم‌تر می‌کنیم. برای اتصال و استحکام بیشتر پیوندک بر روی پایه می‌توان از نوارهای پلاستیکی نیز استفاده کرد. این نوارها در حدود ۳-۲ هفته می‌توانند باقی بمانند و سپس برداشته شوند. البته سوار کردن پیوندک بر روی پایه ظرافت کاری خود را نیز دارد. زیرا اصولاً گیاهان در درون ساقه خود لایه‌ای با نام آوند دارند که نقش آنان تولید سلول‌های جدید است. حال اگر در زمان پیوند زنی بتوان طوری پیوندک را بر روی پایه قرار داد که آوند آنان با یکدیگر تماس داشته باشند، بعد از مدتی و با تولید سلول‌های جدید، پیوندک و پایه با یکدیگر ارتباط برقرار خواهند کرد و اصطلاحاً جوش خواهند خورد.

میوه کاکتوس

امروزه میوه کاکتوس به‌عنوان میوه درجه اول در بعضی از کشورها موردعلاقه مردم است. کشور مراکش به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکننده این میوه است که مناطق وسیعی را در این کشور دربر گرفته است. البته میوه کاکتوس باید به‌خوبی برسد تا قابل‌استفاده گردد. زیرا خارهای بسیار ریز میوه کاکتوس بعد از رسیدن از میوه جدا شده و می‌شود میوه را با خیال راحت میل نمود. البته اگر میوه را کال بچینیم خارهای میوه بر آن باقی خواهند ماند و حتی با زرد شدن رنگ میوه باز همه خارها نخواهند ریخت. میوه کاکتوس بسیار مقوی بوده و دارای طبعی بسیار گرم است. مزه آن نیز مابین مزه آناناس و کیوی و انبه است. به دلیل داشتن پوست ضخیم میوه تا مدت‌ها حتی در بیرون یخچال هم قابل به نگهداری است. درون میوه نیز تخم‌های ریزی وجود دارد که سفت بوده و کمی خوردن میوه را مشکل می‌نماید.

آب کاکتوس

اگر از دیابت یا بیماری‌های پوستی یا دردهای قاعدگی رنج می‌برید، ما به شما استفاده از گیاه کاکتوس و آب آن را در رژیم غذایی و سبک تغذیه اتان توصیه می‌کنیم.

نحوه نگهداری کاکتوس در خانه

با توجه به استقامت و بردباری کاکتوس‌ها نسبت به شرایط محیطی و گسترش آپارتمان‌نشینی و زندگی پرمشغله امروزی سال‌به‌سال بر تعداد پرورش‌دهندگان این گیاه افزوده می‌شود. کاکتوس یکی از گیاهان پرطرفدار است که می‌توانید یک گیاه عالی برای آپارتمان‌های بدون بالکن امروزی باشد. برخی از افراد به این دلیل کاکتوس‌ها را دوست دارند که فکر می‌کنند این گیاه مقاومت بیشتری نسبت به سایر گیاهان دارد و در نتیجه نگهداری از آن هم زحمت کمتری خواهد داشت. این طرز فکر تا حدودی درست است به این دلیل که کاکتوس می‌تواند آب اضافی را در خود ذخیره کند و هنگام کم‌آبی از آن تغذیه کند، اما باید به یاد داشته باشیم این به آن معنا نیست که نگهداری کاکتوس بدون کمترین زحمتی امکان‌پذیر است. البته باز هم تأکید می‌کنیم کاکتوس به دلیل توان ذخیره آب، بهترین گیاه برای نواحی خشک و کم آب به‌حساب می‌آید. شاید شما هم در صحراهای خشک کاکتوس‌های بزرگی را دیده باشید که در شرایط آب و هوایی بسیار بد هم دوام آورده‌اند؛ دلیل این موضوع آن است که کاکتوس می‌تواند با یک‌بار ذخیره آب، ماه‌ها بدون آب به زندگی خود ادامه دهد. این نکته هم جالب است که ذخیره آب توسط ریشه‌های کاکتوس انجام می‌شود.

کاکتوس ریشه‌های بسیار بلندی دارد که به کمک آن‌ها می‌تواند آب موردنیاز را در خود ذخیره کند. شاید بتوان گفت این بزرگ‌ترین تفاوت کاکتوس با سایر گیاهان است. اگر شما در خانه گیاه کاکتوس دارید دقت کنید درون خاک کاکتوس باید از شن و سنگریزه نیز استفاده کنید. همچنین به خاطر داشته باشید این گیاه به نور زیاد احتیاج دارد و باید در محیطی گرم قرار بگیرد. از دیگر نکاتی که باید به آن توجه کنید آبیاری کاکتوس است. به خاطر داشته باشید کاکتوس نسبت به سایر گیاهان باید با فاصله زمانی طولانی‌تری آبیاری شود. البته آبیاری کاکتوس باید با توجه به نوع آن، فصل، گرمای محیط و اندازه گیاه تعیین شود. با در نظر گرفتن همه این موارد و از آنجا که امروزه کاکتوس‌ها در اندازه‌های مختلف ارائه و فروخته می‌شوند، می‌توانید با توجه به فضای خانه خود، تعدادی از این گیاه را در نقاط مختلف نگهداری کنید. گلدان‌های رنگی و کوچک کاکتوس به‌خوبی می‌توانند پشت پنجره، روی میزهای کنار دیوار و کنار قاب عکس‌های رومیزی قرار بگیرند و جلوه‌ای خاص به اتاق، سالن و خانه شما بدهند.

وزن	10 گرم
نام فارسی	کاکتوس پیلوسوسرئوس فولویلاناتوس
نام علمی	Pilosocereus Fulvilanatus
خانواده	کاکتوسیان (Cactaceae)
تعداد بذر	10 عدد